'Het vaccineren is een nooit geziene test voor de Brusselse samenleving'

Precies een jaar geleden had België zijn eerste coronapatiënt, een West-Vlaming die in China besmet was geraakt. Covid-19 was toen vooral een ver Chinees probleem. De virologen susten dat er geen reden was tot paniek. Weinigen hadden kunnen vermoeden dat amper een maand later het land op slot zou gaan en we meer dan twintigduizend doden zouden tellen.

Vandaag zijn we er, wat het dagelijks leven betreft, niet zo veel beter aan toe dan in maart vorig jaar. Sociale contacten, werk, openbaar vervoer, winkelen, op café of restaurant gaan, naar een theater of concert gaan, op vakantie gaan, het is allemaal serieus ingeperkt, zo niet onmogelijk gemaakt door datzelfde virus.

Wat opvalt, is hoe de individuele vrijheid als vanzelf lijnrecht tegenover het collectieve belang komt te staan. Die maatregelen zijn er vooral om de maatschappij te beschermen tegen nog meer ziekte en oversterfte. Het is een daad van solidariteit met de meest kwetsbaren. Maar de maatregelen worden permanent uitgedaagd door onze drang naar meer vrijheid.

En jammer genoeg zijn we er nog niet vanaf. Dezelfde spanning tussen individuele vrijheid en collectief belang zien we ook in de vaccinatie. BRUZZ wees er vorige week al omstandig op hoe problematisch de vaccinatiegraad is in de Brusselse woonzorgcentra. Niet bij bewoners. Daar zit het oké. Maar bij de zorgverstrekkers zou maar een op de twee zich willen laten vaccineren. Een groot contrast is dat met de Vlaamse woonzorgcentra, waar er nauwelijks weigeringen zijn.

Margot Cloet (Zorgnet-Icuro) merkte in De Afspraak terecht op dat de Brusselse woonzorgcentra in zekere zin als een afspiegeling van de hele stad beschouwd kunnen worden. Anders gesteld: als het zorgpersoneel, dat toch opgeleid is en een minimum aan wetenschappelijk inzicht zou moeten hebben, zich al niet wil laten vaccineren, wat betekent dat dan niet voor de hele stad?

Het is zeker raadzaam om de grote vaccinatiegolf bij de hele Brusselse bevolking af te wachten voor er definitief conclusies kunnen worden getrokken. Maar als de voorspelling uitkomt, dan zit Brussel wel met een probleem. Zelfs wie gelooft niet ziek te zullen worden, en dus het vaccin niet nodig denkt te hebben, moet beseffen dat een voldoende grote vaccinatiegraad hard nodig is om een groepsimmuniteit te kunnen opbouwen.

Hier en daar klinkt het dat de vaccinatie dan maar verplicht moet worden. Een heikele kwestie. Want kan je een vaccin verplichten, als dat in een ijltempo getest is en bijvoorbeeld voor zwangere vrouwen en kinderen zelfs nog helemaal niet is getest? Het gaat in het geval van twee vaccins, ook om een nieuwe, baanbrekende, inentingstechniek. Dus er mag getwijfeld worden. En het verplichten is, zeker in de beginfase, geen oplossing. De ethische bezwaren zijn te groot.

Dus moet er overtuigd worden. Daar is Iriscare, het Brussels zorgagentschap, volop mee bezig. Met campagnes binnen en buiten de woonzorgcentra. Het krijgt daarbij, opmerkelijk, ook de steun van Artsen Zonder Grenzen (AZG), dat eerder al in de woonzorgcentra tussenbeide kwam en veel ervaring heeft in Sub-Saharaans Afrika met vaccinatie bij epidemieën. Het was al in veel rusthuizen aan de slag met infosessies.

Het is dan goed om eerst te weten waarom de vaccinatiebereidheid hier zo laag is. Het heeft zeker met oorsprong en cultuur te maken. Dat is volgens AZG zelfs reden nummer één van de lage vaccinatiebereidheid in de rusthuizen. De organisatie wil daarom ook culturele bemiddelaars inzetten, die, vanuit (Afrikaanse) gemeenschappen, uitleg geven over virus en vaccin. Anderen wijzen dan weer op de invloed, in Franstalig België, van Frankrijk waar het antivax-sentiment toch duidelijker aanwezig is. BRUZZ zelf zag afgelopen weekend ook nog een verschil in arbeidscultuur tussen Vlaamse en Franstalige woonzorgcentra, waarbij in die laatste de privacykwestie over wie zich laat vaccineren hoger op de agenda staat.

Zo heeft het Brusselse beleid nog steeds de handen vol met de bestrijding van het virus. Daarbij moet, weg van de waan van de dag, naar het verdere perspectief gekeken worden. Vaccinatie is in Franstalig België, aldus Marc Van Ranst, altijd wat trager. Dat was al zo vóór Covid-19. Er zouden ook hoopvolle tekenen zijn dat zorgverstrekkers in de woonzorgcentra bij een tweede ronde wel al bereidheid tonen om zich te laten inenten. Omdat ze zien dat het allemaal wel meevalt. De wanhoop is dus geen recept. Het is wel, alweer, een nooit geziene test voor de Brusselse samenleving en met hopelijk ook voor de toekomst antwoorden op de vraag hoe die versterkt uit deze crisis kan komen.