Eerste hulp bij klassiek: ‘De cellosuites van Bach zijn Tomorrowland zonder beat’

Jonge mensen luisteren niet naar klassieke muziek? Dat cliché probeert Sander De Keere ondertussen al goed tien jaar uit de wereld te helpen. Op radiozender Klara, in de podcast Eerste hulp bij klassiek en binnenkort ook in de Ancienne Belgique.

Waarom Sander De Keere er schijnbaar zijn heilige missie van heeft gemaakt om klassieke muziek op de kaart te zetten? “Waar het hart van vol is, loopt de mond van over, zeker?” vraagt de Klara-radiopresentator retorisch. Want laat er geen enkele twijfel over bestaan: Sander De Keere is helemaal zot van klassieke muziek. “Ik wil gewoon delen wat ik mooi vind, en laat dat nu toevallig dit enorm rijke, veelzijdige, maar tegelijkertijd jammerlijk onbekende repertoire zijn.”

Op Klara verspreidt De Keere die passie onder een aardig bereik. En concerten als die van Brussels Philharmonic leidt hij voor een klassieker melomanenpubliek in. Maar vijf (gratis) lezingen voor een publiek dat grotendeels bestaat uit lekenluisteraars, dat is toch andere koek.

Iemand overtuigen om naar klassieke muziek te luisteren, blijft dan ook – dat weet ondergetekende maar al te goed uit eigen ervaring – een serieuze uitdaging. Avontuurlijke oren durven genreloos te switchen tussen hiphopplaat, reggaetonnummer, metalconcert of technofestival. Maar bij klassiek krijg je toch nog vaak de reactie: “Da's niets voor mij.”

Dat is ook De Keere al vaak opgevallen. “Volgens mij schrikt het overaanbod af. Het gaat om zoveel eeuwen muziek dat mensen niet goed weten waar te beginnen. Bij jazz en pop is die ontwikkeling veel duidelijker. Het oeuvre van The Beatles is helder. 'Klassieke muziek' is ondertussen een koepelterm geworden voor een enorme diversiteit, daar lopen mensen in verloren. Het lijkt bovendien een wereld met heel wat regeltjes en conventies. Je hebt opusnummers en soms wel honderden opnames van hetzelfde muziekstuk. Dat is een popluisteraar niet gewoon. En dan zit de muziek vaak nog eens helemaal anders in elkaar. Een opbouw met strofe en refrein, zoals in de overgrote meerderheid van de hedendaagse popsongs, vind je maar in een beperkt deel van de klassieke muziek terug. Ik wil mensen graag helpen daar hun weg in te vinden. Deels bestaat die missie er ook in om duidelijk te maken dat je dat niet allemaal per se nodig hebt om die muziek te appreciëren. Het is gewoon ook belangrijk om samen te luisteren. Je hoeft het niet altijd onder woorden te willen brengen. Als je een prachtig huis ziet staan, hoef je er toch ook niet altijd het grondplan bij te halen voor je het mooi kan vinden?”

Ongehoorde kleuren

“Veel mensen hebben inderdaad een fout beeld van westers klassiek,” zegt ook AB-programmator Mich Leemans. “Het heeft nog te vaak dat oubollige, complexe imago. Alsof je daar een getrainder oor voor nodig hebt. Dat is onzin, natuurlijk. Zelf heb ik het ook lang moeilijk gehad met jazz. Die taal verstond ik niet, tot ik erin dook. Dan begin je heel snel zaken te herkennen. Hetzelfde geldt, wat mij betreft, voor klassiek. Het is dus alleen maar toe te juichen dat er mensen zoals Sander bezig zijn om dat tij te keren. Want als een vat vol verhalen, weetjes en anekdotes je erdoorheen gidst, wordt het allemaal nog veel sneller duidelijk.”

In een muzieklandschap waar de grenzen tussen genres sowieso steeds meer vervagen, wil de Ancienne Belgique duidelijk een voortrekkersrol gaan spelen als breekijzer van het hokjesdenken. De ambitie is enerzijds om een Klara-publiek naar de popclub te krijgen, en anderzijds om de AB-getrouwen van hun angst voor het onbekende en dus onbeminde af te helpen. Als alles steeds dichter bij elkaar komt te liggen, betekent dat dan ook dat er binnenkort klassieke muziek op het podium van de Ancienne Belgique wordt gespeeld? “Ik denk niet dat dat meteen de bedoeling is,” klinkt het bij Leemans. “Onze zaal is daar niet echt geschikt voor. Maar we zijn wel steeds op zoek naar manieren om samen te werken met muzikale partners. Waarom zou een hedendaags klassiek ensemble bijvoorbeeld niet op ons BRDCST-festival passen?”

“Het is toch ook gewoon zo jammer om klassiek bijna doelbewust niet te leren kennen,” vult Sander De Keere aan. “Klassieke muziek bezit kleuren die je nergens anders hoort. De klank van een orkest, dat is iets unieks. De grootsheid van een symfonie en de uitgesponnen spanningsbogen die daarbij horen, zijn iets helemaal anders dan een radio-edit van drie minuten. Het is een volstrekt andere invulling van tijd. Het doet je anders nadenken over spanning en ontspanning. Dat vind ik wel interessant en zorgt, bij mij alvast, ook voor een rustgevend gevoel.”

The times they are a-changin'?

Klassiek is volstrekt uniek, en toch zijn er misschien wel meer overeenkomsten tussen klassieke componisten en artiesten vandaag dan je op het eerste gezicht zou denken. Die serieus ogende componisten waren vaak ook maar gewoon de populaire musici van hun tijd. Dat beaamt Sander De Keere volmondig. “Het was, zeker in onze streken, dé muziek. Romantische liederen van Schubert verschillen niet zoveel van de love songs en ballads van Adele. De cellosuites van Bach of de operaballetten van Jean-Philippe Rameau zijn pure dansmuziek – maar dan zonder de Tomorrowland-beat. De populariteit van operacastraten als Farinelli of de hoge noten in het Miserere van Gregorio Allegri, daar kan Harry Styles alleen maar jaloers op zijn. En Wagner is dan weer pure Hollywood. Bovendien is er aan het muziekmaken zelf maar weinig veranderd. Oké, de klavecimbel en viola da gamba zijn ingeruild voor een drum, synthesizer en elektrische gitaar, maar het procedé van een kunstenaar nu en toen loopt volgens mij volledig parallel.”

Vergeet dus het idee dat klassiek een ongenaakbare museumkunst uit lang vervlogen tijden is. Eigenlijk is er in al die eeuwen maar weinig veranderd. “Dat vind ik er gewoon zo zot aan,” knikt De Keere. “Een symfonie van Tsjaikovski kan mij nog altijd tot tranen toe ontroeren. Die noten zijn meer dan honderd jaar oud. Ze verklanken een heel andere tijd dan die waarin ik leef. Het is bijna niet te vatten hoe enorm onze wereld sindsdien veranderd is, en toch kan ik die muziek begrijpen. Ik kan luisteren naar Pärt, Beethoven, Bach of Hildegard van Bingen, en dat ontroert mij nog steeds. Dat bewijst voor mij dat er iets heel universeels in die muziek zit dat absoluut het ontdekken waard is.”

'Klassiek met De Keere' opent met een lezing over sampling op 19/12 om 19.00 uur in de Ancienne Belgique, de reeks wordt in 2024 voortgezet op 6/2, 11/3, 2/4 en 6/5, www.abconcerts.be