Actiris: ‘Wij willen het gratis headhuntbureau van Brussel worden’

Actiris, de Brusselse dienst voor arbeids­bemiddeling, gaat op de schop. De kersverse bazen willen er een efficiënte organisatie van maken, die dienstverlening op maat levert, zowel aan werkgevers als aan werknemers. “Mijn droom is dat elke werkaanbieding in Brussel ook bij ons terechtkomt,” zegt adjunct-directeur-generaal Yves Bastaerts.

Actiris kampt al jaren met een kwalijke reputatie. Slecht geleid, te laks. Na het vertrek van de PS'er Eddy Courthéoux in 2009 duurde het bijna twee jaar voor de Brusselse regering een nieuwe directie aanstelde. Het werd de tandem Grégor Chapelle (PS) en Yves Bastaerts (CD& V), Chapelle als (Franstalige) directeur-generaal en Bastaerts als zijn (Nederlandstalige) adjunct. "Maar we nemen alle beslissingen samen," zegt Bastaerts.

Beiden hebben - en dat is nieuw - een mandaat voor vijf jaar. Het eerste halfjaar zit erop, de tour d'horizon is gemaakt. De nieuwe bazen, die al meteen belast werden met de voorbereiding van een nieuwe beheersovereenkomst, troffen een organisatie aan met personeel dat bulkt van de knowhow en de goede ideeën. Maar er waren ook minder positieve vaststellingen. Bastaerts: "Actiris was tot stilstand gekomen, onder meer omdat er een hele periode geen daadkrachtige leiding is geweest. Er was geen visie. Het personeel reageerde daardoor niet snel genoeg op veranderingen. Er was ook weinig begrip voor andermans functie. Vooral tussen de afdeling Werkgevers, die de vacatures beheert, en de afdeling Werknemers, die de werklozen begeleidt, ontbrak het aan samenwerking. Terwijl het zo belangrijk is voor een goede begeleider dat hij weet wat werkgevers verwachten."

Er zijn nog heel veel werkgevers die niet met hun vacature naar Actiris komen. Hoe komt dat?
Yves Bastaerts: "Actiris heeft een serieus imagoprobleem. Het zou niet mogen dat een werkgever liever dure krantenadvertenties betaalt dan naar ons te komen. Maar ik kan de bedrijfsleider begrijpen die zegt dat hij bij ons niet de juiste dienstverlening heeft gekregen. Hij vroeg bijvoorbeeld een bakker en Actiris stuurde een schrijnwerker. We hebben daarom een strategisch plan gemaakt om de dienstverlening te verbeteren, zodat de werkgevers de juiste kandidaten ontmoeten. Het plan wordt eerstdaags voorgelegd aan het beheerscomité. Wij willen het gratis headhuntbureau van Brussel worden, een bureau dat kwaliteitsvolle preselecties organiseert. We gaan dit aanbod ook kenbaar maken met een leuke campagne waarin we duidelijk maken dat we honderdduizend cv's hebben en dus de grootste databank van Brussel zijn."

Maar wat is die enorme databank waard? Van de meer dan 107.000 werklozen hebben er ruim 70.000 geen diploma middelbaar onderwijs. Negentig procent is eentalig Frans of anderstalig. Velen leven tussen andere werklozen en hebben een slechte arbeidsattitude. Hoe gaat u de kwaliteit van de databank verhogen?
Bastaerts: "Door intensieve coaching, en door te werken aan de competenties van de werkzoekenden. Dat gaat zowel over hun vakkennis als over hun werkattitude, op tijd leren komen, waarschuwen als je ziek bent. Maar nieuw is dat we heel goed beseffen dat we het niet alleen kunnen. Om een metafoor te gebruiken: Actiris is de huisdokter die een beroep doet op een heleboel specialisten. We werken met honderdvijftig partners, zoals het opleidingscentrum Intec Brussel en verschillende uitzendkantoren. Aan enkele van hen gaan we taken uitbesteden, en we betalen hun voor die opdracht. Nieuw is ook dat we ervoor gaan zorgen dat de trajecten Opleiding en Arbeidsbemiddeling naadloos op elkaar aansluiten. Wie klaar is met zijn opleiding, zal automatisch vacatures toegestuurd krijgen. Dat was tot nu toe niet het geval. Mijn consulenten kunnen de mensen nu zelfs niet inschrijven voor een opleiding bij Bruxelles Formation. De werkzoekenden worden op pad gestuurd met een adres en moeten hun bijscholing zelf regelen. Daarover moeten dringend afspraken gemaakt worden."

Critici doen de Actiris-begeleiding af als een lachertje: er is maar één consulent per 250 à 270 werkzoekenden. In Vlaanderen is dat één op de zestig, en de Europese norm ligt nog lager.
Bastaerts: "Het klopt dat we in verhouding tot het aantal werkzoekenden weinig consulenten hebben. Daarom verschilt de intensiteit van de begeleiding per doelgroep. Voor de Brusselse regering zijn de jongeren prioritair. Daar steken we dus de meeste energie in. Laaggeschoolde schoolverlaters die zich bij Actiris inschrijven, worden de week nadien al op gesprek uitgenodigd. Met hen wordt een traject opgesteld, een zogenaamde constructie van beroepsproject. Een maand later moeten ze terugkomen. Tussendoor krijgen ze allerlei vacatures, per sms, per e-mail. Hogergeschoolde jongeren die zich inschrijven, worden ook automatisch uitgenodigd, maar pas na drie maanden. We weten namelijk dat zij sneller zelf een baan vinden. Ook de groep 25-50'ers die zich inschrijft, wordt verplicht begeleid, maar ook zij minder frequent: om de drie maanden."

En wat als ze niet ingaan op de uitnodigingen en werkaanbiedingen?
Bastaerts: "Wij zijn een overheidsdienst. Werkzoekenden hebben niet alleen rechten, ook plichten. Gepast werk mag nooit geweigerd worden. Natuurlijk, wat is 'gepast'? We hebben hiervoor inmiddels een objectiveringsprocedure ontwikkeld waarmee de consulenten nu werken. Als mensen gepast werk weigeren, dan zijn we verplicht het samenwerkingsakkoord over de activering van werklozen te respecteren en de weigering over te maken aan de RVA. Vroeger werd dit samenwerkings­akkoord misschien wat soepel geïnterpreteerd. Het is niet zo dat we nu een heksenjacht gaan openen, maar ik wil dat men duidelijk begrijpt dat we niet laks zijn in Brussel."

Toch zijn er nog heel veel werklozen zonder zo'n 'beroepsproject'.
Bastaerts: "De begeleiding en het beroepsproject zijn alleen verplicht en automatisch voor wie zich nu inschrijft bij Actiris. Iemand die al vijf jaar in de werkloosheid zit, wordt niet automatisch uitgenodigd. Wij doen vooral aan preventieve coaching: ervoor zorgen dat nieuwe werklozen snel een opleiding of werk vinden, zodat ze niet in de pot langdurig werklozen terechtkomen."

Die pot is groot. 66.000 mensen zijn al langer dan een jaar werkloos. Zorgwekkend, toch?
Bastaerts: "Ja, en het wijst erop dat we, naast een preventieve coaching, ook een curatieve aanpak moeten ontwikkelen. Die is ruimer en vergt meer tijd. Langdurig werklozen hebben vaak ook andere problemen, met hun huisvesting en/of gezondheid. Uit sociaal oogpunt lijkt het me belangrijk dat we ook voor hen iets doen. Maar aangezien er in bepaalde Brusselse wijken een jeugdwerkloosheid van dertig tot veertig procent is, heeft de regering de prio­riteit bij de jonge werklozen gelegd. Voor de oudere en langdurig werklozen zijn er minder instrumenten ontwikkeld. Maar: iedereen die het wenst, kan begeleiding krijgen. Je kunt dus niet zeggen: 'Brussel laat groepen links liggen.'"

Het aantal consulenten in Brussel ligt zoveel lager dan in Vlaanderen omdat twee derde van het budget van Actiris naar de ruim 9.000 Brusselse geco's, gesubsidieerde contractuelen, gaat, zeggen sommigen. Kan die verhouding niet herbekeken worden?
Bastaerts: "In Vlaanderen zijn er nog meer geco's, 35.000, maar die worden niet door de VDAB betaald. Het beheer van de geco's is een extra taak van Actiris. We doen dat voor rekening van de regering en zijn dus alleen doorgeefluik. Van ons budget van 250 miljoen euro gaat 180 miljoen naar de lonen van de geco's. We kunnen dat bedrag niet zomaar op eigen houtje verminderen. We houden dus zeventig miljoen over voor arbeidsbemiddeling. Per werkloze is dat een veel lager bedrag dan in Vlaanderen. Dat betekent niet dat we niets kunnen doen. We gaan ons intern zo organiseren dat de dienstverlening zo goed mogelijk wordt."

Wat zal er dan veranderen?
Bastaerts: "We streven naar een compleet nieuwe bedrijfscultuur. Actiris was heel lang centraal, bijna militair georganiseerd. Eén chef, omringd door een pretoriaanse garde. De rest mocht niets zeggen. De prikklok was bijna belangrijker dan wat men deed. Wij gaan het anders aanpakken, bottom-up. Heel wat van onze 875 medewerkers hebben goede ideeën, die moeten naar boven komen. Er is een nieuwe interne website waarop iedereen zijn voorstellen en suggesties kan posten. Een extern bureau doet op dit moment interviews waarbij de medewerkers mogen zeggen hoe zij de zaken zien. Op die manier hopen we dat het nieuwe beheerscontract en de noodzakelijke veranderingen breed gedragen worden. We willen dat ons personeel weer echt fier is en dat het zich kan identificeren met Actiris. En dat ze zich betrokken en verantwoordelijk voelen. De prikklok zou overbodig moeten worden."

"Voorts moet er meer openheid en samenwerking komen, zowel intern als extern. We gaan twitteren, we gaan op Facebook. En we gaan ook de mooie ingang van ons hoofdkantoor langs de Anspachlaan weer open maken. Ik weet het, het is een evolutie die tijd vraagt, een revolutie zelfs. Maar het is de enige manier om tot een goed presterende organisatie te komen."

Wie is Yves Bastaerts?

• Geboren in 1966.
• Licentiaat bedrijfspsychologie (VUB), opleiding neuro­linguïstisch programmeren.
• Werkte in de marketing.
• Vanaf 1992 bij Actiris, eerst bij de begeleidingsdienst voor zeer langdurig werklozen, daarna verantwoordelijk voor de plaatsingsdienst.
• 2004-2011: adviseur Werk op het kabinet van Brussels minister Benoît Cerexhe (CDH).
• Woonde 33 jaar in Brussel, woont nu in de Rand.