Docureeks Bariloche: hoe een Brusselaar nazi's hielp vluchten naar Argentinië

Duizenden nazicollaborateurs trokken na WO II naar Argentinië om er hun straffen te ontlopen. De wegbereider van hun vluchtroutes bleef vooralsnog onderbelicht. In de docureeks Bariloche wordt de rol van Brusselaar Pierre Daye in het ontstaan van die 'rattenlijnen' onder de loep genomen.

In de Canvas-reeks Bariloche ontmoet reportagemaker Eric Goens nazaten van vergeten Vlaamse collaborateurs die na WO II vluchtten om er een nieuw leven te beginnen in het Argentijnse bergdorp Bariloche. Niet enkel Vlamingen kwamen er terecht: ook beruchte oorlogsmisdadigers zoals Erich Priebke, Adolf Eichmann of Josef Mengele zouden er schuilen.

De meeste collaborerende Vlamingen kwamen via dezelfde figuur in Bariloche terecht: de Franstalige Brusselaar Pierre Daye. “Daye was een van de sleutelfiguren in de vlucht van nazi's naar Argentinië,” vertelt historicus Frank Seberechts (Felixarchief Antwerpen). “Hij was een belezen man en had tussen de oorlogen veel gereisd, waardoor hij een breed netwerk had.” Hoewel Daye connecties had op het hoogste niveau – hij ontmoette onder anderen Adolf Hitler, Joachim von Ribbentrop, Francisco Franco en zelfs paus Pius XII – bleef zijn rol als fixer en diplomaat achter de schermen vooralsnog onderbelicht.

Collaboratie

Pierre Daye wordt in 1892 in Schaarbeek geboren in een gezin uit de hogere burgerij in Brussel. Hij loopt school aan het Collège Saint-Michel en aan de Université Saint-Louis. Tijdens WO I strijdt hij onder meer in Belgisch-Congo met de Belgische, koloniale troepen.

Na de oorlog gaat Daye aan de slag als diplomaat en journalist en bereist hij zowat de hele wereld. “In de jaren dertig treedt hij toe tot Rex, de partij van Léon Degrelle, waar hij in 1936 tot volksvertegenwoordiger wordt verkozen,” aldus Seberechts. “In de loop der jaren neemt hij evenwel meer afstand van Rex en zal hij zich uiteindelijk aansluiten bij de Katholieke Partij.”

Tijdens WO II begaf hij zich in de collaboratie en was hij onder meer commissaris-generaal voor Lichamelijke Opvoeding en Sport. Daar krijgt hij in 1946 de rekening voor gepresenteerd en hij wordt bij verstek ter dood veroordeeld. Maar Daye is op dat ogenblik al via Spanje naar Argentinië gevlucht. Daar zal hij een netwerk opzetten dat zich bezighoudt met de immigratie van uit Europa gevluchte nazi's.

Katholieke organisaties

In Argentinië raakt Daye algauw in contact met de hoogste instanties, onder wie president Juan Perón. Hoe de netwerken rondom Daye er precies uitzagen, is niet exact geweten, bevestigen onderzoekers. Maar de context van dictatoriale regimes die gelijkgezind waren over de inrichting van de samenleving, opende wellicht deuren en stelde bepaalde figuren in staat om snel tot het centrum van de macht door te dringen. “Ook het netwerk van katholieke organisaties valt niet te onderschatten,” zegt Seberechts. De vluchtroutes of 'rattenlijnen' die Daye in eerste instantie zou openen voor Belgische en Franse oorlogsmisdadigers – en waarin volgens Seberechts ook kloosterordes en abdijen in Argentinië een rol speelden – zouden vanaf 1947 ook gebruikt worden door SS-officieren uit Duitsland en Oostenrijk.

Om de veertien dagen vergaderde Daye met Perón en besliste hij welke collaborateurs de overtocht konden maken. Samen met René Lagrou, de voormalige leider van SS Vlaanderen, wou hij drie miljoen mensen naar Argentinië brengen om er een nieuwe Arische gemeenschap op te starten. De Argentijnse president dacht dat het geld en het intellect van de nazicollaborateurs het land tot bloei zouden brengen.

Daye liet gedetailleerde beschrijvingen na van zijn ontmoetingen met Perón en schreef bijvoorbeeld dat de collaborateurs elkaar aan weerszijden van de tafel aankeken, elkaar herkenden als oorlogsmis­dadigers en verbaasd waren dat “de belangrijkste president van Zuid-Amerika ons in zijn presidentieel paleis ontving”. Daye werd nooit uitgeleverd aan België en stierf in 1960 in Buenos Aires.

Bariloche wordt zes weken lang iedere donderdag op Canvas uitgezonden.