BIG CITY. De filmindustrie ontstond in Molenbeek

In Molenbeek is het vandaag aangenaam vertoeven rond het Karreveldkasteel, waar tentoonstellingen, concerten en voorstellingen plaatsvinden. Weinig daarvan doet vermoeden dat de site ooit de bakermat was van de Belgische filmindustrie, wat dan weer te danken is aan de Franse filmproducent Pathé Frères.

In 1908, het jaar dat ook Kinox als eerste cinema in Molenbeek opende, richtte Pathé de Belge Cinéma op, een bedrijf dat de Pathé-­films in België en Nederland moest verdelen. Maar daar bleef het niet bij. Pathé probeerde begin twintigste eeuw om in zo veel mogelijk landen productiehuizen op te starten, waar lokale films moesten worden gemaakt.

Voor België vertrouwde Pathé op de Franse cineast Alfred Machin, die toen hij in 1912 neerstreek in Molenbeek zowat de pionier van de filmindustrie in België was. Pathé had in datzelfde jaar het productiehuis Belge Cinéma Film opgericht in Molenbeek, waar het zijn oog had laten vallen op het domein van Karreveld. Naast een kasteel en velodroom, stond er toen een grote hangar, die werd omgebouwd tot filmstudio. In de gebouwen van de velodroom kwamen ateliers en lokalen voor de artiesten.

Alfred Machin werd er artistiek directeur. Met een schare acteurs en zijn filmploeg trok hij naar Hoog-Molenbeek om er zo'n twintig films te draaien, vaak met wilde dieren in de hoofdrol, die hij meenam vanop zijn reizen in Afrika. Zo steelt jachtluipaard Mimir de show in Saïda a enlevé Manneken Pis uit 1913, waarin het roofdier aan de haal gaat met Manneken Pis en het ventje de hele stad door zeult. Ook in andere films liet de regisseur dieren opdraven, zoals apen en kamelen, waarvoor hij kooien liet bouwen aan Karreveld. Zelf woonde Machin al die tijd op de Gentse Steenweg, waar hij naar verluidt op veel sympathie kon rekenen van andere Brusselaars. Dat had hij vermoedelijk te danken aan de ondertitels in Brussels dialect die hij gebruikte in zijn films, met daarin meermaals buurtbewoners als figuranten.

Tot voor de komst van de eerste bioscopen begin twintigste eeuw was film in ons land het speelterrein van hobbyisten. Machin bracht daar met zijn komedies en sociale drama's verandering in. Vooral zijn film Vervloekt zij den oorlog gooide in 1914 hoge ogen. Het verzonnen oorlogsverhaal tussen twee fictieve landen én met oorlogsvliegtuigen – tot dan onbestaande – bleek profetisch. Enkele maanden nadat de film in de zalen was gekomen, brak de Eerste Wereldoorlog uit. Machin trok daarop voorgoed weer naar Frankrijk.

De filmstudio van Karreveld bleef wel bestaan dankzij André Jacquemin, de rechterhand van Machin, die de studios overnam en er samen met zijn assistent Paul Flon tot begin jaren 1920 nog enkele films maakte. Wat er daarna precies gebeurde met de filmstudio's aan Karreveld is niet helemaal duidelijk, maar het epicentrum van de Belgische filmindustrie verhuisde rond 1922 richting Machelen.

Meer weten? Lees het in Alfred Machin van Eric De Kuyper.

• VOLGENDE KEER Wat is er typisch Brussels aan een 'cul-de-sac'?

Zelf ook een vraag voor Big City? Stel hem hier