Overlevende: 'Gezicht van vrouw die ik zag sterven spookt nog steeds door mijn hoofd'

Vandaag wordt op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016 de laatste week van getuigenissen van slachtoffers ingezet. Onder meer de familie van Lauriane Visart de Bocarmé, gestorven in Maalbeek, komt getuigen. De Justitiasite, waar het proces plaatsvindt, was deze ochtend echter een tijdlang gesloten vanwege een politieactie. De zittingszaal opende daarom meer dan twee uur later dan gepland.

17.19 uur: Vader die vrouw en kinderen zocht in vertrekhal: "Ergste kwartier van leven"

Op het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 heeft maandagmiddag een koppel getuigd dat die dag, met hun vier kinderen, zou vertrekken op reis vanuit Brussels Airport. De moeder was al met de kinderen in de vertrekhal, terwijl de vader hun auto was gaan parkeren toen de eerste bom ontplofte.

De vader, Julien (44), getuigde dat hij zijn echtgenote en vier kinderen, tussen de twee en tien jaar op het moment van de aanslagen, was gaan afzetten voor de vertrekhal, om zich daarna te gaan parkeren. Net toen hij uit de parking stapte, en de straat wou oversteken naar de vertrekhal, zag hij een enorme vuurbal en sprong het glas van de buitenramen stuk.

Terwijl iedereen uit de vertrekhal vluchtte, liep de man de hal naar binnen. "Ik dacht bij mijzelf dat ze allemaal dood waren", zei Julien, die de taferelen in de vertrekhal omschreef als de "apocalyps". Hij liep rond in de hal, op zoek naar zijn familie, maar trof ze niet aan. Pas na een kwartier slaagde hij erin om telefonisch contact te hebben met zijn echtgenote. "Het was het ergste kwartier uit mijn leven."

De vrouw, Liza (45), getuigde dat ze een surplus moesten betalen omdat hun valiezen te veel wogen en dat ze daarom een beetje verwijderd waren van de plaats waar de eerste bom ontplofte. Ze zei ook dat ze zich meende te herinneren dat ze wat beschermd werden door een piloot die voor hen stond. "Op miraculeuze wijze bleken mijn kinderen nog naast mij te staan na de explosie. Ik telde en telde nog een keer. Intussen zag ik de horror rond mij."

De vrouw en haar vier kinderen gingen uiteindelijk schuilen in een lokaaltje achter de Ryanair-balie. Het is daar dat de vrouw het eerste telefonische contact had met haar man. Vanuit het lokaal werden ze uiteindelijk geëvacueerd naar het tarmac.

Voorzitter Laurence Massart wou weten hoe de kinderen het vandaag stellen? "De kleinste, die nu negen jaar is, heeft een geperforeerd trommelvlies", antwoordde Liza. "We heben het pas laat ontdekt, omdat we eerst vooral gewerkt hadden met de ouderen, zodat die niet getraumatiseerd zouden raken."

Ze voegde er nog aan toe dat ze het als een plicht aanvoelen om de aanslagen te herdenken en te komen getuigen, "want velen hadden dat geluk niet". Ze zei ook dat het belangrijk is om te blijven waken over de gezondheid van de kinderen, omdat een eventueel trauma nog jaren later aan de oppervlakte kan komen.

16.29 uur: Overlevende Maalbeek getuigt over onbegrip na aanslagen

Een vrouw die op 22 maart 2016 in de metro was toen de bom ontplofte, heeft maandag op het proces van de aanslagen getuigd over het onbegrip waarmee ze na de aanslagen te maken kreeg. "Sommige vrienden dachten dat ik alles had uitgevonden."

De vrouw was op 22 maart 2016 onderweg naar het werk in de Europese wijk, in de vierde wagon van de metro terwijl in de tweede wagon de bom ontplofte. Ze had nog getwijfeld of het na de aanslagen in Zaventem wel een goed idee was om de metro te nemen, maar deed dat toch maar omdat ze net een contract van onbepaalde duur had getekend.

"Ik was ervan overtuigd dat er een bom ging ontploffen in Schuman. Dat gebeurde niet, dus haalde ik opgelucht adem. Na het vertrek in Maalbeek hoorde ik een luide knal", zei de vrouw. Na de aanslag was het erg kalm in het metrostel, "erg surreëel", zei de vrouw. Twee mensen slaagden erin de deur te openen. "Ik ben de massa gevolgd, de alarmen die luidden waren oorverdovend. Tot vandaag herinner ik me de geur en het geroep van de mensen als ik foto's zie van de aanslagen."

Eens buiten besliste ze om naar haar werk te gaan, waar ze door haar collega's opgelucht werd ontvangen. "Meer verontrustend was de reactie van mijn werkgever. Hij kwam me zeggen dat ik voor de dag nadien een aanvraag voor thuiswerk moest indienen, omdat niemand die dag zou komen werken", zei ze.

De vrouw ging naar de huisdokter die haar een ziektebriefje gaf en haar aanraadde om een psychiater te zien. "Mijn baas begreep niet waarom ik niet kwam werken. Eind december 2016 werd ik ontslagen." Binnen de vriendengroep van de vrouw vond na de aanslagen een "natuurlijke selectie" plaats. "Ik had zelfs vrienden die dachten dat ik alles had uitgevonden", aldus de vrouw. "Ik voelde me erg geïsoleerd, ook daarom dachten mensen dat ik zaken had uitgevonden, terwijl het legitiem is om je na zo'n gebeurtenis niet meer in een massa te willen begeven." Vandaag heeft de vrouw het nog steeds zwaar. Ze voert een dagelijkse strijd, ook met de verzekeraars tegenover wie ze zich nog steeds moet legitimeren. Pas toen ze twee jaar na de aanslagen een beroerte kreeg, besloot ze zich te laten erkennen als slachtoffer.

Ze vond ook veel steun en nieuwe vrienden binnen slachtoffervereniging Life4Brussels, waar ze eindelijk begrip voelde voor haar situatie. Ook een andere overlevende van Maalbeek die maandag getuigde, was streng voor de overheid en de verzekeraars. "Ik vraag gewoon aan de overheid om de slachtoffers op een rechtvaardige manier te behandelen", zei de vrouw, die eveneens in de metro was op 22 maart 2016. Ze vertelde ook hoe haar sociaal leven vandaag chaotisch is, "waarvoor ik begrip vraag" en ze nog steeds een manier zoekt om haar dagen weer invulling te geven. "Ik probeer dingen te doen om mijn leven te veranderen en om mezelf een identiteit te geven. Mijn dagen doorbrengen zonder iets te doen geeft me geen waardigheid als persoon."

16.05 uur: Overlevende: "Gezicht van vrouw die ik zag sterven spookt nog steeds door mijn hoofd"

"Het gezicht van een vrouw die stierf voor mijn ogen spookt nog steeds door mijn hoofd." Dat zei een vrouw die de bomaanslag in Maalbeek overleefde maandag op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016. Ze drukte ook haar hoop uit dat "God de beschuldigden zal vergeven".

De nu 34-jarige vrouw zat op 22 maart 2016 in de derde wagon, toen in de tweede wagon de bom ontplofte. "Ik hoorde geroep, rook een geur waar ik vandaag nog aan denk als ik langs een barbecue passeer", zei ze. Haar eerste reflex was om te doen alsof ze dood was, omdat ze vreesde dat terroristen de overlevenden zouden doodschieten.

Nadat iemand de deur had kunnen forceren verliet de vrouw met de hulp van een andere vrouw de wagon. "Wat ik rondom mij zag was onbeschrijflijk, er waren lichaamsdelen in heel het station", getuigde ze. De gewonden werden in eerste instantie opgevangen in een lokaal, tot ze dat moesten verlaten voor zwaargewonde slachtoffers. "Ik zag een vrouw vol bloed die trilde van de pijn. Plots stopte haar lichaam met trillen. Ze stierf voor mijn ogen, haar gezicht spookt tot vandaag in mijn hoofd", zei de vrouw. Eens buiten begon ze te wandelen, samen met een andere vrouw, tot ze werd opgehaald door het personeel van de crèche van haar zoon, die ze daar net voor de aanslagen had afgezet.

Wanneer ze weer thuis was met haar zoon kon de vrouw niet slapen, ondanks de vermoeidheid. Ze kampt sinds de aanslagen met angsten, oorsuizingen en met maagpijn en nekpijn door de stress. "Ik had dag en nacht schrik om te sterven", zei ze. Haar zoon werd gediagnosticeerd met ADHD, heeft concentratieproblemen en verlatingsangst.

De vrouw wordt tot vandaag begeleid door een psychiater. Ondertussen voert ze een strijd met de verzekeraars en expertiseartsen, die haar het gevoel geven dat ze als slachtoffer schuldig is, omdat ze op het foute moment op de foute plaats waren.

Over de beschuldigden zei de vrouw dat ze "hoopt dat God hen zal vergeven zoals ik hen vergeef, want de islam is een religie van de vergiffenis". "Iemand die een mens doodt, doodt in onze nobele islam meteen de hele mensheid", zei ze ook. "Ik wens jullie vrede toe, net als voor alle personen die ons verlaten hebben."

13.44 uur: Slachtoffer dat gewonden hielp getuigt over gruwel na aanslag in Maalbeek

Op het proces van de aanslagen van 22 maart 2016 heeft Christelle Giovannetti, die in de eerste wagon van de getroffen metro zat, getuigd over hoe ze slachtoffers van de aanslag hielp. "Ik zag lichamen op het perron en andere lichamen in de metro, het was moeilijk te onderscheiden wie nog leefde en wie dood was", zei ze.

Christelle Giovannetti (37) beschreef hoe alles zwart werd toen Khalid El Bakraoui in de tweede wagon zijn bom liet ontploffen. In plaats van naar buiten te vluchten, beslist de vrouw om slachtoffers te helpen in de tweede wagon. "Ik zag iemand uit de tweede wagon komen, enkele stappen zetten en tegen de muur glijden. Het was een vrouw van mijn leeftijd, volledig verbrand, haar ogen waren open maar haar blik was leeg. Ze bleef praten over haar hand, die helemaal kapot was. 'Je moet naar buiten, je mag hier niet blijven, zei ik haar'", aldus Giovannetti. Ook ziet ze het puin in het metrostel bewegen en helpt mensen zich te bevrijden. Onder hen Orphée Vanden Bussche, met wie ze tot vandaag een diepe vriendschapsband heeft.

"Ik zag lichamen op het perron en andere lichamen in de metro, het was moeilijk te onderscheiden wie nog leefde en wie dood was. Ik zag overal vuur en vreesde dat mensen nog meer zouden verbranden. De geur gaf me het gevoel dat ik moest braken, de rook verbrandde mijn longen", getuigde de vrouw. Uiteindelijk ging Giovannetti naar buiten nadat een politieagent haar had aangemaand te vertrekken. "Ik wandelde op mijn tenen om niet op mensen te stappen", zei ze. "Buiten zag ik dat de zolen van mijn sportschoenen vol bloed en menselijke resten zaten."

De vrouw werd eerst geholpen op het trottoir en daarna in Hotel Thon in de Wetstraat, waar de slachtoffers werden opgevangen voor ze naar het ziekenhuis werden overgebracht. "Ik herinner me verbrande mensen met doeken op hun gezicht als vreselijke maskers, het vreselijke geroep van een vrouw die neerlag bij het raam, een vrouw met een bebloed gezicht dat haar zoontje hielp."

Eens in het ziekenhuis voelde Giovannetti zich "eenzaam en alleen". "Ik was droevig dat ze gewonnen hadden, dat ze in heel mijn lichaam terreur hadden kunnen zaaien." In de auto onderweg naar huis met haar man kreeg de vrouw een eerste angstaanval in de Brusselse tunnels. "Ik heb lang schrik gehad van tunnels", zei ze.

In de dagen na de aanslagen kreeg de vrouw veel bezoek, maar met haar gedachten was ze ergens anders: "Ik dacht heel de tijd aan de doden, vroeg me af of de mensen die ik heb gezien het overleefd hadden, hoe het gezicht van de doden eruitzag toen ze nog leefden, hoe het ging met de gewonden." Via het nieuws en de sociale media ging ze op zoek naar zoveel mogelijk info over de aanslagen, "om de leegte op te vullen die het drama in mij veroorzaakt had". En ze wilde weten wie de kamikaze was, hoe een man die vader zou worden zo'n vreselijke aanslag kon plegen in naam van zijn geloof en hoe het zover gekomen was dat Belgische burgers andere burgers vermoorden.

De vrouw kampt met gehoorproblemen en met angsten, maar zegt ook trots te zijn hulp te hebben gezocht en "de weg van de verzoening" te hebben gevonden. De aanslagen hebben haar ook getoond hoeveel solidariteit er bestaat tussen mensen. "Ze hebben mijn onbezorgdheid en een deel van mijn vertrouwen afgenomen, maar door wat er is gebeurd heb ik ook meer vertrouwen gekregen in andere mensen", zei ze. "Door de liefde en de vriendschap ben ik erin geslaagd om mijn leven te hervatten."

Ze drukte maandag ook haar kwaadheid uit tegenover de verzekeraars die haar niet geloven en tegen de Belgische staat, die weigert haar burgers te helpen. "Gelukkig zijn er vrijwilligers en advocaten die vechten om het systeem te verbeteren en het eerlijker te maken", zei ze.

11.53 uur: 'Het leed komt via het raam weer binnen, op het moment dat je denkt dat je de deur ervoor gesloten hebt,' getuigt zus omgekomen studente

Op het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 hebben de zussen van Lauriane Visart de Bocarmé, de studente van 27 jaar die omkwam in metrostation Maalbeek, kort getuigd. Ze was "zeer geliefd", zei de ene zus. De andere zei dan weer dat er een "veelbelovende toekomst" voor haar lag.

De ouders van de jonge vrouw kwamen maandag niet getuigen, ook al stonden ze op de planning. Wel getuigden de twee zussen van "Lolo", zoals ze hun jongere zus noemden. De jongste van de twee getuigde over drie opvallende voorwerpen die ze aantrof in haar appartement in Etterbeek na haar dood. Een iPad, met veel berichten van vrienden die vroegen hoe het met haar ging of schreven dat ze van haar hielden. Ook lag er een brief van openbaarvervoermaatschappij MIVB, met de vraag om haar abonnement te verlengen, dat door een bizarre wending van het lot afliep op 22 maart 2016. Tot slot lag er ook een boek over terreurgroep IS. "Ze was zeer geliefd", besloot haar zus. "Ze nam elke dag de metro en probeerde het te begrijpen."

De oudste zus getuigde over de "veelbelovende toekomst" die "Lolo" voor zich had en zei dat ze nog steeds gemist wordt. "Het leed komt via het raam weer binnen, op het moment dat je denkt dat je de deur ervoor gesloten hebt", zei ze. Ze wil nog vaak over haar praten, om het "taboe over gewelddaden en vermijdbare doden te doorbreken".

"Er zijn nog duizenden zaken te vertellen. We moeten nog proberen te begrijpen, vooruitgaan, het betekenis geven", besloot ze.

10.24 uur: Justitiasite twee uur later open door politieactie

De Justitiasite, waar het proces van de aanslagen van 22 maart 2016 plaatsvindt, was maandagochtend een tijdlang gesloten vanwege een politieactie. Een dertigtal agenten van de federale politie heeft zich ziek gemeld waardoor de site niet op een veilige manier kon geopend worden. Dat meldde de aanwezige politie.

Het assisenproces moest maandag om 9 uur hervatten, met getuigenissen van slachtoffers van de aanslag in metrostation Maalbeek. De site is normaal gezien toegankelijk vanaf 7.30 uur, maar maandag duurde het tot na 9.30 uur voor de aanwezigen toegang kregen tot het gebouw. De beschuldigden van het proces zijn rond 9 uur aangekomen op de site, later dan normaal.

Agenten voeren actie uit solidariteit met twee leidinggevenden die quasi elke dag aanwezig waren op het proces en die aan de kant geschoven werden. Een dertigtal mensen heeft zich ziek gemeld, klinkt het. Er werd daarom gewacht op versterking uit Leuven.

Bij de vakbonden is maandagochtend te horen dat het om een spontane actie gaat. Het is niet duidelijk hoe de situatie de komende dagen zal evolueren.

6 uur: Laatste week met getuigenissen van slachtoffers

Het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 hervat vandaag, maandag, nadat er vorige week woensdag, donderdag en vrijdag geen zitting was vanwege de Europese top in Brussel.

's Ochtends komt de familie van Lauriane Visart de Bocarmé getuigen. De 27-jarige vrouw werkte als juriste bij de socialistische mutualiteit en had net op de dag van de aanslagen gevraagd om wat later te mogen beginnen omdat ze de dag ervoor laat thuis was.

Later op de dag staan ook de getuigenis van verschillende slachtoffers gepland die de aanslag op de metro overleefden, net als een gezin dat in Brussels Airport was op het moment van de aanslagen.

De getuigenissen van de slachtoffers duren nog tot woensdag. Donderdag komen verschillende experten getuigen in onder meer geopolitiek, criminologie en radicalisering. Vanaf 3 april zijn twee weken uitgetrokken voor de ondervraging van de beschuldigden.