Hinder treinverkeer legt fundamentele problemen spoor bloot

De NMBS en spoornetbeheerder Infrabel liggen met elkaar in de clinch over werken die het Brusselse spoorverkeer een maand zullen verstoren. De kwestie staat niet op zichzelf, maar heeft dieperliggende oorzaken. De compleet verzuurde relatie tussen Infrabel en de NMBS, geldgebrek en onduidelijkheid over de toekomst van de twee bedrijven veroorzaken wrijving (en rechtszaken).

Eerst nog even de feiten. Van midden oktober tot midden november zal het spoorverkeer in Brussel ernstig verstoord zijn door werken van Infrabel. Daardoor zullen treinen omgeleid of afgeschaft worden. Tijdens twee verlengde weekends gaat de Noord-Zuidverbinding volledig dicht. De NMBS is pas sinds juni op de hoogte en de impact van de werken blijkt ook nog eens groter te zijn dan eerst gedacht.

De NMBS is kwaad op Infrabel; de spoornetbeheerder zou te laat hebben gecommuniceerd. Er moet nu overhaast een alternatieve treindienst uitgewerkt worden. Bovendien beseft de spoornetuitbater heel goed dat kwade reizigers zich niet zullen richten op Infrabel, maar wel op het bedrijf en het personeel waar ze mee in contact komen. De NMBS en haar treinbegeleiders zullen de boosheid dus voelen.

Lang aanslepende ruzie

Het incident doet een oud conflict weer opflakkeren. De relatie tussen de twee onafhankelijke spoorwegbedrijven Infrabel (infrastructuur) en NMBS (treindienst) is slecht, al jaren. De vorige NMBS-CEO Jo Cornu verweet Infrabel nalatigheid en onder de nieuwe baas Sophie Dutordoir werd het niet beter.

Deze maand nog trok de NMBS samen met Eurostar, Thalys en goederenvervoerder Lineas aan de alarmbel. Infrabel laat veel te laat weten waar en wanneer het zal werken aan het spoor, vinden zij. Daardoor kunnen ze zich er niet tijdig op voorbereiden. Bij de NMBS valt te horen dat de algemene aankondiging vaak wel maanden op voorhand komt, maar dat de details soms pas een paar dagen voor de werken volgen.

'Infrabrol'

Dat ligt gevoelig: de maatschappijen zijn namelijk klant bij Infrabel. Ze moeten een jaar op voorhand 'rijpaden' aanvragen, en betalen daar ook voor. Bij werken kunnen ze dat rijpad niet gebruiken. Er zouden ook te veel werkzaamheden gebeuren. Deze dinsdag nog stapte vrachtvervoerder Lineas naar de rechtbank om de zware impact van Infrabel-werven.

Aandachtige treinreizigers konden signalen van die verzuurde relatie met Infrabel opvangen in de stations. In de voorbije jaren begon de NMBS in aankondigingen expliciet te verwijzen naar de netbeheerder als veroorzaker van vertragingen en afschaffingen. "Vertraging door een seinstoring" werd zo "vertraging door problemen met de seininrichting van Infrabel".

In NMBS-kringen valt vaak de weinig eerbiedwaardige bijnaam 'Infrabrol'.

Geldgebrek

Een en ander komt voort uit geldgebrek. Infrabel schetste in een interne nota recent het beeld van lijnsluitingen als de budgetten niet stijgen. Er zou elk jaar een kleine 100 miljoen extra nodig zijn voor onderhoud of broodnodige investeringen. Het gaat dan niet om hoofdlijnen in of rond Brussel, maar om spoortrajecten in meer perifere gebieden in Wallonië. Die zijn door het weinige verkeer niet rendabel.

Infrabel moet dus letten op de kleintjes. Er wordt dan ook niet gesmeten met geld bij werken, en dat merkt de NMBS ook.

Waarnaartoe met het spoor?

Ten gronde is de marsrichting voor het spoor onduidelijk. NMBS en Infrabel zijn overheidsbedrijven en moeten de doelstellingen uit hun beheerscontract met de overheid realiseren. Probleem: de huidige contracten zijn al lang afgelopen en werden afgesloten toen de structuur van het Belgische spoor nog volledig anders was. Ze stammen uit de tijd dat er met B-Holding nog een derde bedrijf actief was.

Nieuwe beheerscontracten zijn dus nodig zodat het spoor kan antwoorden op een veranderde maatschappelijke context en op nieuwe verwachtingen. Dat wil niet zeggen dat de maatschappijen helemaal in het ijle zwemmen. Elk jaar komen er nieuwe voorlopige regels en Infrabel heeft een investeringscontract. Toch komt een gebrek aan langetermijndoelstellingen het spoor niet ten goede.

Ook de gewoonte van politici om zich te bemoeien met details (wifi op de trein, materieelinzet op een specifieke lijn, investeringen in specifieke infrastructuur...) in plaats van met de grote lijnen helpt niet in de zoektocht naar goede dienstverlening, omdat NMBS en Infrabel voortdurend hun plannen moeten aanpassen om politici tevreden te houden.