Pili Verbinnen en Olivier Deleuze: klimaatactivisme vroeger en nu

Pili Verbinnen: Eerlijk gezegd had ik verwacht dat er minder mensen zouden zijn dan vorige week. Zelfs Marie-Christine Marghem (federaal minister bevoegd voor het klimaat, red.) heeft nu gezegd dat ze ons steunt (rolt met de ogen).
Olivier Deleuze: Maar dat is goed, het betekent dat ze geen andere keuze heeft. Die felicitaties zullen niemand voor de gek houden. Maar wat ze eigenlijk bedoelt is: jullie zijn sterk. Ze kan het niet negeren.

Was u zo jong al actie aan het voeren?
Deleuze: Neen, als scholier heb ik nooit betoogd. Ik maakte mij geen zorgen. Lachen en feesten, daar ging het om. La vie est belle (lacht). Ik had wel interesse in de natuur en daarom ben ik voor landbouwingenieur gaan studeren. Voor mijn eindwerk bestudeerde ik het broeikaseffect. In 1977 sprak nog niemand over global warming. Daarna werd ik lid van Friends of the Earth. We voerden actie met de fiets voor minder auto’s in de stad. Dring dring.

Verbinnen: Wij hebben helaas niet meer de luxe om zo onbezorgd door het leven te gaan. Veel scholieren en studenten zouden dat wel willen, maar je m’en foutisme is geen optie meer voor onze generatie. We zijn jong en de wereld ligt aan onze voeten, maar welke wereld? Daarvoor komen we op straat.

Zijn de betogingen vandaag te vergelijken met vroegere acties?
Deleuze: Qua omvang wel, maar het indrukwekkende is dat zoveel scholieren op straat komen tijdens de schooluren. Bovendien doen ze dat niet voor iets dat met hun school te maken heeft of direct op zichzelf betrekking heeft, maar voor de toekomst van de wereld. Het is een sterke boodschap. Zeker ook omdat net de generatie van jullie ouders het voor het zeggen heeft. Toen ik bij Greenpeace sprak met bedrijfsleiders vertelden ze mij soms dat hun zoon of dochter een T-shirt van Greenpeace droeg. Politici zullen extra gevoelig zijn voor de boodschap als ze zelf ook tieners kennen die op straat komen.

Verbinnen: Het is een sterk signaal omdat we het vooroordeel doorbreken dat jongeren alleen met zichzelf bezig zijn en vastzitten in hun eigen leefwereld. Wij zitten niet allemaal in een hoekje met onze gsm. We denken ook na over de wereld en een betere toekomst.

Op welk moment besliste jij dat je actie wilde ondernemen?
Verbinnen: Ik zit al heel lang met dat gevoel. We leren al jaren op school dat het niet goed gaat met onze planeet. Aardrijkskunde is een beetje het depressieve uurtje van de week. Je leert over al die prachtige plekken in de wereld, maar hoort dan ook meteen dat bijvoorbeeld al die schitterende koraalriffen aan het verdwijnen zijn … Opeens was er dan die oproep op Facebook en sprak iedereen rond mij over niets anders. Je vraagt je dan af of het allemaal zin heeft, maar ik heb er absoluut geen spijt van. Wat we in beweging hebben gezet, zal niet zomaar gaan liggen. Er zal echt actie ondernomen moeten worden, anders zullen we niet stoppen.

Het protest wordt vooral getrokken door jonge vrouwen: het begon met Greta Thunberg in Zweden, Anuna De Wever is het boegbeeld in Vlaanderen en jij bent een van de trekkers in Brussel. Is dat toeval?
Verbinnen: Deels wel. Er zijn ook mannelijke voortrekkers, maar zij kregen niet zoveel media-aandacht. Maar het is ook wel een neveneffect van een evolutie. Jongeren komen niet alleen op voor een betere aarde, maar ook voor een betere wereld. Ik denk niet dat er nog veel jongens geloven dat meisjes minderwaardig zijn. Daardoor zien we sterke vrouwelijke figuren meer en meer naar boven komen.

Dat was vroeger waarschijnlijk heel anders.
Deleuze: Ja, de emancipatie van de vrouw staat vandaag veel verder. Je mag niet vergeten dat de scholen in mijn tijd nog gescheiden waren. Dat kun je je vandaag niet meer voorstellen, maar tot mijn zeventiende waren mijn moeder en mijn zus de enige vrouwen in mijn leven. Daarna zat ik plots met een vrouw naast mij in klas (kijkt argwanend naast zich). Mijn eerste vriendin noemde mij een schoft en liet me boeken lezen van Kate Millett en Simone de Beauvoir.

Ondertussen doen ook Franstalige leerlingen volop mee, maar in het begin was de opkomst erg Vlaams. Hoe komt dat?
Verbinnen: De eerste Facebookgroep was Nederlandstalig. Na de eerste betoging beseften we dat we een groot doelpubliek misten, terwijl Franstalige jongeren evenveel belang hebben bij een ambitieus klimaatbeleid. Maar door aandacht in Franstalige media en omdat in Nederlandstalige scholen ook heel wat Franstalige leerlingen zitten, vond de boodschap daarna ook snel ingang in Franstalige scholen.

Deleuze: Volgens mij is het voor de Franstaligen heel goed dat de beweging is begonnen bij Nederlandstaligen. De meeste Vlamingen weten weinig over de Franstaligen en omgekeerd. We vallen dan makkelijk terug op karikaturen en die werden nu doorbroken. Vlamingen die betogen? Ik dacht dat het allemaal nationalisten waren die alleen bezig waren met hun geld. Niet dus.

De jongeren verwachten duidelijke signalen van politici. Heb je zelf politieke ambities?Verbinnen: Ik wil geschiedenis of sociale wetenschappen studeren. Ik heb ook al andere dingen gedacht, zoals rechter worden. Ook politiek interesseert mij, maar ik begrijp er niet genoeg van. Politici hebben alle macht en ze hebben alle middelen, maar doen er niet mee wat ze zouden kunnen doen. Ik vind het moeilijk om daarmee om te gaan.

U bent zelf staatssecretaris voor Energie geweest. Zijn er toen kansen gemist?
Deleuze:Er zijn in het verleden zeker kansen gemist. Het probleem is dat er een groot verschil is tussen wat de wetenschap vraagt en wat de samenleving bereid is te doen. Mensen houden vast aan hun auto, we willen de nieuwste gsm … We verzamelen dingen zoals een eekhoorn. Het volstaat om de krant te lezen. Op de eerste pagina gaat het misschien over het klimaat, maar verder lees je dramatische berichten over de groeivertraging in China en het autosalon … Tja. Ik ben een vogelspotter en tegenwoordig is het een wonder dat we een nest van mussen zien. Vroeger kon je buiten geen sandwich eten zonder dat een mus je kwam storen. We weten wat we moeten doen en we hebben geen keuze, maar we zijn niet rationeel in wat we doen.

De wetenschap waarschuwt ons al sinds jaren tachtig, maar geen enkele politicus of partij heeft tot nu toe het tij kunnen keren. Is een politieke oplossing überhaupt mogelijk?
Deleuze: Politiek is mijn job, maar ik verdedig of vertegenwoordig de politiek niet. Ik vertegenwoordig enkel mijzelf en wat ik doe of niet doe. Het klopt dat er niet genoeg gedaan is, maar de politiek is de emanatie van de mensen, van de samenleving. De acties zullen helpen om het bewustzijn te veranderen, en kunnen politici tonen dat er een draagvlak is om actie te ondernemen.

U hebt hoop dat er nu wel verandering mogelijk is?
Deleuze: Ik ben meestal optimistisch, maar nu ben ik vooral onder de indruk van de sterke boodschap van de jongeren.
Verbinnen: Ik ben van nature pessimistisch, maar ik voel hoop omdat onze actie niet genegeerd kan worden. Zelfs als ministers zeggen dat we niet weten waar we mee bezig zijn, wij zijn degenen die straks of over enkele jaren moeten stemmen. Een partij die naar ons luistert kan potentieel 35.000 stemmen winnen.

Pili Verbinnen

• 18 jaar
• Laatstejaars in het Koninklijk Atheneum van Etterbeek
• Woont in Schaarbeek
• Actief bij Youth for Climate

Olivier Deleuze

• 64 jaar
• Burgemeester Watermaal-Bosvoorde
• Directeur Greenpeace 1989-1995
• Staatssecretaris voor Energie en Duurzame Ontwikkeling 1999-2003