Het Wiertzmuseum, gedoemd om te blijven

Maar daarmee is de discussie niet gesloten. Het museum is maar vier dagen per week open en publiciteit wordt er niet voor gevoerd. Daar heeft het federale wetenschapsbeleid waar al jaren bespaard wordt naar verluidt de centen niet voor. Wel weet Wiertz-conservator Dominique Marechal dat de Wiertz-collectie via de website zal worden ontsloten. Ook moeten de kunstwerken gelabeld worden, want dat is nog niet gebeurd. Maar: het regent er niet meer binnen, foto’s laten zien dat het dak zes jaar geleden hersteld werd. Dat is al iets. Bij ingewijden is Antoine Wiertz (1806-1865) bekend om zijn megalomane doeken, maar hij schilderde ook ‘soft porno’ - een blote dij en een half ontblote borst - om volk te lokken. In 1870, vijf jaar na zijn dood, lukte dat aardig.

Wiertz was toen het drukst bezochte museum van de hoofdstad, maar dat was dankzij mond-tot-mondreclame, want de kunstcritici hebben de man nooit gelust. Ook vandaag bejubelen specialisten niet de doeken van Wiertz - heel erg trumpiaans wordt hij een stable genius genoemd - maar de combinatie museum-artiest-kunstwerken is wel uniek en lokt grote namen zoals Cambridge-professor Stephen Bann en de Franse museoloog Pascal Grenier naar Brussel.

Museumtoer
Wiertz past helemaal niet in het rijtje van kunstenaarsmusea zoals het Musée Rodin in Parijs. Meestal krijgen kunstenaars een museum van de staat als ze gecanoniseerd zijn. Wiertz wist al voor hij ‘beroemd’ werd de federale staat te overtuigen om hem een museum te schenken in ruil voor schilderijen. Wiertz paste in het nationalistische plaatje van het jonge België, hij wou België promoten, maar haalde het neer. Dezelfde sfeer hangt er vandaag nog, zegt Peter Carpreau van het Leuvense M-Museum, dat Wiertz mee promoot: “De geest van de kunstenaar waart hier rond, maar de kunstenaar wordt verstoten.”

Het museum heeft helemaal geen complete remake nodig. Er moet geïnvesteerd worden om de kunstwerken zo goed als mogelijk te bewaren - de grote doeken zijn niet tegen de tand des tijds bestand - andere moeten gerestaureerd worden, maar de plek moet blijven wat ze altijd al was, is het oordeel. “Wiertz moet zijn geheimen nog prijsgeven,” zegt Verschaffel. Een schone slaapster, meent Marechal. Maar Wiertz’ droom is niet het belangrijkste, zegt Carpreau. Wiertz past in een museumtoer waar ook het Legermuseum en (binnenkort opnieuw) het Museum van Tervuren aangedaan worden. Een lieu de mémoire. “De stad heeft plekken als Wiertz nodig,” zegt Verschaffel. “Het verleden van een stad is een collage van elementen die niet bij elkaar horen.”

Het Wiertz-museum is volgens Dirk Snauwaert het spiegelbeeld van het Huis van de Europese Geschiedenis: “Wiertz heeft alles wat het Europees museum niet heeft. Europa heeft Wiertz nodig.” Wiertz is dus gedoemd om te blijven. En bovendien heeft de federale regering het huis en de tuin van Wiertz, naast het museum, al verpatst aan het Europees parlement. Kan Europa Wiertz redden?