Zoniënwoud wordt - noodgedwongen - eikenkathedraal

De torenhoge beuken in het Zoniënwoud zijn niet aangepast aan de gevolgen van klimaatverandering, en dus worden ze deels vervangen door wintereiken. Dat staat in het nieuwe beheersplan 2019-2042 van gewestelijk milieuagentschap Leefmilieu Brussel. Het plan voorziet ook meer ecoducten, maar daarover moet de volgende regering beslissen.

Hectaren indrukwekkend hoge, kaarsrechte beuken, als ware het een kathedraal. Het is het meest typerende deel van het Zoniënwoud en in 2017 erkend als UNESCO-werelderfgoed. Sinds 2016 valt het ook binnen het Europese Natura 2000-netwerk voor beschermd natuurgebied. In een van de reservaten diep in het woud, het Joseph Zwaenepoelreservaat, staan zelfs de hoogste beuken ter wereld.

Toch moet een groot deel van de beukenkathedraal geleidelijk aan verdwijnen, zo stelt het nieuwe beheersplan van het Brussels Gewest vast, dat samen met Vlaanderen en Wallonië eigenaar is van het woud. “De beuken zijn niet goed bestand tegen extreem weer, een gevolg van de klimaatverandering,” zegt Frederik Vaes, hoofd van het departement Bos bij Brussel Leefmilieu.

“Zomers zoals die van vorig jaar, met extreme droogte, maar ook extreme vochtigheid, zijn voor de oppervlakkig gewortelde beuken moeilijk te verdragen. Bovendien zijn ze homogeen aangeplant en laten ze weinig andere plantensoorten toe. Een probleem met de beuken zou meteen een grote impact hebben op het bos,” aldus Vaes.

Wintereiken

Daarom moet er tussen nu en 2042 een kathedraal van wintereiken in de plaats komen, een boomsoort die de extreme weersomstandigheden beter aankan. Concreet zal de beukenkathedraal beperkt worden tot 300 hectare, of 30 procent van het Zoniënwoud – oorspronkelijk nam die 70 procent in.

De nieuwe eikenkathedraal van 150 hectare verrijst op termijn in het kanton Terrest, in het deel na het Leonardkruispunt richting Namen. Daarnaast zet Leefmilieu Brussel in op meer appel- en perenbomen, vooral goed voor de fauna in het bos. Ook de naaldbomen worden uitgebreid.

(Lees verder onder de video.)

Bezoekersdruk

Een gezond bos wil ook af en toe met rust gelaten worden. Uit studies blijkt dat er steeds meer druk van bezoekers is op het Zoniënwoud. “Dat hoeft geen probleem te zijn, zolang de mensen maar op de paden blijven lopen en hun hond niet laten loslopen,” zegt Vaes.

“Tegelijkertijd gaan de meeste bezoekers niet verder dan 500 meter het bos in. Daar willen we op inspelen, door de Brusselse bezoekers goed te ontvangen aan het Rood Klooster of aan de renbaan van Bosvoorde, door bijvoorbeeld concerten te organiseren of eetgelegenheden te voorzien. De wegwijzers zullen er ook hetzelfde uitzien in de drie gewesten.”

(Lees verder onder de foto)

Oversteekplaats

In het hart van het bos moet het dan rustiger blijven. “Iedereen mag gaan zo ver hij wil, maar we zullen daar minder activiteiten voorzien,” vervolgt Vaes. “Daar liggen ook drie bosreservaten, waar de fauna en flora spontaan kunnen groeien zonder dat wij daar ingrijpen.”

Daarom hoopt Leefmilieu Brussel op nieuwe oversteekplaatsen voor dieren. “De reservaten in het bos kunnen verbonden worden door een ecoduct over de Terhulpsesteenweg. Dat zou de spontane groei nog meer bevorderen.”

Ook over de E411 of de Brusselse Ring zou een ecoduct welkom zijn, zegt Leefmilieu Brussel. “Maar dat is niet goedkoop: een ecoduct kost gemakkelijk zo'n 6 miljoen euro. Het is de volgende Brusselse regering die daarover beslist, al dan niet samen met de andere gewesten,” besluit Vaes.