Paul-Henri Wauters zegt de Botanique vaarwel: ‘Je moet je oren gebruiken, geen algoritmes'

Het zijn de laatste Les Nuits voor Paul-Henri Wauters. De creatieve kracht van de Botanique zwaait op de laatste dag van het festival na 35 jaar de deur van de hoofdstedelijke muziektempel achter zich dicht. “Ik ga eindelijk gewoon een ticket kopen voor een concert en genieten.”

Je moet in de kelder gaan kijken of er water doorsijpelt,” zegt Paul-Henri Wauters tegen enkele werklui die in de gangen van de Botanique de aquariums inspecteren. Na de restauratie van de serres kregen de vertrouwde waterpartijen eveneens een opknapbeurt. Maar er is een lek, en ja, ook daar is de algemeen directeur bezorgd over. “Ik hou mij bezig met álles,” glimlacht hij. “Van de nieuwe mediterrane plantensoorten die naar hier zijn versjouwd in samenspraak met de Plantentuin van Meise, tot de kleur van de verf in de waterbassins. Die moet licht zijn, anders warmt het water te snel op en dat is slecht voor de vissen.”

Paul-Henri Wauters voelde zich als een vis in het water toen hij hier in 1988 belandde, na een job in een ministerieel kabinet. De Botanique was vier jaar eerder door de Franse Gemeenschap tot cultureel centrum omgebouwd, hij nam algauw de muzikale leiding op zich. In 2007 werd hij adjunct-directeur, vanaf 2018 algemeen directeur. Op 12 mei trekt hij, na 35 jaar, de deur achter zich dicht, net nu de renovatie achter de rug is. “Maar de belangrijkste werken moeten nog komen,” wijst hij in zijn bureau naar de plattegronden van de Orangerie en de Rotonde, de twee voornaamste concertzalen van de Botanique.

De Rotonde krijgt een upgrade, met een extra verdieping. Er zullen tot 450 personen naar een show kunnen, zonder dat aan de zo geroemde intimiteit wordt ingeboet. Ook in de Orangerie komt er een mezzanine, het podium verhuist naar de andere kant van de zaal, zodat de uitgang rechtstreeks op het park uitgeeft. De capaciteit zal opgetrokken worden van 700 naar 1.100 personen. “Ik wilde nog minstens een van de twee heropeningen meemaken, maar dat was ijdele hoop. De werken moesten een jaar geleden begonnen zijn, maar nu wordt het januari 2024.”

Waar liep het fout?
Paul-Henri Wauters: Voor de dienst Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening van het Brussels Gewest is ons dossier afgerond, maar de Commissie voor Monumenten en Landschappen doet moeilijk. We willen naast de Orangerie in de Kruidtuinstraat een parking aanleggen voor tourbussen, zo hebben we meteen toegang tot de zaal en het park, en ontlasten we het verkeer in de Koningsstraat. Maar er staan twee bomen die niet weg mogen. Leefmilieu Brussel heeft er geen bezwaar tegen, maar Monumentenzorg wel, dat is toch bizar? Ik ben er geen voorstander van om zomaar bomen om te hakken, maar de Commissie moet toch in de eerste plaats denken aan de toekomst van het patrimonium en ervoor zorgen dat er een zo groot mogelijk publiek op een zo aangenaam mogelijke manier van kan genieten?

Een directeur volgt alles op, van de verbouwingen tot de subsidies en het personeel. Miste je het pure programmeren niet?
Wauters: Ja en nee. Toen ik hier begon, was ik programmator, producer én tourmanager. (Lacht) Programmeren ben ik altijd blijven doen, maar ondertussen zijn we een trio, Olivier Vanhalst, Thomas Konings en ik. Thomas is 28, Olivier 42, ik 63, dat zijn verschillende generaties die elkaar perfect aanvullen. Ik heb veel bagage, ik zie stromingen komen, gaan en weer terugkeren. Het belangrijkste is luisteren naar wat een artiest te vertellen heeft, muzikaal en emotioneel. Je voelt meteen welke 'taal' een band spreekt. Die moet je raken. Soms is die taal grammaticaal geweldig, maar mis je iets menselijks, of omgekeerd. Af en toe vergis je je. Maar je probeert wel een lijn uit te zetten, die klopt met de geschiedenis van de Botanique en zijn publiek. Een van onze pijlers is ook jonge artiesten ondersteunen.

Volgens Thomas Konings is de Botanique steeds meer een laboratorium geworden. Moet je ook niet voldoende grote namen hebben om een breed publiek te lokken?
Wauters: We moeten ons aanpassen aan een veranderende context. De markt is gespannen. Concertorganisatoren zoals Live Nation, Greenhouse Talent en FKP Scorpio en boekingskantoren als Back in the Dayz of Busker hebben steeds meer macht, ze bakenen hun territorium af met kleinere festivals zoals CORE. Door die strijd belanden ze ook op het terrein van zalen als de Ancienne Belgique en de Botanique. De AB trekt nog altijd wel bands aan die net niet groot genoeg zijn voor Vorst Nationaal of het Sportpaleis, maar omdat wij een kleinere capaciteit hebben, vallen we vaker uit de boot. In de Orangerie merken we dat niet, maar in de tent bij Les Nuits wel.

Vind je dat de concertindustrie veranderd is?
Wauters: Vroeger hadden platenfirma's meer invloed. Ik zat vaak met hen samen, zowel de independents als de majors. Vandaag kunnen bands heel snel heel populair worden door streaming en sociale media. Ze spelen ineens grote shows met dure tickets. Fans geven daar hun centen aan en hebben minder geld voor bands in een middencategorie. Dat is gevaarlijk. Gelukkig heeft de Botanique met de Rotonde en de Witloof Bar ook heel kleine zalen, waar we die trend niet voelen.

Met het Koninklijk Circus verloren jullie vijf jaar geleden een zaal met dezelfde capaciteit als de AB. Hoe pijnlijk was dat?
Wauters: Dat was zeer jammer. We hadden een overeenkomst met de Stad Brussel voor een periode van drie keer negen jaar. Na twee keer negen jaar is het contract ontbonden, omdat de stad er zélf concerten wilde organiseren. Dat vond ik absurd. Als ik burgemeester was, zou ik blij zijn met culturele spelers die een positief verhaal vertellen en een groot publiek aantrekken. In het Koninklijk Circus hadden we 2.000 plaatsen, dat is perfect voor artiesten die kunnen doorgroeien en zich klaarstomen voor een festival. Als een Franstalige artiest nu een zaal van 700 plaatsen overstijgt, zoals de Orangerie, waar gaat hij dan optreden? Ook dat is een van de doelstellingen van de vernieuwing, de capaciteit optrekken.

Wat neem je mee uit je 35 jaar Botanique?
Wauters: Ik ben niet de man van de grote ideeën, ik plant liever zaadjes die dan organisch uitgroeien tot iets nieuws. Je zet de ene stap, en daaruit vloeit de volgende voort. Ik denk dat die werkwijze heel wat heeft opgeleverd. De reputatie van de Botanique is prima, in België én in het buitenland. Beter dan ik ooit gehoopt had.
In elk interview word ik gevraagd naar hoogtepunten, maar dat vind ik moeilijk. Ik heb artiesten altijd veel ruimte gegeven, ik vond het niet per se nodig om een praatje te slaan. Voor hen zijn een goede ontvangst, goede technische omstandigheden en rust belangrijk. Natuurlijk had ik met sommigen goeie contacten. Stuart Staples van Tindersticks. An Pierlé en Koen Gisen, dat zijn vrienden geworden. De gasten van Girls In Hawaii. Artiesten met wie we een creatie hebben opgezet, zoals Catherine Graindorge. Maar als organisator luister je op een andere manier naar hun muziek. Je komt binnen in de zaal, je kijkt even, maar dan zie je toch waar het schort. (Lacht) Een lamp die nog brandt. De ventilatie die niet naar behoren werkt. Daar kijk ik naar uit: een ticket kopen voor een concert, en gewoon luisteren.

Een dieptepunt in die 35 jaar was ongetwijfeld de anonieme open brief die in 2017 bij de Franstalige minister van Cultuur Alda Greoli (CDH) belandde. Daarin werden jij en je vrouw, die toen directeur was, beschuldigd van intimidatie, slechte werkomstandigheden en financiële onregelmatigheden.
Wauters: Dat was heel triest. Ik weet wie die twintig ondertekenaars waren, ze werken ondertussen allemaal ergens anders. Uiteraard maak je en cours de route soms fouten, maar deze mensen wilden ons gewoon kapotmaken. Onze vakbondsafgevaardigden wisten van niets. Ik werd ook beschuldigd van racisme, maar het Marokkaanse personeel sloot mij de volgende dag in de armen. We hebben een welzijnsenquête uitgevoerd op de werkvloer, en het resultaat was goed. Maar mensen lezen in de krant over de beschuldigingen, en onmiddellijk hebben ze een oordeel klaar. We hadden de kans niet om ons te verdedigen. Misschien is het de prijs die je moet betalen in zo'n functie. Ik ben nog steeds dezelfde persoon als voor die brief, ik ben mij niet anders gaan gedragen. De impact was hoe dan ook groot, sindsdien heb ik gezondheidsproblemen.

Wat moet de Botanique doen om in de toekomst gezond te blijven?
Wauters: Jong talent blijven steunen, residenties organiseren en unieke creaties opzetten. Relevant blijven op internationaal vlak. En investeren in samenwerkingen, zoals met Wim Wabbes van de Handelsbeurs of Kurt Overbergh van de AB. Ik hoop dat mijn opvolger, Frédéric Maréchal, ook met zijn oren zal blijven werken, en niet vertrouwen op streamingcijfers en algoritmen.

Hoe ga je je voelen op 12 mei?
Wauters: ​​​​​​​(Denkt na) Vrij. Vrij van de druk. Op deze stoel sta je onder constante stress. Daarna trek ik naar Italië. Mijn vrouw is Italiaanse, het was altijd haar droom om naar daar terug te keren.

Ga je olijfbomen planten?
Wauters: ​​​​​​​Die zijn al geplant. Ik heb mijn eigen olieproductie. En mijn eigen wijngaard. Ik heb een droompiano gekocht. In ons dorpje vindt er een klassiekemuziekfestival plaats. Vrienden vragen me om dat mee op poten te zetten, maar ik heb gezegd dat ik enkel de stoelen wil plaatsen. (Lacht)

We staan opnieuw buiten. De tent in de Kruidtuin gonst onder de soundcheckgeluiden. Paul-Henri Wauters zet een vlagje recht. Even later staat hij de trappen te borstelen. Hij doet álles, nu het nog kan.