CNN199: hiphop als school van het leven

CNN199 was altijd al de meest sociaal geëngageerde der Brusselse rapcrews. Samen met de release van een langverwachte nieuwe plaat opent het collectief een 'hiphopschool' in de woelige wijk rond het Noordstation. “Het werd tijd dat hiphop ook in België erkenning krijgt.”

Media focussen nogal graag op de problemen, maar die zijn er altijd al geweest,” zegt Ramone, samen met zijn broer Rival een van de kernleden van CNN199, de hiphoproedel die al meer dan dertig jaar door de hoofdstedelijke straten waart. De dag voor ik de broers ontmoet in de wijk waar ze geboren en getogen zijn, zond het duidingsprogramma Terzake een grimmige reportage uit over diezelfde getroebleerde buurt rond het Noordstation. Bewoners trokken er aan de alarmbel, de overlast door drugsverslaafden en bijbehorende geweldplegers is er volgens hen niet meer te harden. Bij de politie lijkt het dweilen met de kraan open. “Het misdaadcijfer ligt vandaag veel lager dan in de jaren 1980, maar als je naar het nieuws kijkt, lijkt het een catastrofe,” zucht Ramone. “In elk land heb je rond stations mensen die verdwaald zijn,” pikt Rival in. Hij bekijkt de kwalijke verhalen over de Brusselse stationsbuurten die ons de voorbije weken overspoelden met een filosofische blik. “Het zijn mensen op doorreis, maar ze zijn de weg kwijt, ze zijn letterlijk het spoor bijster. Het heeft iets poëtisch, al is het heel donker.”

“Er ís een drugsprobleem,” benadrukt Ramone. “We hebben vrienden die als hulpverleners bijspringen, ze vertellen ons hoe ze overstelpt worden door nieuwe, goedkope drugs en medicijnen. Ontzettend veel mensen lijden hier schipbreuk, het is een uitdaging om hen op te vangen. Maar het is niet alleen maar kommer en kwel. Als alle Brusselse gemeenten samenwerken, kunnen we dingen veranderen. Andere buurten in Schaarbeek doen het trouwens heel goed. Ik herinner me nog een tijd dat je 's avonds niet kon buitenkomen aan het Josaphatpark, en kijk, nu is het daar heel aangenaam toeven.”

In de lift

Het project waar Rival, Ramone en de andere leden van CNN199 hun schouders onder zetten, is een mooi voorbeeld van hoe een verloederde buurt een tweede adem kan vinden. De oude, ontwijde synagoge waar ze hun intrek hebben genomen en waar straks een 'hiphopschool' komt, bevindt zich in het hart van de wijk, tussen de gonzende handelszaken van de Brabantstraat en de sekswerkers van de Aarschotstraat. “Daar komen ateliers om te breakdancen, graffiti te maken, te dj'en, muziek op te nemen, te slammen en te rappen,” wijst Rival terwijl hij me door het gebouw leidt. Crewlid Fouad Hachmi alias HMI heeft net zijn handtekening gezet op een oversized portret van hiphoppionier Afrika Bambaataa, lege spuitbussen op de trap getuigen van het vele werk dat al is verzet. Wat verder wachten gettoblasters om verlost te worden van hun laagje stof. “Op de eerste verdieping gaan we een bar inrichten, maar ook een plek om te exposeren en een ruimte om te performen.”

Er is nog héél véél werk, beseft Rival. Vanaf 20 september gaat het hiphopwalhalla open, vanaf oktober zullen er workshops en ateliers georganiseerd worden. Tot de zomer van 2024 zullen ze hier hun intrek nemen, verduidelijkt Ramone, daarna verhuizen ze naar een tijdelijke plek even verderop, terwijl de synagoge verbouwd wordt volgens het plan dat werd uitgetekend door het winnende architectenbureau. Voor die werken sprong de gemeente Schaarbeek samen met het Brussels Hoofdstedelijk Gewest financieel in de bres. RenovaS, de Schaarbeekse vzw die wijkcontracten in het kader van stadsvernieuwing coördineert, leidt alles in goede banen. Rival kijkt uit naar de verende vloer, de geluidsdichte opnamestudio, de erker met zicht op de tuin. “Maar het belangrijkste is de lift,” grijnst hij. “Want we willen écht inclusief zijn. De grootmoeder die haar kleinkind aan het werk wil zien, moet hier tussen de verdiepingen kunnen pendelen.”

Rival en Ramone zaten al meer dan tien jaar met het idee in hun hoofd voor een sociaal-culturele hub die hiphop in de spotlights zet. “Ik heb politici lang geleden al op het hart gedrukt dat hiphop dat verdient,” zegt Rival. “Maar het duurt altijd weer tot andere landen ons voor zijn. In Frankrijk heb je intussen vergelijkbare hiphopcentra in Parijs en Lille. Wij hebben enorm veel talent in België, niet alleen in de schijnwerpers, ook daarbuiten. Een rap met een eigen touch, bovendien. Dat mag eindelijk eens erkend worden. Zeker nu, want we vieren dit jaar vijftig jaar hiphop.”

Yo! MTV raps

Er waren politici die wél oren hadden naar dit project, zoals waarnemend burgemeester van Schaarbeek Cécile Jodogne (DéFI). “Ze was onder de indruk van de workshops die we gaven in scholen en woonzorgcentra,” vertelt Rival. “Zij heeft voorgesteld om iets te doen met dit pand. Oorspronkelijk zou hier een crèche komen, maar dat plan is niet doorgegaan. Ze begreep dat het ons vooral te doen was om de waarden van de hiphopcultuur te verspreiden, eerder dan dat we focussen op technische skills. Het is niet belangrijk dat je na drie weken geweldige punchlines uitdeelt of een volleerd breakdancer bent. Het gaat erom dat je je geest openstelt, om mensen te ontmoeten en om te werken aan een betere samenleving. Als je iets wilt bereiken, moet je jezelf overtreffen. Dat is voor mij het kernidee van de hiphop: het is de cultuur van de wilskracht. Hiphop leerde mij bovendien dingen als eerlijk zijn, rechtuit maar respectvol, waarden die mijn ouders ons ook bijbrachten.”

De Marokkaanse moeder en vader van Rival en Ramone hadden hier in de jaren 1960 een nieuwe toekomst gezocht. Hun vader werkte in de mijnen. Na omzwervingen langs Luik en Hoboken kwam hij in Schaarbeek terecht. “We waren met vijf kids thuis, we hadden niet elk onze eigen kamer waar we wat konden gaan spelen op de PlayStation,” vertelt Rival. “Dus zaten we vaak op straat. Drugs en criminaliteit waren voor ons dagelijkse kost, we keken er niet van op. Soms zaten we iets té veel in dat straatleven, maar gelukkig bood de hiphop ons een alternatief. Dat kan ik echt wel met de hand op het hart zeggen: hiphop heeft onze levens gered heeft.”

Rival werd als jonge ket verliefd op de rap dankzij programma's als Yo! MTV raps en de Franse radiozender Nova. “Ik zag de breakdancers, de graffiti, ik vond het allemaal geweldig. Ik begon zelf te taggen en daarna ook te rappen.” In 1991 vormde hij CNN199 ('Criminels Non Négligeables') een van de eerste rapcrews in België, zijn broer Ramone vervoegde hem snel. “We hingen al een poos rond met een kliek gelijkgezinde jongeren, die naam was de vlag op ons piratenschip,” lacht Rival. Het was een tijd van rivaliserende rapcrews, tussen RAB en CNN199 liep de spanning op. “Ach, journalisten pookten die wedijver graag op,” lacht Rival. “Wij respecteerden elkaar. Als je me niet gelooft: er zijn leden van RAB die hier meebouwen aan deze school.”

Manneken Peace

“Mercenaires à la solde de hip-hop,” noemt Rival zichzelf en zijn crewleden in de nieuwe CNN199-single 'Le coeur de leur musique'. Er verschenen maar mondjesmaat albums van CNN199. Zijn nieuwe plaat, het van de oldskool rap druipende Indélébile, komt er na een lange afwezigheid. “Je moet niet kijken naar die output,” zegt Rival. “We hebben altijd veel dingen opgenomen, maar we brachten niet per se alles uit.” “Er waren ook veel zijprojecten waar we veel tijd in staken,” knikt zijn broer. Voor Rival was het sociaal-culturele aspect van hiphop net zo belangrijk. Met zijn productiehuis Souterrain Productions zette hij mc-battles op, producete andermans werk en organiseerde onder meer Hip Hop(e) in de KVS, een benefiet waarvoor hij de hele Brusselse hiphopscene deed samentroepen om jonge kankerpatiënten in Marokko een betere toekomst te bieden. Met La Belle Hip Hop plaatste hij dan weer vrouwelijke mc's in de kijker. Rival zorgde er ook voor dat Manneken Pis er op 21 september, op de internationale dag van de vrede, als een breakdancer uitziet. “Het is symbolisch, Manneken Pis had 600 outfits, maar geen hiphoppak. Met Manneken Peace tonen we eindelijk dat hiphop ook tot ons patrimonium behoort.”

Kennis doorgeven is altijd zijn prioriteit geweest, zegt Rival. Die gedachte bereikt met de 'hiphopschool' een hoogtepunt. Maar past die rauwe, rebelse hiphopcultuur wel in een 'lessenpaket'? “Hiphop is de school van het leven,” grijnst hij. “Kijk naar rappers als Eminem of de jongens van het Franse NTM, die kwamen uit moeilijke wijken en vonden in hiphop een houvast. Ik kijk ernaar uit om jonge kids naar hier te halen, om te tonen dat er iets anders is dan TikTok, dan met je scooter door de Aarschotstraat scheuren, dan prostitutie, drugs en geweld. Ze kunnen leren rappen en breakdancen, maar ze zullen ook te weten komen dat je om het te maken in de muziekbusiness net zo goed managers, boekhouders, media enzovoort nodig hebt. Kortom, dat ze meer uit het leven kunnen halen als ze een opleiding volgen en een diploma halen. Zie deze school als een trampoline. Het is niet de bedoeling dat je hier in een cirkel blijft draaien. We laten de dingen hier geboren worden en tot leven komen, maar ze mogen hier niet sterven.”

“Mensen associëren hiphop vaak met geweld, drugs en andere negatieve dingen,” zegt Ramone. “De realiteit is dat de hiphopcultuur net heel gedisciplineerd en georganiseerd is. Het is als sport, als je niet goed traint, kom je nergens. Ik ga ervan uit dat de kids liever hier workshops en ateliers zullen volgen dan op de schoolbanken zitten, ik zie hun ogen nu al blinken.” (Lacht) Rival knikt. “Wie van de Franstalige ketjes zal het niet leuk vinden om aan hun Nederlands te werken door een raptekst van Zwangere Guy te ontleden in plaats van een oude Vlaamse dichter?” Hij glundert bij de gedachte dat die jongeren hier artiesten zullen zien rondlopen die deel uitmaken van CNN199 of Starflam. “Binnenkort komt Jazz Brak van Stikstof een tekening maken. Zwangere Guy woont trouwens ook in Schaarbeek, hij kan niet anders dan langskomen.”

Rival is een goeie talentspotter. Voor The bumrush show, zijn intussen afgevoerde radioshow bij BRUZZ, haalde hij Roméo Elvis en Stromae over de vloer, nog voor ze sterren werden. “Niet veel mensen weten dat Stromae begonnen is als rapper. Niemand wilde hem toen een kans geven.” Ramone beaamt. “Stromae is met 'Alors on danse' overal gaan leuren, pas na een omweg via Frankrijk en Duitsland is het hem gelukt om door te breken. Nul n'est prophète en son pays. Het muziekjournaille mag best wat meer risico nemen als het gaat om nieuw talent. Met dit soort plekken maken we het hun wat makkelijker.” (Lacht)

Popcorn

Zal de volgende Stromae vanuit de oude synagoge opwellen? “Ik hoop het,” zegt Rival. “Maar eigenlijk is dat niet zo belangrijk. We willen vooral tonen dat die bekende artiesten ooit jonge ketjes zijn geweest uit een buurt als deze. Dat maakt het zo cool.” Nu Zwangere Guy zich op een acteercarrière lijkt te storten en Damso met zijn camper de wereld rondtrekt, lijkt de grote Brusselse hiphopgolf toch wat uitgerold. “Ach, Brussel is als een zak popcorn,” zegt Rival, “hoe heter het er wordt, hoe meer talent er omhoog zal poffen. (Grijnst) Kijk niet naar die golf, kijk naar de tsunami die eraan komt.”

Indélébile verschijnt op 19/9, CNN199 stelt dat album die avond ook voor in de Botanique, www.botanique.be. Op 20/9 opent CNN199 zijn 'hiphopschool', www.hiphopschool.be