Dominique Deruddere: 'Is talent een zegen of een vloek?'

Filmregisseur Dominique Deruddere dubbelt. Hij presenteert tegelijk The chapel en Met de helm geboren. Het eerste is een psychologisch drama over de Koningin Elisabethwedstrijd, het tweede een boek met zijn levensverhaal. "De kernvraag is, is talent een zegen of een vloek?"

Dominique Deruddere werkte al aan zijn eerste langspeelfilm, het door Charles Bukowski geïnspireerde Crazy love, toen Robin Pront, regisseur van de huidige kaskraker Zillion, nog moest geboren worden. Hij sleepte Oscar-nominaties in de wacht, in 2000 met Iedereen beroemd!, toen Felix van Groeningen nog moest debuteren. En woonde voor Adil El Arbi en Bilall Fallah elkaar kenden al in Los Angeles.

Die Deruddere heeft eindelijk nog eens een speelfilm gedraaid. The chapel kruipt in het hoofd van een pianovirtuoos die met de andere finalisten van de Koningin Elisabethwedstrijd in afzondering moet. Jennifer Rogiers wordt niet alleen geplaagd door stress en concurrenten die niet terugdeinzen voor psychologische oorlogvoering, ook een obsessieve moeder en duistere jeugdherinneringen staan winst en glorie in de weg.

Een psychologische thriller over de Koningin Elisabethwedstrijd. Pianisten die elkaar tackelen als schuimbekkende voetballers in een WK-finale. Gek dat niemand eerder op het idee is gekomen.
Dominique Deruddere: De Koningin Elisabethwedstrijd wordt enorm geapprecieerd in de wereld van de klassieke muziek, maar wij zijn niet chauvinistisch genoeg om daarmee uit te pakken. Mij werd het idee verdorie door de Franse schrijver Erik Orsenna ingefluisterd, bijna dertig jaar geleden. Ik dacht eraan terug toen mijn jongste zoon Louis fanatiek begon piano te spelen. Volgens mij zat er muziek in de vraag wat talent met een mens doet, ook met zijn of haar ouders. Bij elke casting van een kind viel me op dat de ouders nerveuzer zijn dan het kind.

Nooit wedstrijden in het jeugdvoetbal meegemaakt? Brullende, vechtende ouders: je gelooft het niet tot je er zelf tussen staat.
Deruddere: Monsters? Een mens maakt altijd dezelfde film: ik heb de thematiek al aangeraakt in Iedereen beroemd! Die film gaat over een dochter met wel veel ambitie, maar zonder talent. Hier is het eerder omgekeerd. De kernvraag is: is talent een zegen of een vloek? Talent kan een mens én zijn omgeving kapotmaken. Ik heb al vaak gezien hoe kinderen de mislukte grote droom van de ouder moeten waarmaken. In het filmmilieu is dat een plaag. Elders ook. Het kind moet profvoetballer worden. Het kind moet professor worden …

De beste willen zijn, over lijken gaan: heb jij die mentaliteit voldoende gehad?
Deruddere: Euhm … goeie vraag. (Lacht)

Zou je ze willen hebben?
Deruddere: Een nog betere vraag. Ik worstel daarmee. Daarom maak ik die films ook. Aan de ene kant ben ik ambitieus, aan de andere kant wil ik een normaal leven. Soms vraag ik me af: gezond in de zon kunnen zitten, is dat niet genoeg? Waarom zo hard proberen om een film in Hollywood te maken? Waarom al die nutteloze vergaderingen? Het geldt niet alleen voor mij. We zitten allemaal in een ratrace. Alles is om ter best. Zelfs Klara dwingt je om voor een top honderd te kiezen tussen Beethoven en Rachmaninov.

Al buiten geweest vandaag? Het is ijskoud.
Deruddere: Wil je soms vragen of ik naar Los Angeles terug wil? Dit zijn de dagen waarop ik het hardst naar LA verlang.

Dat lijkt me een logische vraag. Je hebt er gewoond en je verklaarde destijds slechts in het land te zijn om een film te maken.
Deruddere: ’t Is een logische vraag. Ik stel ze mezelf ook. (Lacht) Het eerlijke antwoord: Lorette (Lorette Meus, kostuumontwerpster en echtgenote van Deruddere, red.) en ik zijn van plan om ons weer in Brussel te vestigen. Onze oudste zoon blijft in LA wonen. Vic heeft er werk als camera-assistent. Louis daarentegen heeft na Charlatan (Derudderes documentaire over Arno, red.) ook The chapel gemonteerd. Die wil hier wonen. “In LA weet niemand wie ik ben en ik heb geen goesting om in een koffiebar te werken. Hier kan ik monteren,” zegt hij.

The chapel is een familieonderneming. Je echtgenote verzorgde de kostuums, je jongste zoon monteerde.
Deruddere: Vic heeft jobs in de Verenigde Staten opgezegd om op de set aanwezig te kunnen zijn. Het is een familieonderneming, maar dat is organisch gegroeid. Lorette heeft me van in het begin bijgestaan en is altijd een héél belangrijke steun geweest. Louis was een ongelofelijke steun als monteur. Het toffe is dat hij me durft te pushen. “Dat is wel onze film, papa, dat moet goed zijn,” zei hij. En terecht.

Een paar maanden na het boek van je vriend Marc Didden kom jij voor de dag met op film focussende memoires. Wat is dat toch?
Deruddere: Op een bepaald moment in je leven heb je goesting om het allemaal eens op te schrijven. Voor jezelf … of uit verveling. Ik was de eerste Belg die in Amerika zijn kop uitstak. Ten tijde van Wait until spring, Bandini (1989) al. Toen al bedacht ik: al wat ik meemaak, moet ik opschrijven voor de mensen die na mij komen. Zodat ze niet dezelfde fouten maken. (Lacht) Zodat het opgeschreven is.

Je zoomt ook lang in op de films die je niet heb gemaakt.
Deruddere: Het boek van mijn vriend Bigas Luna (de Spaanse regisseur van de arthouse-­hit Jamón Jamón, red.) ging alléén maar over de films die hij niet had gemaakt. Hij deed me het boek cadeau, maar ik begrijp geen Spaans. Zijn idee bleef door mijn hoofd spoken. Ik vertel zowel over de films die ik heb gemaakt als over de films die niet zijn gemaakt en waarom niet. Je kan énorm hard aan een film hebben gewerkt om het project op het laatste moment te zien kelderen.

Je boek maakt gehakt van het waanidee dat de Vlaamse film zich pas na 2000 op gang heeft getrokken.
Deruddere: Alle aandacht gaat naar wat er nu gebeurt. Men zoekt voortdurend naar nieuwe helden. Zo gaat dat, maar het mag inderdaad af en toe opgemerkt worden dat er mensen de weg hebben vrijgemaakt voor de helden van vandaag. Zoals er ook voor mijn generatie goeie films zijn gemaakt. Harry Kümel, dat was niet min. Het wordt jammer genoeg te makkelijk vergeten. 2022 was zogezegd een wonderjaar voor de Vlaamse of Belgische film. Het was een geweldig jaar. Maar doe toch niet alsof er vijf of twee jaar geleden niets was.

The chapel is in de zalen vanaf 8/2. Première op 30/1 in Bozar, www.bozar.be
Met de helm geboren. Memoires van een filmmaker verschijnt 27/1 bij Uitgeverij Vrijdag, www.uitgeverijvrijdag.be