'De cultuursector is gigantisch slagveld, met hier en daar wat kruimels'

Twee Brusselse cultuurhuizen - AB en KVS - moeten vanaf maandag opnieuw hun werking bijsturen. De ene ziet deze maand bijna alle muziekconcerten in het water vallen, de ander kan de geplande voorstellingen laten doorgaan. "Met die kruimels zijn we heel blij, al heerst er ook grote teleurstelling." Operahuis De Munt hoopt nog op een oplossing. Komt die er niet, dan valt het doek voor de belangrijkste operamaand.

Nauwelijks twee weken geleden haalden Michaël De Cock en Tom Bonte nog opgelucht adem. Om de stijgende coronacurves te keren, richtte de regering zich vooral op strengere maatregelen in de horeca, de evenementensector en het nachtleven. Culturele evenementen konden doorgaan als gepland. Tot Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) plots een enorme bocht maakte en ervoor pleitte om alle indooractiviteiten in de recreatieve sector aan banden te leggen. Een open brief van de Brusselse cultuursector bracht geen zoden aan de dijk.

Na een Overlegcomité waarin alle partijen schijnbaar onvoldaan van de onderhandelingstafel stapten, gelden voor de vele cultuurhuizen strengere maatregelen. Theatervoorstellingen en concerten kunnen enkel plaatsvinden met een zittend publiek van hooguit 200 personen, die verplicht een mondmasker dragen. Zodra er meer dan 50 toeschouwers opdagen, moeten zij ook de coronapas voorleggen. En dus zitten de verschillende cultuurorganisatoren met de handen in het haar, want nogal wat voorstellingen of optredens zijn voorzien op een groter publiek. Plotsklaps moeten zij opnieuw improviseren.

Voor de Ancienne Belgique zijn de gevolgen niet te overzien. Van de 40 geplande concerten in december blijven er nog 6 over. “Een gigantisch slagveld dus”, zucht algemeen directeur Tom Bonte. Dat de regering steevast haar heil zoekt in zittende configuraties helpt de Brusselse muziektempel niet. “Op lange termijn is dat onhaalbaar, omdat het AB-aanbod en ons hele model daar niet op gestoeld is. Probeer maar eens de concertenreeks van Zwangere Guy te houden voor een zittend publiek. Daar komt niemand op af. Het staat ook haaks op de beleving die de artiest zelf wil. Wat ons vooral zorgen baart, is dat men na twee jaar pandemie niet creatiever uit de hoek komt.”

Recent onderzoek van het Franse Institut Pasteur bewees nochtans dat cultuurevenementen veilig kunnen verlopen. In tegenstelling tot de horeca en het onderwijs is er in de theaterzaal geen verhoogd risico op besmettingen, luidde de conclusie. Dat onderzoek zou ook aan de regering overgemaakt zijn. “Wie houden we nog voor de gek”, foetert KVS-directeur Michael De Cock, die pleit voor een herziening van de capaciteitsbeperkingen. “Er zijn geen infecties, maar toch leggen we cultuur aan banden. Als ze beweren dat onze sector een risico is, dat ze dat dan ook onderbouwen. Zoals het deugdelijk beleid betaamt.”

De impact van de nieuwe maatregelen lijkt niet van dezelfde omvang op de Brusselse theaterwereld. Bij KVS gaan de geplande voorstellingen gewoon voort, weliswaar met 200 in plaats van de 500 toeschouwers die in de grote zaal binnen kunnen. Daardoor moet hier en daar wat met mensen geschoven worden, maar dat verloopt probleemloos. “Het zijn kruimels, maar wij zijn daar heel erg blij mee. Dat we kunnen opvoeren, verhalen brengen en zo de geesten kunnen verruimen, is voor ons het belangrijkste”, aldus woordvoerster Nadia Verbeeck. “Anderzijds heerst ook een wat sombere stemming, omdat cultuur toch weer kop van jut is ondanks de inspanningen. Onze luchtkwaliteit binnen is beter dan op de straat.”

De beelden van joelende en brullende voetbalhooligans van afgelopen weekend branden dan ook op de netvliezen van cultuurminnend Brussel. Zowel Michaël De Cock als AB-directeur Tom Bonte begrijpen niets van die ongelijke behandeling. “De sanitaire situatie is complex. Een eenvoudige oplossing bestaat niet”, geeft Bonte toe. “Als we corona een halt willen toeroepen, moeten we het risico op besmetting indijken. En dan kom je tot de vaststelling dat sportevenementen doorgaan, met volle tribunes. Ik ben bereid mee te strijden tegen de pandemie, maar dan wel met gedeelde inspanningen en dus sectoroverschrijdend.”

Geen opera

Peter De Caluwe, directeur van het operahuis De Munt, heeft geen begrip voor het besluit van de regering. "Daaruit blijkt pure onkunde. Het is wetenschappelijk nergens bewezen dat de cultuurhuizen haarden van besmetting zijn. Dit is een beslissing die genomen is op basis van perceptie, niet op basis van de realiteit." Voor De Munt, die optimisme predikte voor de start van het nieuwe seizoen, zijn de gevolgen niet te overzien. De Caluwe wijst erop dat december de drukste maand is voor de cultuursector.

Volgende week zou het traditionele operastuk Norma van Vincenzo Bellini in première gaan. "Maar voor 200 toeschouwers treden wij niet op. Die investering doen we niet", zegt De Caluwe stellig. Hij wil de cultuur hoeden voor "de perceptiestrijd die het publiek op het verkeerde been zet".

Volgens De Caluwe kan je in alle veiligheid voor volle zalen optreden. Ook De Cock wijst geeft fijntjes aan dat niet alle voetbalsupporters hun verplichtingen - zoals de mondmaskerplicht in de tribunes - nakomen. “En wij zijn net een sector die alle maatregelen naleeft. Zelfs proactief tewerk gaat. Desondanks moeten we dicht. Dat weegt zwaar op de moraal van het personeel”, vult Bonte aan. Diezelfde AB-werknemers moeten nu opnieuw aan de slag om zoveel mogelijk concerten te verplaatsen naar 2022. “Dat is geen makkelijk werk, want je zit daar al met een bottleneck door concerten uit 2020 die naar volgend jaar zijn opgeschoven. Nu daar nog eens de decemberconcerten bovenop komen, botsen we op limieten.”

De Ancienne Belgique hoopt dat de capaciteitsbeperking snel opgeheven wordt. “Wij zouden blijer geweest zijn met een verplichte sluiting, maar zijn tegelijk opgelucht voor theaterhuizen. Het gebrek aan horizon weegt stilaan heel zwaar op de hele sector”, aldus Bonte. “We zijn in september heropgestart met een zekere naïviteit dat we nooit meer zouden moeten sluiten. Daarom komen deze maatregelen echt aan als een uppercut. Het is de lockdown teveel. Het geloof dat we hier ooit helemaal doorkomen, ebt weg. Bij het publiek, wiens vertrouwen we stilaan aan het heroveren waren, maar ook bij ons personeel.”

Vorige CERM-protocollen

De Munt geeft de strijd om Norma voor een vol operahuis te spelen niet op. "Ik kan deze beslissing niet accepteren", zegt De Caluwe, die "de perceptiestrijd tegen cultuur tegen te gaan" en nog hoopt op een toegift. "We hopen deze week op een doorbraak en schuiven de protocollen die eerder waren afgesproken (Covid Event Risk Model - CERM) naar voren. Naar die situatie willen we terugkeren. Die protocollen zijn om onduidelijke redenen afgeschaft, terwijl ze net voor deze situatie opgesteld zijn door de overheden en de cultuursector."