Sint-Joost krijgt vijver dankzij verborgen bron onder flatgebouw

Brussel telt maar liefst 200 natuurlijke waterbronnen, maar die liggen vaak goed verborgen onder gebouwen of pleinen. De vzw herbronnen.ressources wil een deel van dat water weer blootleggen en redden van de riool. Met een tijdelijk vijvertje in het dichtbevolkte Sint-Joost-ten-Node tonen ze voor het eerst wat kan.

“Zonder water zou ik hier niet gestopt zijn om even te zitten, maar dit is enorm gezellig. Het nodigt uit om elkaar te ontmoeten.” Ahmed uit Sint-Joost eet samen met collega’s uit de buurt op de hoek van het Sint-Joostplein. Ze zitten aan een klaptafel onder de schaduw van de Pacific-woontoren, én naast een vijver. Die is er opgesteld als een soort zwembadje van zandzakjes en omgeven door planten. Buurtbewoners komen nieuwsgierig kijken, even rusten bij een thee of koffie en hun vingers in het water dippen. “Is het drinkbaar?” vraagt een jongetje enthousiast.

Drinken mag je niet, maar de vijver is wel gevuld met perfect proper bronwater. “Je zou er gerust in kunnen zwemmen,” zegt Nele Maes van de vzw herbronnen.ressources. Die organisatie probeert bronwater uit Brussel, dat vaak gewoon naar de riolering loopt, nuttiger in te zetten in de stad. Zoals met een vijvertje: dat is hier gevuld met water uit de bron pal onder de woontoren. “Elke dag stroomt hier zomaar 43.000 liter naar de riool,” weet Maes. “Daarmee zou je de planten van de gemeente water kunnen geven of een klein zwembad voor de buurt vullen.”

Tweehonderd bronnen

De vzw herbronnen.ressources is een initiatief van drie stedenbouwkundigen: Nele Maes, Robin De Ridder en Henri Lebbe. Ze kregen vorig jaar een steuntje in de rug van de Brusselse bouwmeester, Kristiaan Borret, als erkenning voor hun vernieuwend idee. “In een stad die meer en meer met hitte kampt, moeten we inderdaad met dat water iets beter kunnen doen dan het laten wegstromen in de riolering,” zegt Borret. Samen met twee andere laureaten kreeg de vzw 7.500 euro.

Dit vijvertje is een eerste uiting van wat ze ermee willen doen. Binnenkort zullen ze ook twee panelen in Brussel plaatsen om de hoeveelheid water die uit de bron naar de riool loopt in realtime te tellen. Een soort fietstelpaal voor verloren bronwater, zeg maar. “Die komen in het Felix Happark (Etterbeek) en in het Pieter Pauluspark (Sint-Gillis) te staan,” vertelt Nele Maes.

Want de bron onder het Pacific-gebouw is zeker niet de enige verstopte waterbron in Brussel. De burgervereniging Coördinatie Zenne vond er al zeker 200 in de hele stad, vaak verstopt onder gebouwen of pleinen. “Een buurtbewoner passeerde hier eerder en zei ons dat er in zijn kelder, in een gebouw vlakbij, ook een waterbron loopt,” zegt Maes. Op droge dagen is naar schatting een kwart van het Brussels rioolwater eigenlijk proper bron- of grondwater.

Kanaal in de kelder

De Brusselse regering vermeldt in haar nieuwste waterbeheerplan wel de ambitie om bronwater te herwaarderen, maar concrete initiatieven kwamen er nog niet. “Terwijl de vraag hier al enkele jaren bij bewoners zelf te horen was,” vertelt Robin De Ridder terwijl we in de ondergrondse parkeergarage van het Pacific-gebouw staan. De bron loopt er als een kanaaltje onder ijzeren roosters dwars doorheen, recht naar de riool. (Lees verder onder de foto's)

“Het is hier geen natuurlijke waterbron, maar een aangelegd systeem om opstijgend grondwater op te vangen,” zegt De Ridder. Bij de bouw van het woonblok in de jaren zestig zijn verschillende gaten aangebracht om dat grondwater te kanaliseren. Af en toe hoor je een kleine waterval stromen in de kelder. “Een bewoner had al eens gevraagd of dat niet beter in lege tanks kon worden opgeslagen. Wij hebben berekend dat 198 van het 300-tal gezinnen in dit gebouw in principe hun waterverbruik met deze bron zou kunnen dekken.”

Voorlopig blijft het bij een proefvijver buiten op de stoep. Die staat er nog tot zondagnamiddag en wekt in elk geval belangstelling in de buurt. “Zalig,” zegt buurtbewoner Youssef terwijl hij op de rand van zandzakjes uitrust. “Ik wou hier net een selfie nemen, zo blij ben ik. Kan jij hem nemen?”

De bouwmeester lanceerde dit jaar een nieuwe oproep naar frisse stadsideeën. Er kwamen deze keer 38 inzendingen en binnenkort worden de laureaten bekendgemaakt. “Het is een plezier om onze steun te geven, want we leren zelf ook bij,” besluit Borret.