Extinction Rebellion aan vooravond klimaatmars: 'We moeten blijven doorduwen'

Zondag is er opnieuw een klimaatbetoging. De zoveelste. Dat denken ze alvast bij Extinction Rebellion, de meest opstandige van alle actiegroepen. Toch loopt de Brusselse rebel en woordvoerder Sébastien Hendrickx ook deze keer mee, al maakt hoop stilaan plaats voor woede. “Hoeveel alarmbellen moeten er eigenlijk nog afgaan?”

Van een andere planeet. Zo noemde Sébastien Hendrickx de Vlaamse politiek in een opiniestuk in De Standaard de voorbije zomer. De tijdelijke woordvoerder – de rol roteert – van milieuactiegroep Extinction Rebellion kon maar niet geloven dat geen enkele Vlaamse partij vertrekt van de realiteit waar het meest recente klimaatrapport ons voor waarschuwt: dat als we niet heel dringend heel ferm in actie schieten, de planeet onleefbaar wordt.

Onleefbaar?
Sébastien Hendrickx: Jazeker. Lees er maar eens het boek De Onbewoonbare Aarde van wetenschapsjournalist David Wallace-Wells op na. Ik krijg het eerlijk gezegd niet uitgelezen, zo emotioneel word ik ervan.

U gaf in dat opiniestuk ook Groen een veeg uit de pan.
Hendrickx: Zij schieten compléét tekort. Ze dragen de urgentie absoluut niet uit, en gaan niet voor échte verandering in produceren, consumeren en manier van leven.

Nochtans heette de partij vroeger Agalev: anders gaan leven.
Hendrickx: Maar nu blijven ze aan de oppervlakte krabben, en zijn ze te weinig antisystemisch. In deze tijden krijgt ieder individueel de schuld aangepraat van de milieucrisis – je eet te veel vlees, je vliegt te veel, enzovoort – maar eigenlijk moet het hele systeem veranderen. De bullshitjobs moeten vervangen worden door jobs die nuttig zijn voor onze planeet, en de manier waarop men maar nieuwe vervuilende producten blijft uitvinden om winst te maken, moet op de schop. Maar daar hoor je Groen nooit over praten. Daarenboven hebben ze ook de capaciteit niet in huis: noch de politici, noch op het vlak van strategisch denken. En als je dan bedenkt dat ze nieuwe gascentrales willen bouwen ...

U pleit voor het langer openhouden van de kerncentrales?
Hendrickx: Neen! Maar ik hoor geen enkele partij pleiten voor minder energieverbruik, terwijl dat de weg is.

Vindt u de Brusselse groenen even wereldvreemd?
Hendrickx: Dat durf ik niet te zeggen, zo goed ken ik de Brusselse politiek niet. Het voorstel van Alain Maron (Ecolo) om landbouwgrond te kopen (buiten Brussel, red.) vond ik nog zo dom niet, maar dat werd dan in de Vlaamse pers compleet belachelijk gemaakt. Terwijl het net zulke out-of-the-box-ideeën zijn die we nodig hebben.

U kunt ook zelf een nieuwe partij beginnen.
Hendrickx: Dat heb ik al overwogen, maar dat is niet evident, met de kiesdrempel en zo. En wil ik wel als een politicus door het leven gaan (lacht)?

Het is ook niet gezegd dat u veel stemmen zou halen. Mensen lijken nu eenmaal graag met hun Land Rover naar het steakrestaurant te rijden. Kun je burgers eigenlijk wel overhalen om te stemmen voor minder?
Hendrickx: Het klopt dat het electoraal niet erg aantrekkelijk is, al valt er zeker ook een positief verhaal rond te vertellen. Veel mensen zijn op zoek naar zingeving en een gemeenschapsgevoel, en daarop kun je inspelen. Zo heb ik na de watersnood in Wallonië maaltijden helpen bedelen in Jupille. Dat deed mij en de mensen om me heen echt goed. Er zit wel iets in veel burgers, maar je moet het weten te raken.

Extinction Rebellion kiest voor burgerlijke ongehoorzaamheid als actiemiddel. Een van de bekendste acties was de bezetting van het Koningsplein, dat ondanks de aanwezige gezinnen gewelddadig ontruimd werd door de politie. Heeft dat iets opgebracht?
Hendrickx: Het heeft veel sympathie en zichtbaarheid gebracht, maar het heeft er toch wel ook ingehakt hoor, en veel mensen afgeschrikt om nog deel te nemen. Zelf geloofde ik toen ik in 2019 tot Extinction Rebellion toetrad ook in de slaagkansen om zo gewone burgers te kunnen radicaliseren …

Geloofde, zegt u. Nu niet meer?
Hendrickx: Ergens wel, maar wat is de volgende stap? Als zelfs klimaatmarsen met 75.000 deelnemers en optochten met 35.000 klimaatspijbelaars niet helpen ... Het is moeilijk om daar niet week van te worden, denk je dan. Toch veranderde er te weinig of niks.

Europa heeft toch stevige plannen? Tegen 2030 moet de CO2-uitstoot met 55 procent omlaag. De vice-voorzitter van de Europese Commissie, Frans Timmermans, zei zelfs dat 'als we niks doen, onze kinderen voor water moeten vechten'.
Hendrickx: Dat kunnen we voor een stuk op ons conto schrijven: dat wat twee jaar geleden nog radicaal klonk, nu uit de mond van Frans Timmermans komt. Al spelen de voorbije natuurrampen in dat proces natuurlijk een veel grotere rol.

Maar de plannen zelf geven geen hoop?
Hendrickx: Ik heb er weinig vertrouwen in. Het klimaatakkoord van Parijs uit 2015 was al onvoldoende en die doelstellingen halen we niet eens. De uitstoot is sindsdien nauwelijks gezakt. Greta Thunberg vatte die jarenlange aankondigingen zonder effectief voldoende te doen samen als 'bla bla bla'. En dat volg ik volledig.

Als er niets gebeurt, terwijl het toch zo dringend, is, loert radicalisering dan om de hoek?
Hendrickx: (Ferm) Radicaal als in 'naar de wortel van een probleem gaan' wel ja. Maar dat is niet hetzelfde als extremist. Integendeel: business as usual is extremistisch, want het maakt een bewoonbare wereld onmogelijk. Dat is zo waar dat ik er een T-shirt van heb laten drukken.

Maar u komt niet in de verleiding om geweld te gebruiken? Om 'zand in de machine van destructie' te strooien, zoals het soms klinkt.
Hendrickx: Er zijn zeker mensen, bijvoorbeeld in de Verenigde Staten, die gewelddadige acties uitvoeren. Niet tegen mensen, maar tegen infrastructuur. Zo saboteren ze daar soms oliepijpleidingen. Maar zelf hou ik vast aan geweldloos verzet, zowel om ethische als om praktische redenen. Ik wil geen leven achter de tralies.

Zijn er in België groepen die er anders over denken?
Hendrickx: Bij mijn weten niet. Die stap zet je ook niet zomaar, hè. Daar hangen consequenties aan vast die je volgens mij pas overweegt als de milieucrisis écht dicht op je vel komt. Ondanks de ramp in Wallonië – op amper een uurtje met de trein van Brussel – is de milieucrisis hier nog altijd negeerbaar. Het blijft ergens abstract. Terwijl het wel voor iedereen rampzalig wordt als we de kantelpunten overschrijden – wat zal gebeuren als we zo voortdoen.

Als actievoeren niet echt meer helpt en de politiek tekortschiet, wat wil Extinction Rebellion dan nog doen?
Hendrickx: (Mijmert) Ik denk dat er nu heel wat mensen zoekende zijn. Een deel van onze leden heeft het activisme inmiddels opgegeven. Ze hebben zich afgekeerd van de samenleving, en doen in leegstaande dorpen in bijvoorbeeld Portugal of Italië aan permacultuur (natuurvriendelijke landbouw, red.). De preppers noemen ze zichzelf, zij die zich klaarmaken voor de rampen die komen. Daar zitten ook Brusselse leden van Extinction Rebellion, ja. Al zijn het meestal internationale Brusselaars die naar hun thuisland zijn teruggekeerd.

Zit Extinction Rebellion in een collectieve depressie?
Hendrickx: Die depressieve pool heeft altijd al bestaan. Maar het is een van de fijne dingen aan Extinction Rebellion, dat wat wij de regeneratieve cultuur noemen: het met elkaar spreken over onze milieudepressie. Het delen van gevoelens en ervaringen, het elkaar helpen.

Maar zijn er nog acties in het verschiet?
Hendrickx: Zeker! Op 6 november bijvoorbeeld.

Op mijn verjaardag!
Hendrickx: Wel, zin om dan een paar uur in de cel door te brengen? (Lacht) Ik heb trouwens al veel plezier gehad in de gevangenis, maar ook intense momenten meegemaakt. Zo zaten we in 2019 met de gele hesjes vast in enkele grote cellen. Dan merk je pas echt dat wij uit verschillende klassen komen, die anders spreken, zich anders gedragen, enzovoort. Het was een echte cultuurclash. Terwijl het net erg belangrijk is om de gele hesjes en de groene bobo's bij elkaar te brengen.

En wat houdt de actie op 6 november dan precies in?
Hendrickx: Dan bezetten we opnieuw een plek in Brussel, te vergelijken met de Royal Rebellion-­actie aan het Koningsplein. De focus ligt deze keer op 'woede', gericht aan de politiek-economische elite. Want hoeveel alarmsignalen moeten er nu eigenlijk nog afgaan? Er zullen ook weer people's assemblies, burgeroverleggen, gehouden worden. Zelf pleit ik als woordvoerder voor Het Burgerparlement overigens sterk voor dat soort van overleg, als aanvulling op ons bestaande democratische systeem. Want met gewone partijpolitiek raken we er niet.

Hoe ziet zo'n burgerparlement eruit?
Hendrickx: 101 burgers worden geloot, en vormen een representatief staal van de bevolking. Zij worden eerst goed geïnformeerd door wetenschappers, maar ook bijvoorbeeld luchtvaart­specialisten enzovoort. Vervolgens overleggen zij een jaar lang – betaald – over wat er moet gebeuren, waarna ze voorstellen overbrengen aan de verschillende parlementen van ons land, die er dan over moeten stemmen.

Het gaat dus om niet- bindende adviezen. Bestaat de kans niet dat politici die gewoon naast zich neerleggen?
Hendrickx: Dat is een terechte kritiek, maar niet verkozen burgers kunnen nu eenmaal geen wetten maken, tenzij je de grondwet aanpast. Daarnaast is er nog een ander, pragmatisch argument: ons voorstel moet door de huidige politici aanvaard worden. En ook zij vragen dat de volksvertegenwoordigers het laatste woord hebben. Zo heeft Bart De Wever (N-VA) op ons eerste voorstel een lange brief teruggeschreven, waarin stond dat de kiezers zo'n burgerparlement nooit zouden aanvaarden – omdat zij daar niet voor gestemd hebben. Die partijpolitieke filter aan het eind is dus nodig, of je dat nu graag wil of niet.

Waarom zou zo'n burgerparlement wel slagen waar de gewone politiek faalt?
Hendrickx: Mensen krijgen de juiste informatie en voelen zich serieus genomen. Dan nemen ze wel degelijk hun verantwoordelijkheid en overstijgen ze vrij makkelijk hun zogenoemde tegenstellingen. Wat tot erg verregaande voorstellen leidt. Dat bleek alvast uit het burgerparlement Convention Citoyenne pour le Climat in Frankrijk.

Staat de Belgische variant daarvan nu al in de steigers?
Hendrickx: De campagne, die ik mee trek, duurt al een jaar. We hebben met verschillende federale ministers gepraat, maar voorlopig wil de regering dat burgerparlement nog niet installeren. En in tegenstelling tot bijvoorbeeld de G1000 willen wij dat de regering het betaalt – omdat we zelf beperkte middelen hebben, maar ook omdat de kans dan groter is dat ze het ernstig nemen. Maar voorlopig is het er dus nog niet van gekomen. 'Politiek draait niet om redelijke voorstellen, maar om macht en jullie macht is verwaarloosbaar,' zei een cabinetard ons. Nu we sinds een week of twee ook officieel steun krijgen van de Klimaatcoalitie, waarin ook de vakbonden zitten, is ons gewicht net iets vergroot. We zullen zien waar het heengaat.

Dat lijkt me allemaal heel frustrerend.
Hendrickx: Vandaar ook het thema woede op de volgende actie van Extinction Rebellion. Kijk, ik verwacht niet veel van de klimaattop van Glasgow eind oktober, Er zijn zal zoveel kansen gemist. Maar toch loop ik zondag mee in de klimaatmars, die mee druk wil zetten op de top. We moeten blijven doorduwen, op verschillende manieren. Er zit niks anders op.