Ook PFOS-vervuiling in Brusselse waterlopen

De voorbije weken is er veel te doen over de PFOS-vervuiling rond Zwijndrecht. Maar die gevaarlijke stoffen worden ook te vaak aangetroffen in de Brusselse waterlopen, blijkt uit gegevens van Leefmilieu Brussel. In de Zenne in Anderlecht zit er zelfs te veel PFOS in de vis.

Over de vervuiling in Zwijndrecht, rond de site van de vroegere 3M-fabriek, vloeide de voorbije weken al heel wat inkt in Vlaanderen. De PFOS-moleculen in de grond zijn er een ernstig gezondheidsrisico. Inwoners die rond de site wonen krijgen daarom de aanbeveling geen eieren, groente of fruit uit eigen tuin meer te eten.

PFOS is een chemische stof die erg stabiel is en dus niet zomaar uit zichzelf afbreekt in de natuur, waardoor ze ook wel forever chemicals worden genoemd. In organismen stapelt de stof zich daardoor langzaam maar zeker op bij blootstelling. PFOS wordt al sinds de jaren 1940 gebruikt als brandwerende stof, maar kwam pas deze eeuw in beeld als gevaarlijke vervuiler. Het heeft een negatieve impact op het immuunsysteem en de voortplanting en is mogelijk ook kankerverwekkend.

Het probleem beperkt zich echter niet enkel tot Zwijndrecht. Ook op andere plekken in Vlaanderen en in Brussel is PFOS aangetroffen. Dat blijkt uit een studie die de Vlaamse milieumaatschappij uitvoerde. Het document uit 2020 onderzocht hoe het zit met de vervuiling in visbestanden. Op de meeste meetpunten wordt de norm overschreden.

Bovenstaande kaart toont hoe ook op de meetlocatie in de Zenne, in het zuiden van Anderlecht, te hoge PFOS-concentraties werden gevonden in baars.

Metingen van de Brusselse milieuadministratie tonen bovendien dat ook in de andere twee belangrijke oppervlaktewateren in Brussel te veel PFOS zit. “Op de lange termijn zijn er overschrijdingen van de Europese norm in zowel de Zenne, het kanaal als de Woluwe. Op korte termijn is er geen onmiddellijk gevaar voor vissen,” laat de administratie weten. "Maar in de Zenne zit er inderdaad te veel PFOS in de vissenlichamen.”

Het VMM-rapport geeft geen informatie over de bron van die vervuiling in Anderlecht, die in principe een heel eind verwijderd kan zijn van het meetpunt. Maar enkele honderden meter stroomopwaarts in het Vlaamse Drogenbos bevindt zich wel een chemisch bedrijf dat coatings maakt. De Zenne stroomt er zelfs over het bedrijfsterrein. “Daarmee is niet gezegd dat ze de vervuiler zijn, maar dat is wel exact het soort fabriek waar je een PFOS-vervuiling zou kunnen verwachten,” zegt toxicoloog Jan Tytgat (KULeuven).

Tytgat verwacht daarnaast ook PFOS-vervuiling in directe omgeving van brandweerkazernes of plekken waar regelmatig blusoefeningen werden gehouden. De vervuilende stof was immers lang een bestanddeel van blusschuim. “Dat betekent vooral een gevaar voor voeding die je aanbouwt bij zo’n vervuilingsbron, PFOS-vervuiling komt niet via de lucht,” legt de professor uit. “Groente, fruit of eieren uit de buurt van een brandweerkazerne zou ik afraden."

Het Brussels Gewest van haar kant heeft geen weet van een bron van PFOS-vervuiling in Brussel zelf. Een meldingsplicht en een rondvraag in 2013 bij bedrijven die mogelijk PFOS gebruikten leverden beiden niets op.

Leefmilieu Brussel laat nog weten dat het op zoek is naar PFOS-bronnen en hefbomen om de uitstoot en concentraties in het milieu te verminderen.