Nieuwe boekhandel Replica pioniert in Molenbeek: ‘Boek ontdoen van stoffig imago'

In een stukje cultureel braakland in Molenbeek opende Maren Vandenhende onlangs Replica, een boekhandel annex koffiebar. In een mum van tijd werd het een trefpunt voor de Nederlandstaligen uit de buurt. “Ik heb al meer dan eens te horen gekregen: dank dat je hier gekomen bent.”

Een fletse huizenrij met daartussen een bandencentrale, twee architectenbureaus, een moskee en op de hoek épicerie Atlas. Echt opwindend of commercieel aantrekkelijk is de Molenbeekse Scheldestraat niet. Toch koos Maren Vandenhende deze straat uit om er haar boekhandel te vestigen. “We zijn pioniers in deze buurt en zien dat als iets positiefs,” zegt ze, gezeten aan een rood formicatafeltje in de fris wit geschilderde winkel

Ook het boekhandelsvak is nieuw voor haar. Vandenhende, getogen in Leuven, studeerde kinesitherapie, maar wist al tijdens haar studie dat literatuur haar grote liefde was. De dag na de diploma-­uitreiking vertrok ze naar Rotterdam, voor een stage bij een literair festival, gevolgd door freelancewerk voor andere culturele festivals.

Vlak voor de coronapandemie keerde ze terug naar België, naar Laken, waar ze tijdelijk aan de slag kon in de Nederlandstalige bib. Ondertussen droomde ze van een eigen boekhandel en volgde ze een traject bij Unizo om de haalbaarheid van dit project te onderzoeken. “Om de geschikte locatie te vinden, heb ik een enquête gehouden in enkele Facebookgroepen,” vertelt ze. “De meesten vonden dat het weinig zin had om naar het centrum te trekken. Daar zit namelijk al een goede Nederlandstalige boekhandel, Passa Porta.”

Dus besloot ze een wijkboekhandel te openen, samen met haar vriend Thomas, die ook werkt als grafisch vormgever. Eerst dachten ze aan Laken, uiteindelijk werd het de Scheldestraat. “Hier, op de grens tussen Molenbeek, Laken en Jette, wonen veel jonge Nederlandstalige gezinnen, maar er zijn niet echt veel faciliteiten of ontmoetingsplekken voor hen.”

Het bleek een goede gok. De winkel is vier weken open en het is al behoorlijk druk geweest. Dat is mede te danken aan het feit dat Replica behalve boeken ook koffie en thee met zoeternijen serveert. “Horeca maakt het toegankelijker. Ook mensen die niets willen kopen, kunnen hier terecht. Op sommige momenten leek het hier de afgelopen weken wel een buurtfeest.”

Maar in essentie draait het bij Replica natuurlijk om boeken. De winkel heeft een eerder klein – toch meer dan duizend boeken – maar fijn aanbod: veel Nederlandstalige fictie, maar ook een aantal reis- en kookboeken en andere non-fictie, poëzie, graphic novels, kunstboeken en -tijdschriften. Voorts is er een hele wand met Engelstalige fictie en non-fictie en een vrolijke boekenhoek voor kinderen. “Thomas en ik maken uit het enorme boekenaanbod een selectie waarmee we de klanten door het literaire landschap willen loodsen. Dat doen we heel organisch, op gevoel. Omdat we beiden nogal fictielezers zijn, ligt er veel fictie in de winkel. En als vrouwelijke boekhandelaar schuif ik ook graag vrouwen naar voren, nu bijvoorbeeld Booker Prize-winnaar Bernardine Evaristo.”

Geen vetpot

De eigen voorkeuren vullen ze aan met een aantal goed verkopende boeken die een boekhandel sowieso moet hebben, de recente bestsellers. Zo liggen er op het onderste schap enkele thrillers van Nicci French en helemaal boven, een beetje verstopt, ook de laatste Lucinda Riley en Santa Montefiore. “Het zijn boeken waar ik zelf niet naar zal grijpen, maar ik vind het belangrijk dat we iedereen die zin heeft om te lezen, kunnen bedienen. We willen vooral niet hautain overkomen.”

Ook al is de winkelruimte beperkt, toch probeert Vandenhende de boeken zoveel mogelijk met hun cover te presenteren. “Dat geeft een beter overzicht dan wanneer alleen de ruggen zichtbaar zijn, zoals vaak in de bibliotheek. Het geeft een rustig gevoel en ik vind het mooi.”

Franstalige boeken zijn er niet. “Er is vlakbij in Jette een Franstalige boekhandel,” legt Vandenhende uit. “Daar wilden we de concurrentie niet mee aangaan.”
Vraag is of ze met een Nederlands-Engels assortiment ook de talrijke buurtbewoners met een migratieachtergrond zullen kunnen overtuigen om binnen te stappen. “We hebben vlak voor de opening bij alle omwonenden een uitnodiging in de bus gedaan. Onze rechtstreekse buren zijn komen kijken.”

De bedoeling is om waar het kan zo inclusief mogelijk te zijn en de wijk te betrekken, zegt Vandenhende. “Zo zijn we voornemens om klassen te ontvangen en naar scholen te gaan, en hebben we plannen voor een gratis voorleesuurtje woensdagmiddag. Veel ouders in de buurt zijn op zoek naar Nederlandstalige activiteiten voor hun kinderen. Die meer sociale verantwoordelijkheid vinden we belangrijk, maar we blijven een Nederlands- en Engelstalige boekhandel die boeken moet verkopen. Als we dat niet doen, overleven we niet en zijn er ook geen gratis workshops meer.”

Een boekhandel is hoe dan ook geen vetpot, beseft ze. “Rijk zullen we er niet van worden, nee. Boeken worden goedkoper, een kinderboek kost soms maar tien euro. En de marge van de boekhandel is maximaal veertig procent. Vandaar die horeca erbij als aanvulling.”

Bovendien is er de flinke concurrentie van bol.com en van het e-boek. “Ons enige wapen daartegen is dat je bij ons de boeken kan vastpakken, ze voelen en erover kan praten. We merken dat veel klanten dat fijn vinden, ikzelf ook. Een gesprek over een boek is nooit oppervlakkig,” zegt Vandenhende. Op veler verzoek zal ze ook een leesclub beginnen en lezingen organiseren. “Een boek lezen is een eenzaam gegeven, maar door er een event aan te koppelen wordt het iets sociaals.”

Leesplezier

Vlaanderen lanceerde zopas het Groot Leesoffensief, om de bevolking weer meer aan het lezen te krijgen. “Een concept als het onze kan helpen om kinderen en volwassenen die het verleerd zijn weer enthousiast te maken voor het boek,” meent Vandenhende. “Met ons lichte interieur, de manier van presenteren, de horeca erbij en ook de events willen we het stoffige eraf halen en tonen dat lezen en met literatuur bezig zijn leuk kan zijn. Want daar gaat het om, het leesplezier.”

“Natuurlijk, een boek lezen vraagt een inspanning en een bepaald engagement. Ikzelf lees bijvoorbeeld graag poëzie, dat doe je niet zomaar tussen de soep en de patatten. Maar je krijgt er altijd iets voor terug, je hebt een moment gepakt om te reflecteren of iets bij te leren.”

Of ze zelf alle duizend boeken in de winkel gelezen heeft? “I wish. Dat een boekhandelaar de hele dag mag lezen is een fabel. Ik ben vooral hard aan het werken, en weinig aan het lezen.”