Brusselse opnamestudio's zijn laatsten der Mohikanen

“Zo’n tafel warmt erg op bij het aanzetten en koelt weer af wanneer je hem afzet. Als je dat te veel doet, riskeer je de circuits te beschadigen. Dus laten we ze al achttien jaar dag en nacht aanstaan. Net zoals het speciale aircosysteem dat ermee verbonden is. De energiefactuur is navenant, ja.” En dan hebben we het nog niet over de Neve-dokter, jawel, die zijn leven doorbrengt met de wereld rond te reizen om dergelijke mengtafels te onderhouden en alle gegevens bijhoudt in het unieke paspoort van elke tafel.

Soldan, een new-waver die zelf in de jaren 1980 actief was als muzikant in groepen met klinkende groepsnamen zoals Les Naufragés du Silence, vertelt het alsof het de normaalste zaak van de wereld is. En dat is het ook, voor een studio waarvan het unique selling point net al die vintage, analoge apparatuur is. “Bijna alles wat je hier ziet is handgemaakte apparatuur op lampen. Dat allemaal onderhouden is een serieuze uitdaging, maar die dingen zijn gemaakt om voor het leven mee te gaan. Uit een periode vóór de kapitalistische economie helemaal doorsloeg en dingen begon te produceren met de bedoeling om snel kapot te gaan.”

Wie het parcours van de Brusselse opnamestudio’s wil beschrijven, kan niet om de algemenere evoluties in de technologie heen. De eerste muziekstudio’s zwaaiden de deuren open in de jaren 1940, waarna de gouden jaren duurden tot en met de jaren 1980. “Tot dan was het netwerk van studio’s een gesloten circuit,” vertelt Soldan.

“De apparatuur was enorm duur en dat vertaalde zich ook in de prijs van de opnametijd. Al kreeg je er ook wel wat voor terug: elke studio had minstens één secretaris, één of twee permanente technici die de apparaten aan de praat moesten houden, zeker twee of drie voltijdse geluidsingenieurs, en dan nog een paar sessiemuzikanten die vast in dienst waren. Aangezien de investering in het materiaal zo duur was, mocht de studio nooit stilliggen. Als er geen klanten waren, hielden die vaste muzikanten zich bezig met de hitparades te bestuderen en de tubes van dat moment te kopiëren om zo zelf een hit proberen te scoren en de studio geld op te leveren.”

Véél is veranderd sindsdien. “Het gemiddelde dagtarief in de jaren 1980 was ongeveer 2.000 euro. Als je weet dat de prijs vandaag ongeveer 500 euro is, en rekening houdt met het feit dat het leven zeker vier keer duurder is geworden, dan kan je zeggen dat de studio’s vandaag acht keer goedkoper zijn dan in de jaren 1980.”

De oorzaak achter die terugval is een lange keten van technologische ontwikkelingen en de aardverschuivingen die zij veroorzaakten in de muzieksector. Met de opkomst van MIDI, waarmee het plots heel simpel werd om een resem digitale instrumenten toe te voegen en te bewerken in een mix, en de eerste digitale machines kelderden de prijzen van de opnameapparatuur, maar maakte de nieuwe technologie het ook mogelijk om in kleinere ruimtes muziek op te nemen. De homestudio’s waren geboren.

“Ook muzikanten zelf kregen het zwaar te verduren. Toen de dj zijn opwachting maakte en de bands verving op trouw- en andere feesten, mocht negentig procent van de muzikanten op den dop,” lacht Soldan. “Toen de automatische ritmeboxen opkwamen, hetzelfde met de drummers (buldert).”

The Rolling Stones

Laat het net tijdens die periode zijn dat Soldan en zijn associé Olivier Gilson hun eerste stappen deden in de sector. Toen de muren van hun kelderstudio in Elsene op hen af kwamen, nam het duo een derde partner in de arm en kocht het de oude houtfabriek in Schaarbeek. “Wij waren toen zelf een beetje de aasgieren die boven de grote studio’s cirkelden. De ene na de andere studio ging failliet, wij hebben daar ons voordeel mee gedaan om heel wat materiaal op te kopen.”

Op het hoogtepunt van de jaren 1970 en 1980 waren er zeker een tiental grote studio’s actief in Brussel. Studio Molière en Studio Madeleine huisden in Elsene, Studio Caraïbes vond je vlak bij Ribaucourt en van studio DES kan je vandaag nog de laatste opschriften onderscheiden achter de Begijnhofkerk. Vandaag blijven er nog welgeteld drie over.

Behalve Dada Studios houdt het grote ICP de Brusselse eer hoog in Elsene. Het is ongetwijfeld de meest luxueuze en internationale studio in de hoofdstad, met vier opnamestudio’s, een grot van Ali Baba met een unieke collectie instrumenten, heel wat gastenkamers en zelfs een zwembad. En dan is er Jet Studio. De oudste studio van België zag het licht in 1942 en kent een illustere geschiedenis. “De studio werd vroeger gebruikt door Decca Records, de platenfirma van onder meer The Rolling Stones,” vertelt huidig eigenaar Rudy Coclet, die daarvoor ook al de Rising Sun Studios uitbaatte. “Daarom gaat het verhaal dat The Rolling Stones hier ooit een nummer hebben opgenomen, maar daar is helaas geen bewijs van.”

Het dieptepunt: de MP3

In de Jet Studio is het vandaag een va-et-vient van hiphoppers die in studio C hun ding kunnen doen, in studio B producet de jonge sidekick Pierre technoprojecten, en Coclet ontfermt zich zelf over de majestueuze studio A. “De akoestiek van deze ruimte is meticuleus bestudeerd in de jaren 1970 en is perfect voor zowel jazzbigbands als liveopnames van pop- en rockbands,” vertelt Coclet. En ook hier wordt gezworen bij analoge apparatuur: de lampenversterkers en oude synthesizers voeren het hoge woord in de opnameruimte, en ook de control room zit tjokvol oude compressors.

Ook Coclet zag de sector evolueren. “Veel mensen – vooral studiouitbaters natuurlijk – klagen over de opkomst van homestudio’s, maar het is ook een democratisering geweest van de muzieksector. Veel meer mensen kunnen zich nu artistiek uitdrukken. De explosie van urban music is, bijvoorbeeld, enkel te danken aan de ontwikkeling van nieuwe technologieën.”

Geen greintje bitterheid te bespeuren bij Jet Studio, en ook ten huize Dada wordt met voorzichtig vertrouwen naar de toekomst gekeken. “Pas op, we komen uit een diep dal,” zegt Soldan. “Met als absoluut dieptepunt de MP3, waarbij geluidskwaliteit er plots helemaal niet meer toe deed.” Tel daar nog eens de financiële crisis van 2008 bij, en het is duidelijk dat de voorbije tien jaar een beproeving zijn geweest voor de muziekstudio’s. “Wij hebben ons kunnen redden omdat we álles zelf doen, van het onderhoud van de apparatuur tot de toiletten ontstoppen. Al heb ik zelfs tot in 2017 af en toe nog wat oude micro’s moeten verkopen om het jaar door te komen,” zegt Soldan.

Nieuwe mentaliteit

Maar na die magere jaren, staat de balans stilaan weer op positief. Dada Studios heeft zich opgewerkt als een vaste waarde in de filmmuziek en plukt daar de vruchten van. Met dank aan de unieke hal van tweehonderd vierkante meter die geliefd is bij grote orkesten. “We voelden destijds aan dat er altijd nood zou zijn aan ruimtes met kwaliteitsvolle akoestiek. En net die ruimte houdt ons vandaag in leven.”

Toch heerst het gevoel dat de drie grote Brusselse opnamestudios de laatste der Mohikanen zijn. “Het is bijna onmogelijk om iets op te starten dat vergelijkbaar is met wat wij nog doen. Als we er ooit de brui aan geven, dan denk ik niet dat ik een overnemer vind,” mijmert Soldan. “Al voel ik ook dat er zich een nieuwe mentaliteit ontwikkelt. Net zoals bij voeding en kleding de vraag naar bio en duurzaamheid steeds groter wordt, vertaalt zich dat ook in de muziek in een drang naar authenticiteit. Naar echte muzikanten, echte muziek, echt geluid. Artificiële intelligentie doet haar intrede in het opnameproces, maar vooralsnog kan een artificieel orkest het haar op je armen niet doen rechtkomen. Binnen vijf jaar misschien. Maar nu nog niet.”