Als de ene wel en de andere niet binnen mag: coronapas verdeelt Brussel

Zaalvoetbalclubs die een kruis kunnen maken over de competitie, theaters die njet zeggen tegen het Covid Safe Ticket (CST) en een gemeenschapscentrum dat de politie optrommelt voor een agressieve bezoeker. De uitgebreide coronapas wordt pas op 15 oktober verplicht, maar veroorzaakt nu al hoogspanning. “Dit zal de ongelijkheid alleen maar vergroten.”

Woensdag, 17 uur. Vossenplein. In de gangen van het zwembad is het een drukte vanjewelste. Ouders komen en gaan om hun vaak kleine kinderen naar de zwemles te brengen. De begroeting met de zwemleraars – vrijwilligers van buurtclub Anneessens 25 – is hartelijk. De club is vooral bekend voor zijn zaalvoetbal, maar biedt evengoed yoga, jiujitsu, zaalhockey en huiswerkbegeleiding aan.

“Mijn zoontje is gek op water en zwemmen,” vertelt Myriame (45). De moeder van Mehdi (7) brengt haar zoontje met autismestoornis naar het zwembad, waar hij een persoonlijke begeleider meekrijgt in het water. “Als die activiteit hier straks zou stoppen door het Covid Safe Ticket zou dat een ramp zijn, ook voor de andere kinderen. Toen de zwembaden gesloten waren, zaten ze bijna twee jaar binnen opgesloten. Ik zeg u: als het zwemmen stopt, je casse tout à Bruxelles.”

Dat de zwemactiviteit onzeker is, kan vreemd lijken. Want het Covid Safe Ticket voor indoorsport zal pas vanaf 16 jaar gelden. “Alleen zijn hier veel kinderen vanaf 4 jaar die zich niet alleen kunnen omkleden,” legt Myriame, die zelf gevaccineerd is, uit. “De ouders moeten dus mee.” En veel van die ouders zijn vandaag niet gevaccineerd, weet Mustapha Rezki, verantwoordelijke van Anneessens 25. Erger nog: van de zwemleraars zijn er maar twee van de zes gevaccineerd. “En aangezien het vrijwilligers zijn, hebben ze een CST nodig. Maar waar moet ik nieuwe leraars vinden?”De kopzorgen voor Anneessens 25 houden daar niet op. Van de dertien zaalvoetbaltrainers zijn er maar drie gevaccineerd. De eerste ploeg, die ondertussen in eerste nationale speelt? Vier van de vijftien spelers geprikt.

Omgekeerd effect

“Of het CST tot vaccinatie aanzet? Niet echt. We proberen wel, maar ils s'en fichent,” merkt Rezki. “Die verplichting lijkt zelfs eerder een omgekeerd effect te hebben en veel leden net koppiger te maken. Zes maanden geleden lagen de kaarten misschien nog anders, maar ondertussen is het voor veel mensen een overtuiging geworden. Zoals de kaarten nu liggen, zullen de meeste ploegen geen matchen meer kunnen spelen voor de duur van het CST.” Geen matchen betekent meteen ook dat een echt wijkritueel wegvalt: twee- tot driehonderd mensen die elke vrijdag de eerste ploeg komen aanvuren.

Vrolijk wordt Rezki dan ook niet van de uitbreiding van het Covid Safe Ticket naar onder meer sportzalen. “Dit zal de ongelijkheid alleen maar vergroten. En natuurlijk zullen het weer de armsten zijn die geen toegang meer krijgen tot sport, cultuur ...”

De zaalvoetbalploegen van Anneessens 25 zijn geen uitzondering. De federatie van het zaalvoetbal in Brussel en Waals-Brabant schat dat 75 Brusselse zaalvoetbalploegen zo in de problemen komen, op een totaal van 580. “Een effect op de vaccinatie zien we nog niet. Misschien bij het begin van de competitie, al is het dan natuurlijk al te laat,” zegt Serge De Grève.

En ook andere sporten delen in de klappen. Circus zonder Handen, met negen Brusselse locaties, maakt er bijvoorbeeld een punt van om Brusselse jongeren met open armen te ontvangen. Alleen staat die toegankelijkheid straks onder druk als het Covid Safe Ticket wordt ingevoerd. “Voor de begeleiding van de groepen doen we vaak een beroep op zestienjarigen die zelf uit de circusschool komen en een les ondersteunen,” legt Thibaut Princen uit. “Als een deel van hen bij gebrek aan CST niet kan lesgeven, heeft dat een impact op ons aanbod.”

Zakt straks de hele amateursportsector dan als een pudding in elkaar in Brussel? Bij basketbalploeg Excelsior Brussel, die veel leden heeft uit Neder-Over-Heembeek, klinkt een ander geluid. In de eerste ploeg is ondertussen vrijwel iedereen gevaccineerd. Bij de jeugdploegen is er nog een weg te gaan, maar laten steeds meer jongeren zich overtuigen, vertelt trainer Terry De Roover. “Dat de coronapas verplicht wordt, speelt zeker mee.”

De rol van politieagent

Maandagavond, Gallaitstraat in Schaarbeek. In gemeenschapscentrum De Kriekelaar is een feest aan de gang met zo'n zeventig deelnemers. De sfeer is opperbest. Door de luidsprekers schalt 'Paint it black' van The Rolling Stones en de donkere dansvloer loopt vol met uitgelaten veulens. Dansfeesten zonder masker kunnen immers opnieuw sinds 1 oktober, weliswaar mét coronapas.

Kandidaat-bezoekers die zo'n pas niet hebben, durven weleens te morren, maar maken vervolgens zonder problemen rechtsomkeer. Tot een man opduikt die na enkele verbale uithalen aan het onthaal – tegen maskers en het CST – gewoon binnenstapt zonder coronapas. “We hebben toen de politie gehaald, die hem heeft buitengezet,” vertelt centrumverantwoordelijke Leen Rossignol. “Alleen kwam die persoon vervolgens terug om wraak te nemen op de collega aan het onthaal. Die kreeg klappen en andere deelnemers hebben hem uiteindelijk opnieuw aan de deur gezet.” Het gemeenschapscentrum diende ondertussen een klacht in.

Het incident toont hoe snel het Covid Safe Ticket een cultuurorganisator in de rol van politieagent kan duwen, ondervond de centrumverantwoordelijke. “Dat is echt geen fijne rol en tegen zo'n agressie zijn we ook helemaal niet gewapend.” Rossignol benadrukt tegelijk dat het maar om één persoon ging. “De week voordien hadden we ook al theater en toen was er geen probleem. De meeste bezoekers en animatoren die niet gevaccineerd zijn, zijn ook geen antivaxers als die man, maar worden gewoon met veel foute informatie geconfronteerd die tot angst leidt. We zetten daar infosessies tegenover, onder meer voor jongeren.”

Verplicht de vaccinatie

Dat ze geen politieagent willen spelen is voor heel wat cultuurinstellingen nu al een reden om zich tegen de uitbreiding van de coronapas te kanten. Een tiental Franstalige Brusselse theaters liet al weten dat ze het systeem niet zullen toepassen. En circa vierhonderd cultuurorganisaties uit Brussel en Wallonië kantten zich er vorige week nog tegen in een open brief. “Het is vooral onze rol niet (...),” klinkt het. “Het is tegen de ethiek en de waarden die we verdedigen met onze acties en producties. Als we een rol moeten spelen, dan is het net om te verbinden te midden van een sociale ramp (...).” De ondertekenaars betwijfelen ook dat culturele evenementen een groot aandeel hebben in de besmettingen.

“Wat het zwaarste weegt? Dat het de polarisering in de samenleving alleen maar zal versterken,” zegt Virginie Cordier, die als directeur van cultureel centrum La Vénerie in Watermaal-­Bosvoorde mee ondertekende. “We zien dat nu al binnen ons personeel, ons publiek, de raad van bestuur ... We krijgen zelfs post van bezoekers die gevaccineerd zijn, maar weigeren om te komen als we het CST toepassen. Daarnaast vergeet men ook dat niet iedereen een smartphone heeft en zomaar probleemloos aan die QR-code raakt.”

De ondertekenaars en CST-rebellen zijn nagenoeg allemaal Franstalig, maar ook de Nederlandstalige cultuurinstellingen zijn niet meteen gelukkig over de coronapas. “We passen hem nu al toe omdat we het virus uit de wereld willen, maar eigenlijk zit de hele sector er verveeld mee,” zegt Michaël De Cock, artistiek leider van de KVS. “Het grootste bezwaar is inderdaad die polarisering. Als we de vaccinatie gewoon verplicht hadden gemaakt, was die coronapas ook niet nodig.”

De Cock is niet de enige die voorstander is van verplichte vaccinatie. “Die uitgebreide coronapas is erg ambigu,” vindt Céline Nieuwenhuys, secretaris-generaal van de federatie van maatschappelijke Diensten en ook lid vande corona-adviesgroep GEMS+. “Enerzijds zeggen we dat de vaccinatie helemaal vrij is, maar wie er niet voor kiest, mag niet meer binnen sporten, niet meer op restaurant ... Dan kan je beter consequent zijn en daar veel middelen voor uittrekken.”

Gewoon doen

Net als veel cultuurspelers vreest Nieuwenhuys dat het Covid Safe Ticket alleen maar tot meer verdeeldheid zal leiden. “Terwijl we na de coronacrisis juist het tegendeel moeten doen: voor meer sociale cohesie zorgen. Want als mensen vandaag het vaccin weigeren is dat niet alleen uit angst of gezondheidsafwegingen. Het is ook omdat ze zich niet ernstig genomen voelen door de overheid die ze nu wil vaccineren. Een onderzoek onder Molenbeekse jongeren was in dat verband erg boeiend. 'Ah, plots wilt u iets van ons, terwijl we anders niet bestaan?' was de teneur.”

Lang niet alle betrokkenen zijn vandaag overigens tegen de uitbreiding van de coronapas. De voorzitter van de Brusselse horecafederatie ziet vooral de voordelen. “Brussel wordt daardoor straks de veiligste stad van het land om op restaurant te gaan en je kan die coronapas er ook makkelijk controleren,” zegt Fabien Hermans. “De controle in bars? Dat is inderdaad een ander paar mouwen.”

En ook binnen de GEMS+ zit niet iedereen op de lijn van Nieuwenhuys. “De plekken waar het Covid Safe Ticket wordt ingevoerd zijn wel degelijk risicoplekken,” zegt infectiologe Erika Vlieghe. “Denk maar aan de cafés waar je vaak met een ventilatieprobleem zit.” Vlieghe is er ook niet van overtuigd dat de meningen over het CST nu muurvast zitten. “Kijk naar de reisvoorwaarden in de zomer, die hebben toen nog veel mensen overhaald om zich te laten vaccineren. Hoe langer je erover palavert, hoe meer het ook een existentiële kwestie en een welles-nietesdiscussie wordt. We moeten het nu vooral gewoon doen, in het besef dat het nu ook niet de magic bullet is die alles gaat oplossen.”

In het zwembad aan het Vossenplein lijkt zwemleraar Mohammed Vlieghe gelijk te geven. Het liefst laat hij het vaccin aan zich voorbijgaan. “Maar als de zwemactiviteit daardoor stopt? Dan haal ik volgend week mijn eerste prik, zeker?"