Inge Neven: 'Ik hou mijn hart vast voor het najaar'

Aan de start van de zomervakantie groeien de wachtrijen aan de Brusselse testcentra, maar lijken ze te slinken voor de vaccins. Zes maanden na de eerste prik in ons land maakt Inge Neven, hoofd van de Brusselse gezondheidsinspectie, de balans op. “Brussel het zwakke broertje? Ik word kwaad als mensen dat zeggen.”

We spreken Inge Neven in het vaccinatiecentrum in de Heizel, waar voor de gelegenheid drie dj's een hele avond voor sfeer zorgen. Het is een van de vele initiatieven die de gezondheids­inspectie heeft opgezet om meer mensen te enthousiasmeren voor een vaccin. De dj's op de Heizel hebben zelfs vuurwerk mee. “De mensen zouden moeten dansen,” lacht Neven als ze door de hal loopt. Een honderdtal Brusselaars zit daar rustig te wachten op hun stoel.

De vaccinatiemomenten zonder afspraak trekken minder volk dan verhoopt, gaf Neven eerder die week toe. De Brusselse vaccinatiecampagne vertraagt. Het zet de deuren van de vaccinatiecentra nu wel open voor iedereen, met of zonder afspraak, en al vanaf 16 jaar.

Deze week is het 11 juli. Dat was de Vlaamse deadline om een vaccinatiegraad van 70 procent te behalen. “Als Vlaanderen dat kan, kan Brussel dat ook,” zei u daarover in maart. Hoe ziet u dat nu?
Inge Neven: 11 juli zal moeilijk zijn. Onze ambitie ligt op 18 juli en we proberen die nog altijd te halen, maar het zal waarschijnlijk meer tijd kosten. Iedereen is al uitgenodigd, maar de inschrijvingen volgen niet. Je voelt dat de vaccinatiebereidheid bij de jongeren minder hoog ligt dan bij de rest van de bevolking.

Brussel heeft natuurlijk een heel jonge bevolking. Om aan die 70 procent te komen, moeten we dus veel meer jongeren overhalen dan Vlaanderen of Wallonië. Daarvoor zetten we onze vaccinatiecentra de komende weken vollenbak open en blijven we onze lokale initiatieven voortzetten. We winnen elke week nog een half procentje bij de 65-plussers. Dat is niet enorm, maar we zitten daar wel bijna aan 80 procent. Ik heb er vertrouwen in. Als we er niet geraken op 11 of 18 juli, dan zal het wel een paar weken later zijn.

Hebben jullie een idee waarom de jongeren aarzelen? Stellen ze het uit of denken ze dat ze het vaccin niet nodig hebben?
Neven: Misschien stelt een deel het uit tot na hun vakantie, maar volgens mij speelt eerder dat jongeren in het algemeen weten dat ze niet zo snel ziek worden. Dat maakt hen minder gemotiveerd. Als je in het straatbeeld kijkt, lijkt Covid bijna voorbij in de perceptie van de mensen. De sense of urgency om zich te laten vaccineren is wat weg.

Hebben ze ongelijk, die jongeren?
Neven: Ja, ik blijf erbij dat we iedereen moeten beschermen als we willen vermijden dat we nieuwe maatregelen moeten nemen in september of oktober. Het is bewezen dat vaccinatie werkt. Ik hou mijn hart er echt voor vast dat we in het najaar – sommige mensen spreken zelfs al van eind juli – een vierde golf zullen krijgen. Omdat een aantal mensen niet voldoende beschermd is en omdat er door het reizen nieuwe varianten kunnen opduiken, die we misschien nog niet kennen.

Heeft u er zicht op hoeveel jongeren, die in Brussel wonen als student of als jonge arbeidskracht, in Vlaanderen of Wallonië zijn gevaccineerd? Ook de Europese ambtenaren zijn misschien in het buitenland gevaccineerd.
Neven: Er speelt zeker een gemengd verhaal, maar exacte cijfers hebben we niet. We horen dat veel mensen in het buitenland zijn gevaccineerd en we weten dat 35 procent van de Brusselaars een dubbele nationaliteit heeft. Via ons callcenter doen we enquêtes om daar zicht op te krijgen. Wij schatten dat onze vaccinatiecijfers met 4 à 5 procent zijn onderschat. Hoe dan ook is er marge om Brussel beter te beschermen.

U wijst opnieuw naar de jongeren, maar net zij hebben al het meest geleden onder de lockdowns. Snapt u dat zij dat kunnen beschouwen als een vingerwijzing?
Neven: Ik heb het echt over iedereen, niet alleen de jongeren. Bij de 45- tot 50-jarigen zitten we vandaag nog maar aan 62 procent eerste dosissen. Ook dat kan nog beter. Mijn grootste vrees is dat we nieuwe uitbraken krijgen in de woonzorgcentra. Het personeel is daar nog altijd niet zwaar gevaccineerd. We blijven schommelen rond de 55 procent.

Er gaan stemmen op om het vaccin daar te verplichten.
Neven: Die piste wordt serieus overwogen op federaal vlak, maar het is moeilijk. Je wil eigenlijk niet tot die stap overgaan, je wil liefst dat mensen zich uit vrije wil laten vaccineren. Anderzijds heeft elke directeur van een woonzorgcentrum of ziekenhuis de plicht om zijn residenten en patiënten zo goed mogelijk te beschermen. Dat doe je ook door het personeel goed te beschermen. Een vaccin tegen Hepatitis B is al verplicht.

Het personeel in de rusthuizen kreeg al in januari de kans op een vaccin. Bent u geschrokken van de hardnekkigheid van sommige weigeraars?
Neven: Ja, ik had eerlijk gezegd gedacht dat het vlotter zou gaan. Er zijn woonzorgcentra die nog clusters hebben gekend onder het personeel, maar waar het personeel zich nadien toch niet liet vaccineren. Dan zit het echt ingebakken in hun overtuiging dat het vaccin schadelijk zou zijn. Er zijn ook culturen die een Covid-besmetting als hun lotsbestemming zien en daar niet tegenin willen gaan. Als dat echt je overtuiging is, dan kunnen wij zoveel uitleg geven als wij willen.

Ik denk dat we in Brussel alles uit de kast hebben gehaald op het vlak van sensibilisering, maar als je weet dat zelfs de vertrouwenspersonen, apothekers en artsen het niet uitgelegd krijgen – en daar hebben we heel sterk op ingezet - dan houdt het ergens op. We kunnen geen nieuwe acties blijven bedenken.

Loopt de vaccinatiecampagne nog voort na de zomer?
Neven: We blijven iedereen de kans bieden om zich te laten vaccineren, maar we zullen onze vaccinatiecentra niet eeuwig openhouden. Tegen eind juli stoppen we normaal gezien grotendeels met de eerste dosissen. De tweede dosissen lopen dan nog tot eind augustus. Daarna kijken we hoe we kunnen overstappen naar meer lokale acties. Mocht er een derde dosis nodig zijn in het najaar, kunnen we een aantal vaccinatiecentra heropenen. En mocht de derde dosis enkel nodig zijn voor 65-plussers, dan kan dat perfect via de huisartsen.

Wat kan de GGC leren uit deze crisis op het vlak van preventieve gezondheidszorg in Brussel?
Neven: Belangrijk is: hoe kunnen we nu alle zaadjes die we geplant hebben, benutten in de toekomst? Daarvoor maken we de evaluatie met alle betrokken partijen.
We willen ook dat de community workers, van de Federatie van de Bicommunautaire Maatschappelijke Diensten, in de wijken blijven. Zij werken nu in achttien kwetsbare wijken rond de pandemie, maar ze kunnen ook de bestaande zorg in kaart brengen. Dat gaat over kankerpreventie, tuberculose, aids, diabetes … maar ook over de toegang tot een tandarts en een huisdokter.

De bevoegde minister Alain Maron (Ecolo) hebben we weinig gehoord dit jaar, terwijl u wekelijks de pers te woord moest staan. Hoe voelt u zich in die rol?
Neven: Dat is de rol die je moet spelen. Ik ben wel trots op wat wij met ons team hebben gedaan, samen met het kabinet en de minister. Geen enkele minister in dit land zat op die pandemie te wachten. Voor het crisisbeheer zijn mensen gezocht met de juiste ervaring. Dat zij dan soms het vuile werk moeten opknappen, so be it (lacht).

De vaccinatie wordt deze zomer afgerond, de volgende stap is testing en tracing. Staat dat op punt?
Neven: Ja. De grote vraag is: wanneer kunnen we overgaan van een crisisbeheer naar een risico­beheer. En als dat zo is, moeten we dan nog iedereen testen? Als bijvoorbeeld één kind op school besmet is, moeten we dan nog alle andere kindjes testen?

Wanneer komt de fase van het risicobeheer?
Neven: Dat is moeilijk te zeggen. Sommigen vinden dat we moeten wachten tot we nul besmettingen hebben. Dan blijf je natuurlijk veel langer in een test- en traceverhaal zitten. Voor mij blijft het criterium de druk op de ziekenhuizen. Als die onder controle is, moeten we kunnen overschakelen naar clusteropvolging.

Zullen de Brusselse testcentra dan ook stilaan sluiten?
Neven: Veel hangt af van de beleidsmaatregelen. Nu is er veel druk op de testcentra door mensen die op reis vertrekken. Wij doen een pak meer testen per 100.000 inwoners dan de rest van het land. We hebben natuurlijk een internationaal publiek, maar we zien ook dat veel Vlamingen en Walen zich in Brussel laten testen. Zij zijn deze week goed voor ongeveer 15 procent van onze testen. Tot nu toe mag dat, maar op een bepaald moment moeten we daarmee oppassen. We zien de druk toenemen.

En persoonlijk vind ik dat we nog iets te laks zijn voor mensen die terugkeren uit een rode zone. Wie niet gevaccineerd is, zou voor mij nog altijd twee testen moeten doen op dag 1 en dag 7, en in de tussentijd in quarantaine blijven. Nu is er enkel een test op dag 1. Een ander risico is dat de bereidheid van de mensen om de regels te volgen, wegebt. We kunnen de tracing maar opstarten als mensen hun Passenger Locator Form blijven invullen.

Hoe ongerust bent u nu eigenlijk over de deltavariant?
Neven: Ik ben oprecht ongerust dat er een vierde golf aankomt, maar natuurlijk hoop ik en denk ik dat die minder hoog zal zijn dan de tweede en eerste golf – omdat we beter beschermd zijn. Maar ook tijdens de derde golf was de druk op de ziekenhuizen hoog en moesten we lockdowns organiseren. Die parameters blijven gelden. Als wij opnieuw veertien opnames per week per 100.000 mensen bereiken, kan het snel gaan. Dan zal je weer beperkende maatregelen moeten nemen. Maar als je dat nu zegt ...

… worden de mensen boos.
Neven: Absoluut. Het is een subtiel evenwicht. Daarom zeggen we: laat u twee keer vaccineren, want dat is de uitweg. Nu kom ik weer bij het punt van in het begin van ons gesprek: de vaccinatiebereidheid ligt minder hoog omdat mensen denken dat het voorbij is. Dat klopt natuurlijk niet.

Mocht er een vierde golf komen in het najaar, zal u dan nog de crisismanager zijn?
Neven: Ik denk het wel, ja. Het is de bedoeling dat ik meer opbouwend werk ga doen rond preventieve geneeskunde. Mijn rol is om de ploeg van de gezondheidsinspectie klaar te maken om daar in de toekomst aan te werken. Ik reken op zes maanden tot een jaar.
Natuurlijk voel je dat iedereen het beu is, ook ikzelf. Ik heb ook geen zin om nog eens discussies te moeten voeren over welke maatregelen we moeten nemen, met scholen en burgemeesters enzovoort. Maar als het moet gebeuren, dan zal het gebeuren. Ik ben te gepassioneerd door wat we hier aan het doen zijn, om prioriteit aan iets anders te geven.

Is het niet lastig voor u om als het zwakke broertje in de hele vaccinatiecampagne te worden gezien?
Neven: Ik word kwaad als dat wordt gezegd. We werken in andere, grootstedelijke contexten. Minister Frank Vandenbroucke (Vooruit) heeft dat ook erkend. Wij hebben bijvoorbeeld een vaccinatiepost in een Brussels ziekenhuis opgericht voor moeilijke, complexe gevallen, zoals mensen zonder papieren en verslaafden. Maandag stond daar plots een bus met honderd man uit Wallonië. Ik heb mijn Vlaamse en Waalse collega's gevraagd waar ik die mensen naartoe kan sturen, maar veel antwoorden krijg ik niet. Dus voorlopig blijven we hen in Brussel vaccineren. Het 'zwakke broertje'? Neen, dat vind ik niet correct.

Hoe erg is het eigenlijk als Brussel het wat minder goed doet binnen heel België?
Neven: Dat vind ik moeilijk om in te schatten. Er is veel circulatie van mensen. Ik denk vooral dat het voor de Brusselaars zelf meer risico inhoudt. De individuele kans op besmetting wordt groter voor mensen die nog niet gevaccineerd zijn. En stel dat wij in oktober weer allemaal een mondmasker moeten dragen of een avondklok installeren, maar Vlaanderen en Wallonië niet. Dat willen we toch te allen tijde vermijden? De toekomst zal dat uitwijzen. Ik hoop dat de samenwerking tussen de drie gewesten daarin constructief blijft, zoals dat vandaag het geval is.