Iran dreigt met executie VUB-gastprof Djalali: pion in geopolitiek schaakspel

Met de dreiging van een nakende executie van de Iraans-Zweedse spoedarts en VUB-gastdocent Ahmadreza Djalali (49) speelt Iran diplomatiek hoog spel. Zijn overplaatsing naar een gevangenis waar executies plaatsvinden deze week gebeurt vlak voor in Antwerpen een terreurproces begint tegen vier Iraniërs. Het Iraanse regime gebruikt wel vaker gevangenen met banden met westerse landen als politieke pasmunt.

Woensdag nog werd de Australisch-Britse wetenschapster Kylie Moore-Gilbert na twee jaar gevangenis vrijgelaten, hoewel ze eerder tot tien jaar celstraf voor spionage werd veroordeeld. Net als Djalali werd ze opgepakt toen ze in Iran was voor een wetenschappelijk congres: hij werd in april 2016 klemgereden op een autoweg. En net als Djalali zegt ze dat de Iraanse autoriteiten haar benaderd hebben om voor hén te spioneren. In januari lekte een brief uit waarin Moore-Gilbert een spionageverzoek van de Iraanse autoriteiten afwees, hoewel ze haar in ruil haar vrijlating hadden beloofd.

De Australische onderzoekster is nu uiteindelijk vrijgelaten, maar niet zonder dat Iran iets uit de brand sleepte: in ruil kreeg het land drie Iraniërs terug die in het buitenland veroordeeld waren, van wie volgens The Guardian zeker twee voor een moordpoging op Israëlische diplomaten in Bangkok.

Expert toestroom in ziekenhuizen

In een parallel universum hadden dit de drukste maanden van de carrière van Ahmadreza Djalali kunnen zijn, de spoedarts die in Iran veroordeeld is tot de doodstraf voor spionage, hoewel daar nooit bewijs van geleverd is. Djalali is immers gespecialiseerd in het voorbereiden van ziekenhuizen op de toestroom van enorme aantallen patiënten na rampen, van nucleaire catastrofes tot pandemieën als corona.

Hij gaf daarover ook les in de European Master in Disaster Medicine (EMDM), een gezamenlijk georganiseerde master-na-masteropleiding van de VUB en een Italiaanse universiteit. "Hij werd trouwens sinds zijn opsluiting al tweemaal gevraagd om zijn expertise: eenmaal bij massale overstromingen, en recent in maart in verband met Covid-19", laat VUB-spoedarts Gerlant van Berlaer, die bevriend is met Djalali, weten aan BRUZZ.

Maar na 4,5 jaar opsluiting hebben de Iraniërs Djalali nu overgeplaatst naar een gevangenis waar executies worden uitgevoerd. Amnesty International bericht dat er een bevel is om hem binnen de week te doden.

Iran zet die stap tegen de achtergrond van een internationaal terreurproces, dat vrijdag in Antwerpen begint. Vier Iraniërs staan er terecht, die in 2018 geprobeerd hebben een bomaanslag uit te voeren op een massabijeenkomst van de Iraanse oppositie nabij Parijs. Twee van hen leidden jarenlang een anoniem leven in Wilrijk. (Lees het artikel verder onder de tijdslijn van de zaak-Djalali)

Een andere beschuldigde, Assadollah A., reisde onder een diplomatieke dekmantel door Europa, maar is volgens de Staatsveiligheid in realiteit een geheimagent in dienst van de belangrijkste Iraanse inlichtingendienst MOIS. Hij werd in Duitsland tegengehouden. Iran voerde eerste de druk op Duitsland op om de man niet uit te leveren, en op Frankrijk door een Frans-Iraanse antropologe te arresteren en op te sluiten. Nu de geheimagent uitgeleverd is en terecht moet staan, zoekt Iran volgens experts naar drukkingsmiddelen om België onder druk te zetten.

'Druk opvoeren voor het proces'

“Iran heeft een buitenlandpolitiek die erin bestaat om mensen op te sluiten in hun gevangenissen, en hen vervolgens cynisch als pasmunt te gebruiken”, zegt advocaat Rik Vanreusel donderdag in De Morgen na de onrustwekkende berichten over Djalali. Vanreusel treedt vrijdag in Antwerpen op als advocaat voor de burgerlijke partijen op het terreurproces. “Dit is gewoon de druk opvoeren, vlak voor het proces.”

Voor Iran komt dat proces en de vermoedelijke reputatieschade als gevolg daarvan erg ongelegen, net nu een nieuwe Amerikaanse president aantreedt. Iran wil met de VS en Europa een nieuw akkoord sluiten over zijn nucleaire programma, zodat de sancties die de Iraanse economie lamleggen worden afgebouwd.

Heeft Iran België benaderd voor een deal waarin Djalali vrijgelaten zou worden in ruil voor Assadollah A., en eventueel het Wilrijkse koppel? Het is heel goed mogelijk - hoewel Djalali geen Belgisch staatsburger is - gezien het land vaker aan dergelijke 'ruilhandel' doet. Intussen probeert de VUB met man en macht haar gastdocent te redden. De directeur van Amnesty ­International Vlaanderen, Wies De Graeve, herhaalt in De Standaard nog eens de essentie: "Djalali is onschuldig. Zijn ­leven moet worden gered. En hij moet worden vrijgelaten."