Mussengroepen winnen terrein in Brussel, nu nog de mus

Het jaarlijkse mussentelweekend van Vogelbescherming Vlaanderen zet de huismus weer in de kijker in Vlaanderen en Brussel. In de stad daalt de mussenpopulatie al jaren op rij, maar enkele Brusselaars zoeken in clubverband naar oplossingen. Welkom in de mussengroep.

Met twaalf zijn ze nu: de mussengroepen van Brussel. In meer dan de helft van de gemeentes komen vrijwilligers regelmatig samen om buren, scholen en politiek te sensibiliseren over het belang van de huismus in de stad. “Een stad die haar natuurlijk landschap verwaarloost, trekt alleen duiven en kraaien aan,” zegt Erik Etienne van de vzw Mussen en Biodiversiteit (Moineaux et biodiversité, red.). Die vzw overkoepelt sinds kort de verschillende mussengroepen van Brussel, maar ook Vlaanderen en Wallonië. “Op zes jaar tijd zijn er in totaal twintig mussengroepen in en rond Brussel opgericht. Die hebben meestal minstens drie leden. Sommigen zijn wat groter, andere kleiner.”

Wat spreekt die vele vrijwilligers zo aan in de mus?
Erik Etienne: Het is een soort die zeer dichtbij ons leeft, het hele jaar door. Je hoort het al in de naam: huismus. Sinds het ontstaan van de landbouw zijn mussen erg dichtbij de mens komen leven. Ze leven niet in parken of bossen, maar in onze tuinen en in spleten en schachten van huizen. Intussen zijn ze van ons afhankelijk geworden. Alleen: door onze gevels meer en meer te isoleren, sluiten we veel plekjes waar mussen en andere vogelsoorten vroeger nesten bouwden. De laatste dertig jaar is de mussenpopulatie in Brussel met 95 procent teruggevallen. Mensen merken dat ook zelf bij hun thuis. Dat maakt de mus een uitstekende ambassadeur voor andere vogels rondom ons.

Een mus als uithangbord voor natuur in de stad?
Etienne: Ja, omdat die 365 dagen per jaar bij ons leeft. Brussel is uiteraard geen natuurreservaat, maar wel een natuurlijk milieu met verschillende vogels, zoogdieren en insecten. Die lijden sterk onder de banalisering van het landschap. Om verschillende soorten te kunnen verwelkomen, heeft een stad genoeg variatie nodig. Denk aan waterpartijen, open natuur, kleine parken, moerassen, tuinen met verschillende planten… Als je die natuur weghaalt, nodig je alleen opportunistische soorten uit, zoals duiven en kraaien. Die zullen zich wel met onze vuilniszakken bezighouden. Met meer gevarieerde natuur krijg je ook meer gevarieerde vogels, insecten en vlinders. Dat nodigt op zijn beurt weer kunst en poëzie uit. En het herinnert ons eraan dat we niet alleen zijn op de wereld.

De isolatie van oude gevels is een klimaatmaatregel. Hoe kan je mussen toch in de stad houden, zonder die op te heffen?
Etienne: Wij plaatsen onder meer nestkastjes bij mensen thuis, maar je kan ook bij een renovatie kleine schachten voorzien waarin vogels kunnen nesten. Wij hebben vijf tips voor burgers die zelf aan de slag willen. Voorzie eten in de winter, zorg voor kleine beplanting in je tuin of rond bomen op straat, hang een nestkastje op en renoveer je huis bewust. De laatste tip is kippen houden. Vroeger hadden best wat mensen thuis nog kippen, maar dat is verdwenen. Nochtans zijn ze fijn gezelschap voor andere vogels. Ze eten graan, krijgen water en pikken in de grond naar insecten. Dat trekt ook mussen aan.

Heeft u de indruk dat de bewustmaking werkt? Is het aantal mussen al gestegen?
Etienne: We hebben voorlopig nog geen eigen tellingen, maar ontwikkelen een meetinstrument om dat op te volgen. Voorlopig lijkt de daling van de laatste dertig jaar zich te stabiliseren. Toch moeten we opletten. Bij de inrichting van de stad houdt men nog niet genoeg rekening met verschillende diersoorten rond ons. Mussen hebben nood aan insecten en planten om te eten. Daar moet je ruimte voor vrijhouden, niet alles volbouwen. Onze voornaamste doelstelling blijft sensibilisering. Als wij in Schaarbeek 74 vogelhuisjes verdelen, hebben wij daar even veel gesprekken met buurtbewoners over biodiversiteit. Als wij dertig mensen kunnen bereiken met een wandeling, dan hebben we ook dertig mensen gesensibiliseerd. Voor ons is dat het belangrijkste.