Landschapsarchitect Bas Smets: ‘Breng regenwater onder de stoep’

Het is hoog tijd om de stad als één grote opvangplek voor regenwater te bekijken, vindt Brussels architect Bas Smets, die het Thurn & Taxispark ontwierp en straks de omgeving rond Notre-Dame hertekent. “Zo koel je, vermijd je overstromingen én voed je het groen.”

Hoe goed is Brussel als het over klimaataanpassing gaat?
Bas Smets: Brussel is de laatste jaren bezig aan een inhaalbeweging. Zelf werk ik aan een masterplan om op de Noord-Zuidverbinding zoveel mogelijk regenwater vast te houden én koelte te creëren via meer groen. Je hebt ook het plan voor het openleggen van de Zenne aan het Maximiliaanpark.

Dat zijn maar plannen, bewijst dat niet net dat Brussel achterophinkt?
Smets: De bomen op de Anspachlaan beginnen toch serieus te groeien. En ook het park van Thurn & Taxis, dat ik tien jaar geleden ontwierp, is al een klimaatpark: het regenwater wordt zoveel mogelijk ter plaatse vastgehouden. Als sluitstuk vangen de vijvers nu ook regenwater op en koelen ze door verdamping. We moeten de stad nog meer bekijken als een mogelijkheid om regenwater vast te houden, zo overstromingen te vermijden én tegelijk voor koeling te zorgen.

Waar wil u dat regenwater dan opslaan?
Smets: Het komt er vooral op aan om dat op heel veel verschillende punctuele plekken te doen. Je kan het water naar de grond onder het trottoir leiden en van daaruit naar de bodem onder de parkeerstroken. Dat deden we in Charleroi. Die grond wordt daardoor vruchtbaar en bruikbaarder voor gevelplanten en straatbomen. Tegelijk vertraag je daardoor het regenwater bij hevige neerslag. De straat wordt zo een groene vallei. We moeten dan wel beginnen om nutsleidingen onder de straat te stoppen in plaats van onder het trottoir zoals vandaag.

U pleit ervoor om bomen niet per se aan te planten op basis van een mooi plan, maar overal waar de mogelijkheid zich voordoet. Waarom?
Smets: Er zijn zoveel obstakels die het bomen moeilijk maken in de ondergrond, het is veel efficiënter om de logica van de planten zelf te imiteren: die zijn opportunistisch en groeien waar de omstandigheden goed zijn. Ik zie de stad als een aaneenschakeling van artificiële microklimaten. Het komt erop aan te zien met welk natuurlijk microklimaat zo'n artificiële situatie het best overeenkomt, zodat je de best mogelijke voorwaarden kan creëren voor groei.

U tekende zelf wel mee aan het gecontesteerde masterplan voor de Josaphat-site, waar 1.200 woningen moeten komen en waar oorspronkelijk ook weinig natuur overbleef.
Smets: De landschapsarchitect bepaalt niet hoeveel vierkante meter bebouwd wordt, dat is een politieke beslissing. Maar met het spoorpark trokken we wel een groene as door de hele site.

Tijdens een hittegolf is het buiten sowieso te warm in de stad, zeker voor oudere mensen. Moeten we niet meer doen om binnenruimtes te koelen? Barcelona heeft zo een netwerk van honderden klimaatschuilplaatsen.
Smets: Dat is nodig, ja. Ook Parijs werkt aan een netwerk van koelteruimtes. Er wordt bijvoorbeeld bekeken of je parkeergarages kan gebruiken. Door hun ondergrondse ligging zijn die gekoeld. Maar het blijft ook belangrijk om de buitenruimte te vergroenen. Nu kan het nog, want over tien jaar zal het alweer moeilijker zijn om een nieuwe boom te laten overleven in de stad.

Heeft het kanaal het potentieel om de stad te koelen?
Smets: Zeker, maar dan vooral als verblijfsplek voor wie ernaartoe trekt.