Uitgelicht: Op 7 november 2001 ging Sabena failliet

D e meeste luchtvaartspe­cialisten, ex-werknemers, sym­pathisanten en allerhande kenners zijn het erover eens: Sabena was een maatschappij met aanzien, bekend als zeer veilig én met degelijk personeel. De meeste mensen zouden ook nooit geloofd hebben dat Sabena failliet kon gaan. Zoals de laatste CEO van Sabena, Christoph Müller, onlangs in De Tijd zei: "Sabena is voor de luchtvaart wat Lehman Brothers is voor de banken: het bewijs dat geen enkel bedrijf ooit groot genoeg is om een faillissement te vermijden."

Tijdens een herdenking begin deze week, georganiseerd door de christelijke vakbond, werden dan ook de oude schuldigen nog eens met naam genoemd. Bovenaan staat uiteraard de voormalige Zwitserse luchtvaartmaatschappij Swissair, die vanaf 1995 een aandeel van 49,5 procent in Sabena had, twee jaar nadien 34 nieuwe vliegtuigen bestelde hoewel dat volgens luchtvaartspecialisten niet nodig was, en volgens de meeste critici Sabena vooral gebruikte om geld door te sluizen naar Zwitserland. Dat mocht echter niet baten voor Swissair, want de maatschappij hield een half jaar na Sabena eveneens op te bestaan. Een maand voor Sabena moest Swissair zijn activiteiten staken uit geldgebrek; een eerder beloofde som geld bleef uit, en dat was de directe aanleiding voor het sociale bloedbad van 7 november 2001. Swissair wordt beschouwd als de hoofdverantwoordelijke voor het faillissement.

Maar het ter ziele gaan van Sabena heeft natuurlijk meer oorzaken. Voor de vakbonden is dat de voortdurende drang naar liberalisering die het luchtvaartwezen sinds de jaren 1980 kenmerkte. Tijdens de herdenking klonk het dan ook dat voor de liberale Belgische bewindvoerders in 2001 een bedrijf alleen maar marktwaardig was als het in privéhanden was. Een vakbonds­afgevaardigde wist dat Ryanair en lagekostvluchten de norm zijn geworden en dat personeel per definitie te weinig werkt en te veel verdient.

Blunderboek
Voor ex-Sabena-piloot Filip Van Rossem, destijds bekend als de man met het sikje, dragen de politici van toen een even grote verantwoordelijkheid. Hij denkt daarbij onder meer aan het zogenaamde Astoria-akkoord van 16 juli 2001, waar de Belgische bewindvoerders er onder meer mee instemden om af te zien van een rechtszaak tegen Swiss­air. "Een zoveelste evenement in het blunderboek van Paars," luidt de analyse.

Zijn we aanbeland bij de eigen boezem. Een ex-stewardess getuigde dat ze de sfeer van toen het meeste mist. En tijdens herdenkingen allerhande is nostalgie een vaak aangehaald beestje. Sabena, dat was familie, zo zegt men. Daarbij werden en worden natuurlijk vraagtekens gezet. "Voorbij de nostalgie mag je natuurlijk niet vergeten dat Sabena een bedrijf was met een te sterke syndicalisering en dat er in de nadagen sprake was van normvervaging," zegt de journalist Luk De Wilde, die meewerkte aan het recente boek Turbulente tijden , dat handelt over het faillissement. Daarbij hoort men ook weleens zeggen dat de Belgische cultuur er voor iets zou tussenzitten. Of, opnieuw Luk De Wilde: "Alles is verbonden met elkaar. Zo is het in België, en zo is het in de luchtvaart." Misschien illustreert dit citaat de geschiedenis van Sabena wel het treffendst.

Sabena zal nooit terugkomen, en recente berichten wijzen erop dat de opvolger van de Société Anonyme Belge de l'Exploitation de la Navigation Aérienne , Brussels Airlines, dit jaar een enorm verlies boekt, en dat het steeds moeilijker wordt om rendabel te blijven in de volatiele luchtvaartwereld, tenzij men inzet op lowcost .

Ondertussen heeft de Belgische spoorbeheerder Infrabel net geïnvesteerd in een spiksplinternieuw station op de luchthaven. Maar de trein, dat is natuurlijk een ander verhaal.