Kunstwereld neemt afscheid van laatbloeier en pionier Jacqueline Mesmaeker (94)

De Brusselse beeldend kunstenares Jacqueline Mesmaeker is overleden op 94-jarige leeftijd. Ze bouwde vijftig jaar lang in de luwte aan een oeuvre waarin ze steeds op zoek ging naar de poëzie in het alledaagse. Pas op haar 91ste brak ze door bij het grote publiek. "Ze was als een archeologe van haar tijd."

Mesmaeker werd in 1929 geboren in Ukkel, en bleef heel haar leven wonen en werken in Brussel.

Ze zocht in haar werk naar de poëzie in het alledaagse en het banale, in datgene dat veelal onopgemerkt blijft. Ook haar kindertijd en de zee zijn een rode draad doorheen haar oeuvre.

Gedurende haar hele artistieke loopbaan heeft ze zich niet beperkt tot één medium; installaties, video’s, fotografie, schrijven, tekeningen, ontwerpen en performances maken allemaal deel uit van haar delicaat en ongrijpbare universum.

Mesmaeker was een laatbloeier. Na haar studies mode en design was ze in de jaren ‘60 actief als styliste en modeontwerpster, onder andere bij warenhuis Innovation.

Ze besloot verder te studeren aan de Academie voor Schone Kunsten waar ze afstudeerde in 1967 en daarna nog een master Driedimensionale ruimte aan La Cambre haalde. Later gaf ze les, onder meer aan een grafische school in Brussel en de Academie voor Schone Kunsten in Bergen.

Ze bleef haar hele leven in de luwte doorwerken aan haar oeuvre tot ze in 2020, op haar 91ste, debuteerde met een solotentoonstelling in Bozar Ah, quelle aventure! .

Curator en kunstcriticus Luk Lambrecht werkte samen met Mesmaeker aan een drieluik van tentoonstellingen: eerst in CC Strombeek, vervolgens in Bozar en later in het Roger Raveelmuseum. Hij kijkt vol vertedering terug naar de samenwerkingen. "Een formidabel figuur! Ze zat vol humor, en heeft altijd koppig haar eigen ding gedaan."

In 1979 werd ze opgemerkt door Jan Hoet. Hij koos een werk van haar voor een grote overzichtstentoonstelling van hedendaagse Belgische kunst in Gent. Lambrecht: “Haar filminstallatie Enkel Zicht Naar Zee, Naar West (1978), was op dat moment pionierswerk. Het waren videobeelden van meeuwen en goudvissen die geprojecteerd werden op doorschijnende stof, en je kon door de installatie wandelen. Dat was toen compleet vernieuwend."

Toch was het pas veertig jaar later dat ze echt erkenning kreeg in de kunstwereld. Mesmaeker heeft zich ook nooit aan één stijl gehouden. "Ze bleef steeds experimenteren, met telkens een nieuw medium. En ze zette zich fel af tegen de commercialisering van de kunstwereld vanaf de jaren ‘80. Het was een echte Artist’s Artist, ze kon niet om met galerijen en kreeg haar werk maar moeilijk verkocht."

Maar na haar late doorbraak heeft de Vlaamse Gemeenschap heel wat werken opgekocht, die momenteel in de collectie van onder andere Mu.ZEE, MUHKA en S.M.A.K zitten.

"We mogen van geluk spreken dat haar werk niet onopgemerkt tussen de plooien van de tijd zal verdwijnen", vindt Lambrecht. "Het is een goede zaak dat er, zo laat nog in haar leven, grote tentoonstellingen zijn geweest, waar ze ook heel bewust en betrokken bij was. Het doet me veel plezier dat haar beste werken nu collectief bezit zijn."

Mesmaekers piepkleine huurappartementje in Elsene fungeerde als een schatkamer vol curiosa. “Het was als een soort laboratorium”, vertelt Lambrecht. "En zij was een archeologe van haar tijd. Alles wat ze interessant vond, hield ze bij: postkaarten, tekeningen, stukjes stof, kleine voorwerpen... Haar oeuvre is als een sneeuwbal die rolt en alles op zijn pad meeneemt."

Mesmaeker werd 94 en is tot haar laatste dagen blijven tekenen en schilderen aan haar keukentafeltje. Zelfs deze donderdagavond nog opent een vernissage in een galerie in Luik waar nieuw werk (aquarellen) te zien zal zijn.