Canal It Up pleit voor invoering statiegeld: ‘Brussel heeft nul stappen gezet'

Canal It Up stelt vandaag een petitie voor in het Brussels Parlement, waarmee de organisatie pleit voor de invoering van statiegeld op blikjes en plastic flessen. “Brussel heeft nul stappen gezet en dat is onbegrijpelijk.”

In 2019 lanceerde de Brusselse regering een proefproject met statiegeld, door vier sorteerautomaten neer te zetten waar Brusselaars blikjes konden inleveren in ruil voor een tegoedbon. Minder dan een jaar later werd het experiment afgevoerd, omdat het niet zo succesvol bleek in de strijd tegen zwerfvuil. Sindsdien bleef het vrij stil rond de maatregel, die nochtans werd opgenomen in de algemene beleidsverklaring van de Brusselse regering in 2019.

Nu Vlaanderen heeft aangekondigd dat het tegen 2025 statiegeld wil invoeren op blikjes en plastic flessen, is het volgens Canal It Up tijd om de druk op te voeren in Brussel. De organisatie die ijvert voor een plasticvrij kanaal door vanuit kajaks zwerfvuil op te vissen, verzamelde meer dan 5.600 handtekeningen voor de invoering van statiegeld, ruim voldoende om gehoord te worden in het Brussels Parlement. “Jarenlang heeft de industrie de invoering van statiegeld tegengehouden omdat het ingaat tegen hun belangen,” zegt Pieter Elsen van Canal It Up. Hij mag de petitie over statiegeld vandaag voorstellen in de commissie Leefmilieu.

Alhoewel Canal It Up zo snel mogelijk een systeem met statiegeld wil, hoopt Elsen dat Brussel het Vlaamse model niet zal volgen. Vlaanderen zal dit jaar al experimenteren met een digitaal systeem. Daarbij zullen consumenten QR-codes moeten scannen van zowel de drankverpakking als de vuilniszak waarin de verpakking wordt weggegooid. Het statiegeld krijgt de consument vervolgens terug op zijn of haar bankrekening.

Digitaal statiegeld

“Veel mensen zijn niet digitaal aangelegd,” zegt Elsen, een kritiek die ook gedeeld wordt door Test-Aankoop. Daarnaast vreest Elsen voor privacygerelateerde problemen. “Iedereen zal dus een app moeten installeren die gelinkt wordt aan je bankrekening en locatiegegevens. Zo worden veel interessante gegevens verzameld over het consumptiegedrag. Dat is interessant voor de industrie, maar het gaat wel om privacygevoelige data, ook al zegt men dat de GDPR (Europese wetgeving die de bescherming van persoonsgegevens moet garanderen, red.) gerespecteerd wordt.” Bovendien is het digitale systeem fraudegevoelig volgens de oprichter van Canal It Up. “Iemand kan bijvoorbeeld een foto van een QR-code van een blauwe zak op zak hebben, om een drankverpakking op locatie te ontwaarden, maar niets verhindert die persoon om de verpakking op straat of in de natuur weg te gooien. Het statiegeld krijg je dan toch terug.”

Elsen noemt het digitale statiegeldsysteem een ‘monster van Loch Ness.’ “Het is een nieuw systeem dat nergens bestaat, maar veel problemen zal creëren. Terwijl er in andere landen zoveel voorbeelden zijn van systemen die werken.” Zelf pleit hij voor het ‘klassieke’ systeem waarbij de consument 25 cent extra betaalt per verpakking. Dat kan men terugkrijgen door de verpakking terug te brengen naar de winkel of een ander inzamelpunt. “Wat je in supermarkt A koopt, kan je ook in supermarkt B terugbrengen. Voor zo’n systeem heb je niet eens een communicatiecampagne nodig en de kwaliteit van het afval is beter.”

Handelsfederatie Comeos, voedingsfederatie Fevia en Fost Plus, het bedrijf dat instaat voor de sortering en recyclage van huishoudelijk verpakkingsafval, zijn geen voorstanders van het klassieke statiegeldsysteem. Dat zou teveel kosten. Als argument voor het digitale systeem haalt Fost Plus ook het ‘succes’ van de blauwe zak aan. Volgens het bedrijf belandt in ons land bijna negen op de tien drankverpakkingen in de blauwe zak, al is dat volgens milieuorganisatie Recycling Netwerk een overschatting. “Ook ik heb mijn twijfels over die cijfers, maar iedereen weet dat Belgen tot de recyclagekampioenen horen,” aldus Elsen. “Maar buitenshuis sorteert de Belg niet meer. Thuis sorteren en zwerfvuil bestrijden, dat zijn twee verschillende thema’s. Bovendien haalt men met statiegeld in Duitsland retourpercentages van 98 procent, wat meer is dan het aantal drankverpakkingen dat bij ons in de blauwe zak belandt.”

Overvolle vuilnisbakken

Canal It Up gelooft dat statiegeld ervoor kan zorgen dat de Brusselaar minder uitpuilende vuilnisbakken op straat zal tegenkomen. “Iedereen krijgt wel met overvolle vuilnisbakken te maken, omdat de stadsdiensten niet meer kunnen volgen. Haal daar de blikjes en flesjes uit en we krijgen minder overvolle vuilnisbakken. Het is een logische verschuiving van de verantwoordelijkheid van de gemeenten naar de supermarkten. Dat kan veel efficiëntie en besparingen opleveren.”

Eind vorig jaar nog stelde Brussels minister van Leefmilieu Alain Maron (Ecolo) de beleidsstrategie Clean.brussels voor, waarmee hij de problematiek van zwerfvuil wil aanpakken. Veel wordt daarin niet gezegd over statiegeld. “Brussel heeft nul stappen gezet en dat is onbegrijpelijk,” aldus Elsen nog.

Maron: 'Digitaal statiegeld niet ideaal'

"Wij zijn niet tegen het principe van statiegeld," zegt Maron zelf via zijn woordvoerder. Op initiatief van het Waals Gewest is nu een studie aan de gang over de maatregel. Ook het Brussels Gewest en het federale niveau zijn daarbij betrokken. "De studie moet onder meer bekijken wat de impact is van statiegeld op het milieu, de economie, maar ook op sociaal vlak."

De resultaten van de studie worden eind dit jaar verwacht. "We wachten de studie af," aldus Maron. De minister benadrukt dat Brussel alleen statiegeld wil invoeren als de andere gewesten dat ook doen. "Als er statiegeld komt, moet het op het hele grondgebied van België."

En dan hanteren alle gewesten best hetzelfde statiegeldsysteem. Vlaanderen mag dit jaar dan wel experimenteren met digitaal statiegeld, maar minister Maron is niet even enthousiast als zijn Vlaamse tegenhanger Zuhal Demir (N-VA). "Er is de privacykwestie, maar daarnaast is de digitale ongelijkheid nog groter in Brussel. Daarom lijkt een digitaal systeem ons niet een ideale oplossing."