Vader gearresteerde jongen pleit voor onafhankelijk orgaan: ‘Comité P werkt niet’

Alexandre Pycke, de vader van een van de 245 jongeren die in januari 2021 werden gearresteerd na een betoging, heeft een oproep gelanceerd om een “echt controlemechanisme” in te voeren om klachten over politieagenten te onderzoeken. Hij verzamelde met een petitie al meer dan duizend handtekeningen.

24 januari 2021. Zo'n 170 jongeren mobiliseren zich voor een betoging aan het Centraal Station voor een betoging tegen ‘klassenjustitie’. De coronacrisis is op dat moment nog niet voorbij, maar burgemeester Philippe Close (PS) tolereert de manifestatie. Na de betoging loopt het uit de hand: de politie arresteert 245 jongeren, onder wie omstanders en 91 minderjarigen, en brengt hen naar de kazerne van Etterbeek.

Ook de zestienjarige Simon en zijn beste vriend Pirly worden naar de kazerne overgebracht. Ze getuigen achteraf van een hardhandig optreden van de politie: met dertig anderen worden ze in een cel gestoken zonder eten of drinken. Ze mogen niet naar het toilet en worden geslagen en uitgescholden.

“Toen ik mijn zoon uren later ging ophalen in de kazerne, was hij helemaal in shock”, vertelt Alexandre Pycke, de vader van Simon, aan BRUZZ. “Het was een groot trauma voor hem en zijn vriend.” Pycke beslist nadien samen met een aantal andere ouders klacht in te dienen bij de onderzoeksrechter en bij het Comité P, het externe controleorgaan voor de politiediensten. “We zijn nu meer dan twee jaar verder en onze klachten hebben nooit gevolg gekregen”, zegt hij.

‘Gevoel van straffeloosheid’

Omdat er geen gevolg werd gegeven aan zijn klacht, besloot Pycke het klachtensysteem grondig uit te pluizen. Zijn conclusie: er moet dringend iets veranderen. Als mede-oprichter van het collectief Isos, een burgercollectief dat naar eigen zeggen strijdt tegen "gewelddadige en racistische politie-ambtenaren", pleit hij ervoor het Comité P grondig te herzien.

"Uit het laatste rapport van het Comité P blijkt dat hun dertien onafhankelijke onderzoekers slechts 2 procent van de klachten onderzoeken," zegt Pycke. "De overige 98 procent van de klachten wordt ofwel geseponeerd, ofwel doorgeschoven naar het korps van de agent waarover de klacht gaat, ofwel onderzocht door de 23 politieagenten die tijdelijk voor het Comité P werken en nadien terugkeren naar het politiekorps."

Volgens Pycke gaan die praktijken in tegen de wet die bepaalt dat het Comité P een neutraal orgaan moet zijn om wangedrag van politieagenten vast te stellen: "Een neutraal onderzoek is onmogelijk als dat onderzoek door collega’s van de beklaagden gebeurt."

Er heerst een gevoel van straffeloosheid voor racistische en gewelddadige agenten”, vervolgt Pycke. “Hun collega’s geven hen zelden aan, ofwel uit collegialiteit, ofwel uit schrik voor de gevolgen als ze het wel zouden doen. Daarnaast kunnen ze ook op de bescherming van hun oversten rekenen, omdat zij het imago van de politie niet willen besmeuren. Maar ook de overheid beschermt hen, want die heeft de politie nodig om de maatschappij stabiel te houden. Burgemeesters en onderzoeksrechters zullen bij een incident vaak eerder de versie van de agent geloven en niet die van het slachtoffer. Sancties zijn dus eerder zeldzaam."

Veertien doden

“Op vijf jaar tijd zijn er veertien dodelijke slachtoffers gevallen die met de politie te maken hadden”, zegt Pycke. Hij verwijst daarmee onder anderen naar Adil, de 19-jarige jongen die omkwam na een politieachtervolging, en Sourour, de 46-jarige vrouw die in een politiecel stierf.

“Bij elk van die incidenten is er een rode draad: het slachtoffer zou zelf verantwoordelijk zijn voor hun dood en niet de politieagenten, die ongestraft blijven, en de namen van de slachtoffers zijn geen Belgische namen”, zegt Pycke.

Volgens de cijfers van het Comité P werden in 2021 3.000 klachten ingediend, waarvan 800 over fysiek geweld gingen. “Waarschijnlijk zijn er een pak meer slachtoffers, want niet iedereen dient klacht in.”

'Politieke actie nodig'

In een Facebookpost die al meer dan 550 keer gedeeld is, roept Pycke op om een petitie van Isos te ondertekenen die vraagt om van het Comité een "écht onafhankelijk orgaan" te maken, want "interne onderzoeken schieten tekort".

Al meer dan duizend mensen ondertekenden die petitie. Onder hen ook politieagenten, zegt Pycke. “Zij zijn zelf ook vragende partij. We beweren niet dat de politie racistisch en gewelddadig is, maar er zijn enkelingen onder hen die dat wel zijn”, aldus Pycke.

Zijn collectief wil als volgende stap contact opnemen met alle partijvoorzitters van België en hen vragen wat hun mening is over het voorstel. “Politieke actie is nodig om het Comité P te hervormen”, besluit Pycke.

Strafrechtelijke feiten

In een reactie zegt het comité P dat het de klacht van Pycke destijds doorverwees naar het parket. "Wat de niet-strafrechtelijke feiten betreft, werd deze klacht samen met de andere klachten over deze manifestatie door onze eigen Dienst Enquêtes P onderzocht", aldus Kathleen Stinckens, voorzitster van het Comité P. "Dit onderzoek bracht een aantal structurele tekortkomingen aan het licht die werden bijgestuurd en dit werd ook meegedeeld aan de klager. De strafrechtelijke feiten die werden aangeklaagd, zoals geweld en dwang, werden voor verder onderzoek overgemaakt aan het parket van Brussel."

Stickens laat verder weten dat elke klacht die wordt ingediend bij het Vast Comité P wordt beoordeeld door de vijf vaste leden op een plenaire vergadering. "Hierbij maken we - naast de verklaringen van politieambtenaren of verklaringen van collega’s van de betrokken politieambtenaar ook gebruik van documenten, camerabeelden en verklaringen van getuigen. De eindbeoordeling gebeurt door de vijf leden van het Vast Comité P."

Als er strafbare feiten worden vastgesteld, stuurt het Comité P het dossier standaard door naar het parket. "Dit is een exclusieve bevoegdheid van het parket, dat in al zijn autonomie beslist hoe het onderzoek gevoerd wordt en welk gevolg eraan gegeven wordt", zegt Stinckens. In andere woorden: het feit dat politiegeweld niet altijd vervolgd wordt, is in veel gevallen de verantwoordelijkheid van het parket.

Belangenverstrengeling

Ook reageert het Comité P op de aantijging dat gedetacheerde politiemensen zouden beslissen over hun collega's. Stinckens legt uit dat er vijf vaste leden van het Vast Comité P zijn die voor een termijn van zes jaar benoemd door het federaal parlement. Ze leggen verantwoording af aan een speciale parlementaire begeleidingscommissie.

Het Comité P meldt dat er momenteel 42 onderzoekers zijn, waarvan 15 vast statutair benoemd zijn en 27 tijdelijk statutair benoemd zijn voor een periode van vijf jaar. Ook heeft de Dienst Enquêtes P een eigen statuut en de onderzoekers worden door het Comité P zelf betaald om belangenverstrengeling te vermijden.

Het klopt dat niet alle klachten worden onderzocht, reageert het Comité P tenslotte. "Het is onmogelijk om alle klachten zelf van A tot Z te onderzoeken."

Verschillende klachten worden wel degelijk onderzocht door de politiezone zelf. "Klachten die wijzen op ernstige organisatorische of structurele tekortkomingen of waarbij een korpschef of hogere leidinggevende betrokken is, worden onderzocht door onze eigen Dienst Enquêtes P," zegt Stinckens.

"Klachten die minder ernstig van aard lijken, worden voor onderzoek toevertrouwd aan de Dienst intern toezicht van de betrokken zone. Klachten die eerder lijken te wijzen op minder ernstige individuele tekortkomingen, kunnen voor volledige afhandeling worden toevertrouwd aan de korpschef zelf of de Commissaris-generaal van de federale politie."