Review: Philip Seymour Hoffman leeft… en speelt in Brussel

Wie zich afvraagt of er nog auteurs zijn die intelligente, geestige en veelzeggende theaterteksten kunnen schrijven, suggereren we Rafael Spregelburd als antwoord. De Argentijn schreef voor Transquinquennal Philip Seymour Hoffman, en het Brusselse gezelschap nam dat geschenk in dank aan.

Toen de enigmatische Amerikaanse acteur Philip Seymour Hoffman - bezield vertolker van gedenkwaardige rollen in films als The Big Lebowski, Boogie Nights, Magnolia en natuurlijk Capote - stierf aan de gevolgen van een aantal zaken die het daglicht liever niet zagen, peinsden de producenten van The Hunger Games-filmfranchise er even over om Hoffman digitaal te klonen voor de volgende sequel waarin de acteur had moeten opdraven.

Dat plan ging uiteindelijk niet door, maar stemt wel tot nadenken. Een zowel op als naast de set ongrijpbare figuur als Hoffman klonen, om één van zijn personages te kunnen laten voortleven - roept met name vragen op over identiteit.

Temeer omdat Hoffman niet het opzichtige, voorspelbare, publieke leven leidde dat in vele gevallen verbonden is aan de sterrencultus in Hollywood. Over zijn intieme leven waren er wel veel geruchten, maar was weinig echt geweten. En speelt pakweg Arnold Schwarzenegger in zijn films meestal gewoon zichzelf, dan leek de kameleontische Hoffman volledig tot zijn personages te transformeren.

Inhakken op vastgeroeste ideeën
Het is daarom dat de Argentijnse toneelauteur Rafael Spregelburd met Philip Seymour Hoffman kwam aandraven toen het Brusselse gezelschap Tranquinquennal hem vroeg om voor hen een stuk te schrijven rond het thema identiteit. Eerder had Transquinquennal van Spregelburds bestaande tekst La Estupidez een Franstalige theaterhit gemaakt.

Spregelburd zegt in dit nieuwe stuk te veel om samen te kunnen vatten, maar hakt twee uur lang in op de vastgeroeste ideeën omtrent identiteit die u eventueel zou hebben.

Wie en wat vormt onze identiteit? Hoe veranderlijk is die? In hoeverre zijn wij kenbaar door anderen en door onszelf? Heeft onze persoonlijkheid een kern, of zijn we een lege doos die door omstaanders en omstandigheden gevuld wordt? In hoeverre zijn wij dan de anderen en zijn de anderen onszelf?

Misschien zijn we allemaal wel - zoals Hoffman of de spelers van Transquinquennal - acteurs die rollen spelen die we van anderen lenen of die ons worden opgedrongen. Maakt ons dat dan tot fabrikanten van een enorme fictie die hopelijk de moeite waard is om in te geloven?

En wat als de fictie als dusdanig wordt ontmaskerd en de (politieke, artistieke, sportieve) persoonlijkheden die we aanbidden en imiteren platte fraudeurs blijken te zijn?

Dubbelgangers
Een hele kluif dus dit stuk, dat weigert zich op een rechtlijnige manier te laten lezen, en dus heel wat vraagt van het publiek. Spregelburd beheerst de spelletjes van de postmoderne Zuid-Amerikaanse literatuur, en koppelt die aan een filmisch gevoel voor scènes en dialogen. Om te komen tot een spiegelende intrige met dubbelgangers, personagewissels, interne tekstverwijzingen en externe culturele referenties, waarin de Hunger Games-anekdote op grandioze wijze wordt opgeblazen.

Het is niet evident voor een relatief klein gezelschap als Transquinquennal om zo’n gevaarte op scène te zetten. Het gebruikt daarvoor veiligheidsdetectors, een flatscreen, een green screen, en camera’s, maar ook veel energie, souplesse, metier en humor.

Slechts enkele fracties heb ik gevreesd dat die ploeg van vijf acteurs de machinerie en de intrige niet zouden kunnen stutten, maar de kleine haperingen in het begin zullen er na wat roderen uitgaan.

Bernard Breuse, Manon Joannotéguy, Miguel Decleire, Stéphane Olivier en Mélanie Zucconi hebben voor de titanenklus niet eens een adempauze nodig. Na twee uur beginnen ze zelfs nog met vernieuwde energie aan een gedenkwaardige slotscène van een halfuur, die nieuwe verwarring zaait om nog beter begrip te oogsten.

In dit stuk vertolkt zowat iedereen bij wijze van grap en doorgedreven metafoor het titelpersonage, maar ik ben geneigd te denken dat de échte Philip Seymour Hoffman maar al te graag in dit identitaire spelletje zou hebben meegespeeld.

> Philip Seymour Hoffman van Transquinquennal & Rafael Spregelburd speelt nog tot 14 mei in Théâtre Varia, www.kfda.be