Alles uit de kast met Dorothée van den Berghe: 'Als kind dacht ik dat heel België eruitzag als Matonge'

Regisseur Dorothée van den Berghe heeft met de roadmovie Aller/retour (op basis van het gelijknamige boek van Michael De Cock) een nieuwe langspeelfilm klaar. Wij mochten een blik werpen in de wunderkammer van deze beeldenmaker en -verzamelaar.

Rekjes met kaartjes
“In oude winkels die failliet gaan koop ik wel eens oude kaartenrekjes. Omdat het mooie objecten zijn, maar ook omdat ik er alle beelden in kan verzamelen waar ik me als plaatjesverzamelaar door laat inspireren voor het schrijven van scenario's.”

“Vroeger stuurde ik naar iedereen kaartjes en kreeg ik er ook veel terug. Nu is dat minder, maar ik heb ze nog allemaal in een enorme kist waaruit ik er af en toe één opvis. Net zo goed koop ik inspirerende kaartjes in een museum, hou ik tekeningen bij of foto's van filmlocaties. Scenarioschrijven doe ik dan op basis van een selectie plaatjes, die ik in de rekjes schik in de volgorde die ik voor het verhaal in mijn hoofd heb.”

“De laatste twee films – Rosie & Moussa en Aller/retour – heeft Michael De Cock geschreven, maar voor de roadmovie Aller/retour heb ik de reis uit de film van Zeebrugge naar Almería ook zelf gemaakt, foto's van locaties verzameld en tegen de muur gehangen om het verhaal met beelden te schrijven. Hoofdpersonage Idy heeft als houvast zelf ook een boekje waarin hij beelden verzamelt. Dat hebben we laten tekenen door de Frans-Beninse striptekenaar Yvan Alagbé.”

De jas van mijn moeder
“In de jaren 1960 zijn mijn ouders (beeldend kunstenaar Roland van den Berghe en mode-ontwerpster Colette van Landuyt, red.) met mij naar Amsterdam verhuisd. Mijn mama heeft haar hele leven een zaak gerund. Alleen en onafhankelijk ontwierp en verkocht ze haar kleren in de winkel waar wij ongeveer in woonden. Ik ben zowat opgegroeid onder haar naaimachine.”

“Zodra ik uit mijn moeder ben gekomen, ben ik dus eigenlijk altijd omringd en omhuld geweest door de kleren die zij voor mij maakte. Dat 'baarmoedergevoel' heb ik nog altijd. Lang geleden was zij al bezig met het recupereren van oude stukken stof die ze bij elkaar bracht. Dat vond ik als kind, dat ook Nike en All Stars wilde, weleens irritant, maar nu waardeer ik dat enorm.”

“Nu ze ouder aan het worden is, neemt ze afscheid van klanten die ze soms al veertig jaar heeft en zelf inmiddels tachtig zijn. Door Parkinson zal de fijne motoriek verdwijnen die nodig is om kleren te maken. Daarom laat ik de kleding die ik van haar heb, en die ik soms terugkrijg nadat ze een tijd met de lichamen van vroegere klanten hebben meegereisd, nu ook herstellen. Ze zullen een troost zijn als ze er op een dag niet meer is.”

“Dat ik opgegroeid ben met een moeder die zo onafhankelijk en zelfstandig was, heeft mij er onbewust toe aangezet om in mijn werk ook vrouwelijke personages te tonen die hun leven in handen nemen. Omdat de paskamer van de winkel eigenlijk in onze huiskamer was, zag ik vrouwen in alle maten en gewichten, die allemaal op maat werden gekleed. Daardoor was ook de intimiteit van vrouwen, en het vrouwelijke perspectief, gewoon deel van mijn leefwereld. Pas nu dat actuele thema's zijn geworden, besef ik dat dat niet zo vanzelfsprekend was.”

Leeuwenschedel
“Dit is eigenlijk een object van mijn man. Ik heb zijn vader nooit gekend, en onze kinderen dus ook niet. Hij was leraar in Congo toen hij in 1955 met zijn klasje naar de school trok waar een gewonde leeuw de kinderen bedreigde. Hij heeft die leeuw geschoten en dit is zijn schedel. Voor ons is dat het enige tastbare voorwerp uit het leven van die man.”

“Omdat ik in Amsterdam ben opgegroeid en naar school gegaan, heb ik tot ik mijn man ontmoette nooit veel van de geschiedenis tussen België en Congo meegekregen. Maar wanneer ik als kind op vakantie ging naar mijn tante in Brussel, was dat wel midden in Matonge. Ik dacht toen dat heel België er zo uitzag. Die vakanties hebben ervoor gezorgd dat ik op mijn achttiende in Brussel wilde gaan wonen. Tot op de dag van vandaag ben ik onder de indruk hoe verschillende culturen in Brussel niet worden weggeduwd zoals in andere steden. Dat je hier in elke wijk weer met andere werelden in aanraking komt, heeft me enorm gevoed, en in mijn verhalen hebben ook veel mensen van Afrikaanse origine een rol. Ook in Aller/retour moeten twee mensen met een totaal andere achtergrond met elkaar verder in een vrachtwagen.”

Nepgitaar
“Van elke film krijg ik een stuk uit het decor dat ik bewaar. Zo heb ik nog een grote deken met een enorme leeuw erop waar het hoofdpersonage in Meisje onder sliep. Een licht ontvlambare, synthetische deken die we in de Brabantstraat hadden gekocht, waar je goed onder zweet en waar al onze kinderen na twintig jaar nog altijd onder willen slapen.”

“En dit is een gitaar uit Rosie & Moussa, gemaakt voor de scènes waarin Rosie in haar fantasie haar vader, die in de gevangenis zit, gitaar voor haar ziet spelen.”

“Voor mij staat die gitaar voor de samenwerkingen in mijn werk. In Michael De Cock heb ik iemand gevonden waar ik graag mee samenwerk. Door Rosie & Moussa heb ik ook de Brusselse muzikant Le Motel leren kennen die zelf in een heel netwerk van andere Brusselse muzikanten zit. Die samenwerking was zo fantastisch dat we nu voor Aller/retour weer samenwerken. Hij werkt ook op een intuïtieve manier, is een geluidenverzamelaar zoals ik een plaatjesverzamelaar ben, en wil graag van in het begin mee construeren in plaats van op het einde iets op de beelden te plakken. Ik zie films maken en auteurschap eerder als het mogelijk maken van samenwerkingen met mensen die zelf ook maker zijn, zoals Welket Bungué die Idy speelt in Aller/retour en zelf ook filmmaker is.”

Kopjes van klei
“Ik vind het heel belangrijk om dingen met elkaar te delen, samen op café te gaan of met mensen samen een koffie te drinken. Dat is waarschijnlijk een van de redenen waarom ik al mijn hele leven potjes van over de hele wereld verzamel. Tot het mij door mijn gezinsleden verboden werd, toen ben ik ze maar zelf gaan maken.”

“Maar er is ook een link met filmen. Filmprojecten vragen jaren voorbereiding voor je een tastbaar resultaat hebt, en het draaien zelf duurt maar een heel korte periode. Bij keramiek is het resultaat er meteen, en het maakproces heeft veel weg van die minuut die er zit tussen het moment dat je 'action' en 'cut' roept bij het filmen. Als je niet volledig gefocust bent, dan draait je klei alle richtingen uit. Als je tijdens het draaien ergens anders aan denkt, voelt dat potje het ook meteen. Het is een echte leugendetector.”

“Ik werk graag met acteurs die op de set alle kanten opschieten, waardoor je denkt dat er nooit iets van zal komen. Tot je 'actie' zegt, en ze plots hypergeconcentreerd hun ding doen. Kinderen kunnen dat, en Ruth Beeckmans is ook zo: heel speels, de hele tijd grappen aan het maken, maar wanneer de camera draait laat ze in het moment iets heel speciaals ontstaan.”

Aller/retour loopt vanaf morgen in de zalen