Circulatieplan in de Vijfhoek van start: ‘Evalueer niet te snel’

Volgende week treedt het nieuwe lussenplan voor de Vijfhoek in werking. Met verkeersfilters en nieuwe voetgangerszones wordt doorgaand autoverkeer verder uit de binnenstad geweerd. Mobiliteitsexperten zijn optimistisch, of toch op de langere termijn. “Het duurt enkele maanden om gedrag aan te passen”

Het circulatieplan van de stad Brussel is het tweede van zijn soort in het kader van Good Move, het gewestelijk mobiliteitsplan waarmee heel Brussel tegen 2030 in verkeersluwe mazen moet zijn opgedeeld. Begin deze zomer kreeg de wijk Kuregem al zo’n autoluwe herinrichting. Vanaf 16 augustus is de Brusselse Vijfhoek dus als tweede aan de beurt.

Niet alleen is de oppervlakte deze keer een pak groter: de impact van de verkeersingrepen kan dat ook zijn. Zowat 42 procent van het autoverkeer binnen de Vijfhoek is geen lokaal, maar doorgaand verkeer. Met het lussenplan wil de Stad deze wagens zoveel mogelijk naar de Kleine Ring omleiden. “Of naar de publieke parkings binnen en buiten de Vijfhoek,” zegt schepen van mobiliteit Bart Dhondt (Groen). Als alles goed gaat, rekent de Stad op 27 procent minder autoverkeer in de binnenstad.

Kleine Ring

Zorgt dat niet voor meer verkeersdruk buiten de Vijfhoek? Een simulatie door het kabinet van Brussels mobiliteitsminister Elke Van den Brandt (Groen) belooft dat het verkeer op de Kleine Ring “maar” met 2 procent zou toenemen ten opzichte van vandaag, van zodra de eerste zes autovrije wijken in voege zijn. Van den Brandt zei dat begin juli als antwoord op een parlementaire vraag. Haar kabinet kon de studie waarvan sprake nog niet bezorgen aan onze redactie.

“De algemene effecten van dit soort circulatieplannen zijn wel al beschreven,” zegt mobiliteitsexpert Kris Peeters. “Mensen denken snel dat alle autoverkeer noodzakelijk is en dus zal blijven bestaan als er circulatiemaatregelen worden genomen. Dat is een misvatting: er is veel verkeer dat vervangen kan worden door iets anders.”

Hoe moeilijker de doorstroom voor autobestuurders wordt, hoe meer zij alternatieven zullen zoeken, luidt de theorie. “Ze zullen vaker verplaatsingen bundelen, bijvoorbeeld voor twee boodschappen tegelijk, of kiezen voor een ander vervoersmiddel,” zegt Peeters. Hij verwijst naar steden als Gent en Parijs, waar deze effecten al optraden na het afsluiten van bepaalde straten. “In Gent komen sommige mensen nu minder vaak naar de stad, maar blijven ze wel langer,” geeft hij als voorbeeld. Het circulatieplan is daar nu vijf jaar van kracht. “En een bepaald publiek, dat erg verknocht is aan de wagen, zal inderdaad minder naar de stad komen,” zegt Peeters.

Gedragsverandering

“We gaan ook mensen winnen”, zegt professor actieve mobiliteit Bas de Geus (UCLouvain). “Heel wat mensen voelen zich net aangetrokken tot zo’n rustige, meer leefbare stad.” Hij spreekt over fietsers en voetgangers, maar ook over nieuwe bewoners uit Vlaanderen of Wallonië.

Zowel Peeters als de Geus benadrukken dat de omslag wel enkele maanden kan duren. “Gedrag verandert niet zo snel als de alternatieven maar een paar minuten langer duren of maar een beetje meer benzine vragen,” zegt de Geus. “In het begin zullen mensen vaker uitwijken naar de Kleine Ring. Pas wanneer die helemaal verzadigd is, zullen ze denken: ‘Ik kan niet meer rechtdoor, ik kan er niet omheen, dus ik moet veranderen’.”

(Lees verder onder het plan)

Het is ook afwachten of het verkeer binnen de Vijfhoek zal verschuiven of ophopen in bepaalde straten. “Die inschatting is moeilijk, want het doorgaand verkeer zou mee moeten verlagen op de drukkere assen,” zegt schepen Dhondt. “Verplaatsingsgedrag is sociologie, geen wiskunde. Maar, stel dat we plots een onverwachte stijging vaststellen in een bepaalde straat, dan zullen we die bijsturen.”

Overgangsperiode

De experts rekenen in elk geval op een periode van tegenstand. “De eerste maanden moeten mensen nieuwe gewoontes zoeken. Dat is vervelend en het geeft reacties die niet onverdeeld positief zijn,” zegt Peeters. Momenteel vindt in Kuregem bijvoorbeeld vandalisme plaats tegen het nieuwe circulatieplan. “Mijn advies is om niet te snel terug te komen op genomen beslissingen,” zegt Kris Peeters.

Dat is schepen Bart Dhondt ook niet van plan. “We voorzien een evaluatie na één jaar,” zegt hij. Dhondt benadrukt dat er veel informatie is verspreid over het nieuwe plan, onder meer via wijkvergaderingen en sociale media. Stewards zullen vanaf volgende week sensibiliseren op straat en routeplanners zoals Waze of Google Maps worden geüpdatet. “Wie zich wil informeren, kan dat,” zegt Dhondt.

Boetes

Voor de boetes komt er een overgangsperiode van ongeveer zes weken. Wie zonder vergunning door een verkeersfilter met automatische paaltjes rijdt (zoals aan de Vlaamsesteenweg, red.), krijgt nog tot 1 oktober de tijd om die vergunning aan te vragen. Nadien zakken de paaltjes alleen nog in de grond voor geregistreerde wagens. Wie in diezelfde periode geflitst wordt aan een filter met een ANPR-camera, krijgt pas bij de tweede overtreding een (automatische) GAS-boete. In beide gevallen kan de politie wel al boetes uitschrijven als ze overtreders betrapt.

“Ik hoop dat Brussel een voorbeeld wordt voor andere gemeenten of politici,” zegt Bas de Geus. “Bij de start van de voetgangerszone was er ook veel verontwaardiging. Nu is het een gigantisch succes.” Schepen Dhondt verwijst dan weer naar het circulatieplan in Gent. “De overgrote meerderheid van de inwoners wil dat nu niet meer terugdraaien,” zegt hij. “Dit is een project met een duidelijk kader. En mocht het de komende weken wat moeilijker worden: de evaluatie komt er sowieso,” belooft hij.