'Extreme' PFAS-waarde gemeten in Sint-Lambrechts-Woluwe

Wie in de buurt van de Hippokrateslaan in Sint-Lambrechts-Woluwe woont, is beter voorzichtig met wat hij of zij eet dat uit de moestuin komt. Dat zegt Thomas Goorden, PFAS-expert, na de ontdekking van PFAS-chemicaliën in de grond. Op de andere plekken waar de giftige stoffen werden teruggevonden, zoals Molenbeek, ziet Leefmilieu Brussel voorlopig geen gevaar voor de volksgezondheid.

Net voor het paasweekend stuurde Leefmilieu Brussel een persbericht uit met de resultaten van een PFAS-meetcampagne die eind vorig jaar plaatsvond op elf sites in het Brussels Gewest. Het ging om plaatsen “waar de huidige of vroegere activiteiten kunnen hebben geleid tot PFAS-emissies”.

PFAS is de verzamelnaam voor meer dan 6000 chemische stoffen die niet van nature voorkomen in het milieu, en waarvan het gebruik - door het risico voor de volksgezondheid - sinds 2006 grotendeels aan banden werd gelegd door Europa.

Voor de metingen in Brussel werden de Vlaamse richtwaarden als richtlijn gebruikt. Op drie sites kleurden de bodemwaarden rood, op vijf sites werden te veel PFAS teruggevonden in het grondwater.

Onder andere in Anderlecht (0,302 microgram/liter PFAS in de Grondelstraat en Klein-Eiland, en 0,295 microgram/liter PFAS in de Kommenstraat en Prévinariestraat) werden hoge concentraties vastgesteld, maar volgens Thomas Goorden, die een blik op de metingen wierp, zijn die "niet bij de ergste die we al gezien hebben".

Goorden verwierf bekendheid als klokkenluider in de Vlaamse PFOS-saga.

Moestuin

Een ander verhaal is dat van de Hippokrateslaan in Sint-Lambrechts-Woluwe, waar 3500 microgram/kg PFOS in de bodem werd aangetroffen, bijna tweehonderd keer zo hoog als de grenswaarde. "Extreem”, zegt Goorden.

“Als je in die buurt woont, zou ik toch zeggen: wees voorzichtig met wat je uit je moestuin haalt en op je bord legt.”

Minder hoog maar daarom niet minder kritiek zijn de metingen ter hoogte van de Bergensesteenweg (74 microgram/kg PFOS) in Anderlecht en de Dikke-Beuklaan in Jette (19 microgram/kg PFOS).

Brandweerkazernes

Opvallend: op elk van die drie sites staat een brandweerkazerne. “Door bepaalde blusoefeningen komt PFOS vrij", weet Goorden. "Daardoor blijft het vaak bij een relatief lokaal probleem, met weinig gevaar voor verspreiding.”

Dat is volgens de Brusselse brandweer ook hier het geval, aldus woordvoerder Walter Derieuw, die geen redenen ziet tot alarmisme.

“Brussel Mobiliteit verzekert ons dat er op geen van de plekken waar te hoge waarden zijn vastgesteld een gevaar bestaat voor het personeel of omwonenden. Desondanks hebben we bijkomende metingen en analyses besteld bij een privéfirma. Indien nodig neemt de brandweer de nodige maatregelen.”

Ook Leefmilieu Brussel ziet niet meteen problemen. "Het gaat over vervuiling onder betonnen platen die gebruikt worden voor die blusoefeningen. Er is dus geen gevaar voor verontreiniging voor de mens", zegt onderzoeker Saïd El Fadili aan BRUZZ.

De drie sites zullen op termijn bovendien verlaten worden door de Brusselse brandweer, waarna een grondige sanering volgt met het oog op een nieuwe bestemming voor de locaties. Ook uit de kazerne in de Helihavenlaan in Brussel, waar na metingen in 2021 te hoge PFAS-waarden werden vastgesteld (650 microgram/kg PFOS), vertrekt de Brusselse brandweer straks.

Molenbeek

In Molenbeek is het gebied rond de Karperstraat en de Oostendestraat gecontamineerd. Het gaat om een site vlak naast woongebied die vandaag weliswaar niet meer in gebruik is, maar Leefmilieu Brussel vreest wel dat het water onder de huizen stroomt. De administratie heeft daarom burgemeester Catherine Moureaux (PS) op de hoogte gebracht.

Er staat komende donderdag tevens een vergadering met de buurtbewoners op het programma. Daarbij wil Leefmilieu Brussel meteen ook toestemming vragen om onderzoek uit te voeren op privédomein van de omwonenden.

Leefmilieu Brussel schat de situatie in Molenbeek niet meteen problematisch in en spreekt daarom ook niet van gevaar. Maar, zegt onderzoekster Aurélie Dulière, "we moeten alle mogelijke risico's voor de bewoners uitsluiten."

Voor Goorden is het, net als bij de hoge waarden in de brandweerkazernes, vooral belangrijk om te bepalen hoe het met de verspreiding van de PFAS zit. “Dat is voorlopig niet op te maken uit de huidige informatie van Leefmilieu Brussel.”

‘Forever chemicals’

PFAS, een verzameling chemische stoffen die voor industriedoeleinden ingezet worden maar ook in talloze consumentenproducten te vinden zijn, doet al enkele jaren heel wat stof opwaaien in Vlaanderen.

Erg hoge concentraties van de niet-afbreekbare chemische verbindingen – ook ‘forever chemicals’ genoemd – werden op tientallen plekken aangetroffen, vooral in de buurt van de 3M-fabriek in het Antwerpse Zwijndrecht.

Dat is zorgwekkend, want bepaalde PFAS – vooral PFOS – zijn schadelijk en kunnen na verspreiding in het milieu en bij opname de hormoonbalans verstoren, de immuniteit ontregelen, de leverfunctie ontwrichten en kanker veroorzaken.

Vlaamse grondwaternorm voorbijgestreefd

Maar Brussel is Vlaanderen niet.

Goorden: “In Vlaanderen hebben we gezien dat PFAS vooral wordt opgenomen via eieren van besmette kippen en soms ook drinkwater. In Brussel is de realiteit helemaal anders: het aantal besmette moestuinen of kippen ligt vermoedelijk verwaarloosbaar laag. Voor het drinkwater zijn er geen meetgegevens, maar omdat het water vrijwel uitsluitend uit Wallonië komt, acht ik het risico laag.”