Open (the) Debate: Good Move, goede zet of niet?

Op autoloze zondag organiseerden BRUZZ, BX1 en burgerbeweging Filter Café Filtré een debat over de toekomst van het mobiliteitsbeleid van Brussel. Voor- en tegenstanders van het gewestelijke mobiliteitsplan ontmoetten elkaar op de brug tussen Brussel en Molenbeek voor een uitwisseling. "Het gaat over zoveel meer dan mobiliteit."

Niet toevallig vond het debat zondag plaats op de brug die Stad Brussel verbindt met Molenbeek, ter hoogte van de Vlaamsepoort. Aan de ene kant werd een circulatieplan ingevoerd waardoor een kwart minder gemotoriseerd verkeer de stad binnenkomt en ruim een derde meer fietsers zich door de Vijfhoek verplaatst. Aan de overkant van het Kanaal leiden discussies over bijvoorbeeld mobiliteitswijzigingen steevast tot controverse.

Wat bevoegd schepen Bart Dhondt (Groen) betreft is het circulatieplan in Stad Brussel een groot succes, zo constateerde hij na één jaar Good Move: een kwart minder autoverkeer en een derde meer fietsers in de Vijfhoek. Toch is niet iedereen uit Stad Brussel even tevreden met de verkeerswijzigingen, blijkt tijdens het debat. Omgekeerd vinden we in Molenbeek, waar het circulatieplan voorlopig niet van de grond komt, ook heel wat voorstanders van meer ruimte voor de fiets en voor sport en spel in de publieke ruimte.

'Ondernemers zijn te weinig gehoord'

Aan de kant van Stad Brussel spreken we Julie Huntz, dochter van ondernemers in Brussel en werkzaam bij ondernemersvereniging Unizo. Volgens haar heeft Stad Brussel te weinig rekening gehouden met ondernemers. Ze heeft soms het gevoel dat de auto verbannen is en pleit voor een beleid van 'good choice': "Als het de beste keuze is om de fiets te nemen, dan neem je de fiets. Is het de beste keuze om de auto te nemen, dan kies je de auto."

'Ook Stad Brussel had echte volksraadpleging moeten organiseren'

Mustapha Chanuf heeft vanuit zijn vzw BXL Action alle democratische middelen aangewend om het circulatieplan in Stad Brussel tegen te gaan. Zo interpelleerde Chanuf verschillende keren in de gemeenteraad: beleidsmakers hadden wijk per wijk de wijzigingen moeten doorvoeren en een volksraadpleging moeten houden, vindt hij.

Alleen de gemeente Jette heeft een dergelijke bevraging georganiseerd. Daarna was het - zo herinnert Chanuf - meteen duidelijk: de overgrote meerderheid van de bewoners wilde geen autoluwe wijk. Dat had in Stad Brussel ook moeten gebeuren, vindt hij. "De mensen zullen politici afstraffen tijdens de volgende verkiezingen", voorspelt hij. "De kans is groot dat politici daarna een stap terugzetten."

'Elke dag rond spitsuur kakofonie van gefrustreerde chauffeurs'

De uitbater van Café Walvis, Jordan Greenwood, is blij dat fietsen in de stad gemakkelijker is geworden. Toch is ook hij niet tevreden met de gevolgen van het circulatieplan. De Vlaamsepoort was altijd al het meest vervuilde punt van Brussel, herinnert hij. Sinds het circulatieplan in Stad Brussel is het autoverkeer op de Kleine Ring voor Café Walvis nog verder toegenomen. "Om 5 uur is het een kakofonie van gefrustreerde chauffeurs. Niemand heeft zin om drie keer te wachten op rood licht."

'Betrek jongeren bij de plannen'

Het debat over Good Move werd het afgelopen jaar in alle hevigheid gevoerd. Waarom lag het onderwerp zo gevoelig? Enerzijds komt dat doordat niet alle Brusselaars wakker liggen van een extra fietspad, wel van schietpartijen in hun buurt, het vuil op straat of van druggebruik in het openbaar. "Kuregem heeft andere prioriteiten," klonk het bijvoorbeeld in Anderlecht.

In sommige gemeentes vond het participatieve traject bovendien plaats tijdens de lockdown, tijdens de zomervakantie werden de circulatieplannen geïmplementeerd. Sommige Brusselaars kwamen zo voor grote verrassingen te staan.

Het heeft het vertrouwen in de politiek niet altijd verbeterd. Volgens Youness Barighach, sociaal werker in Molenbeek, leert de situatie in zijn gemeente dan ook dat het belangrijk om jongeren - net als hun ouders - te betrekken bij het debat over de toekomst van de stad. "Het is noodzakelijk om meer te investeren in bemiddeling en communicatie rond projecten."

'Mijn droombuurt is nog ver weg'

De veiligheidsproblemen die momenteel spelen in Brussel lijken misschien ver af te staan van het Good Move-debat, maar volgens bewoner Eric Vandezande hebben ze meer met elkaar te maken dan het lijkt. Neem bijvoorbeeld de metrostations in de Brusselse kanaalbuurten, waar regelmatig drugs wordt gedeald of geconsummeerd, waardoor het openbaar vervoer er niet aantrekkelijker op wordt als alternatief voor de auto.

Samen met veertig buurtcomités stuurde Vandezande een brief naar minister-president Rudi Vervoort (PS) over de onveiligheid rond de metrostations in zijn buurt. Naast de brief richtte hij ook een nieuwe burgerbeweging op. "We zijn ontvangen door Maron, Vervoort en Van den Brandt", zegt hij. Concrete stappen moeten nog gezet worden. "Op het terrein verandert voorlopig nog te weinig, op de opkuisactie van het Zuidstation na."

"Ik droom van een buurt waar mensen op elk moment van de dag in alle veiligheid kunnen buitenkomen," sluit hij af. "Waar ik me niet hoef af te vragen: kan ik in alle veiligheid boodschappen doen, kan ik de hond alleen uitlaten, kan ik mijn kind met de metro naar school brengen. Daar zijn we nog ver van verwijderd."

'In dialoog met de Brusselaar'

Heeft Good Move nog een toekomst? Het thema mobiliteit raakt aan verschillende andere thema’s, zoals sociale cohesie, burgerparticipatie en veiligheid, concludeert socioloog Michel Hubert, gespecialiseerd in stedelijk beleid, op het debat.

Hubert ziet dat de uitdagingen groot zijn en stelt vast dat politici moeten leren van wat er fout ging. "De participatie ging niet ver genoeg," zegt hij. De circulatieplannen hebben de Brusselaar volgens hem verrast en geschokt. "Als politicus moet je dat erkennen en toch proberen verder te gaan."

Autoluwe wijken creëren in Brussel zal een project zijn van lange adem, voorspelt de socioloog: "Het heeft vijftig jaar geduurd voordat de auto zijn plaats kreeg in de stad, de omgekeerde beweging zal misschien ook vijftig jaar in beslag nemen", zegt hij.

Toch mag het onderwerp volgens hem niet ondergesneeuwd raken in de institutionele debatten tijdens de verkiezingen in 2024. Als de volgende regering verdergaat met het gewestelijke mobiliteitsplan, is één ding duidelijk: dat zal moeten gebeuren "in dialoog" met de Brusselaar.