Lerarentekort: 'Liever Brusselpremie dan studenten voor de klas'

De lerarenschaarste in Vlaanderen en Brussel maakt dat ook Brusselse scholen steeds vaker studenten zoeken voor tijdelijke vervangingen. De vraag was nog nooit zo hoog als nu. Maar werkplekleren of Brusselpremies zijn betere oplossingen, klinkt het.

“Sinds de paasvakantie krijg ik elke dag telefoon van een Brusselse school, die ten einde raad studenten zoekt voor een interim. Maar de vraag is al heel dit schooljaar hoog, vooral voor kleuter- en lager onderwijs.”

Aan het woord is Ann Martin, hoofd van de lerarenopleiding aan hogeschool Odisee. Hoewel het lerarentekort zowel in Vlaanderen als Brussel problematisch is, steekt Brussel er in haar ervaring met kop en schouders bovenuit. “Ter vergelijking: voor onze campus Aalst bellen ze één keer per week. In Brussel elke dag. Sinds dit jaar is de situatie echt dramatisch.”

De cijfers zijn niet nieuw: tegen 2028 zullen er 5.000 tot 7.000 extra leraren per jaar nodig zijn. In januari 2019 waren er 1.500 openstaande vacatures voor leerkrachten in Vlaanderen en Brussel, dubbel zo veel als vorig jaar.

Vrijplaats om te groeien

Ten einde raad proberen scholen dus studenten in te schakelen. Maar Odisee wil niet op die vragen ingaan. Studenten die voltijds voor de klas staan, krijgen immers niet noodzakelijk goede begeleiding, zegt Ann Martin. “Dit is gevaarlijk terrein. Studenten hebben recht op drie jaar studie. Het is een vrijplaats om te groeien, en dat moet zo blijven.”

Aan de Erasmushogeschool springen ze iets flexibeler om met de vraag, vertelt Frank Noten, directeur van het departement Onderwijs en Pedagogie. “Wij bekijken het dossier per dossier. In het kader van een zelfstandige stage laten we de sterkere studenten wel al een interim doen, maar pas in de tweede helft van het academiejaar, niet in het begin. Voor alle duidelijkheid: dit is geen wenselijke situatie.”

Ook bij de educatieve masters aan de VUB worden studenten halverwege hun parcours al als interim ingezet, zeker voor knelpuntvakken als wiskunde en Frans

Voor de leeuwen

“Dit is het eerste jaar dat het zo erg is,” bevestigt Piet Vandermot, algemeen directeur van de vrije scholengroep Sint-Goedele Brussel. Op een totaal van 1.200 leerkrachten zijn er nu 30 à 40 weggevallen.

Ook de scholen van Sint-Goedele vragen bij hoge nood soms studenten om in te vallen, maar in de praktijk stond er nog geen student voor de klas in het basis- en kleuteronderwijs. Sint-Goedele werkt immers samen met Odisee, en die laat dat dus niet toe. Voor het secundair vinden ze dan weer niet de juiste studenten voor de knelpuntvakken, opnieuw Frans en wiskunde.

Bij het gemeenschapsonderwijs zitten ze nog net niet op hun tandvlees, maar ook daar verergert de situatie jaar na jaar. “In oktober waren alle vacatures in Scholengroep Brussel ingevuld, op enkele levensbeschouwelijke vakken na,” zegt algemeen directeur Jurgen Wayenberg. “Maar wanneer er vanaf november leerkrachten uitvallen, wordt het erg moeilijk om vervangingen te vinden.”

Dan gebeurt het zeer uitzonderlijk dat scholen een beroep doen op studenten. “Het is absoluut niet de gewoonte. Wij vinden het niet verantwoord dat studenten zomaar voor de leeuwen geworpen worden, zonder de steun van een ervaren leerkracht,” aldus Wayenberg. “Als het toch gebeurt, proberen we ervoor te zorgen dat andere leerkrachten af en toe begeleiding kunnen geven."

Werkplekleren

Zowel scholen als lerarenopleidingen zoeken naar andere oplossingen. Werkplekleren is daar een van, waarbij vooral zij-instromers die al een diploma hebben, meteen hun lerarenopleiding combineren met voor de klas staan. Dat bestond al voor de educatieve master of specifieke lerarenopleiding (SLO), vanaf volgend jaar kan dat ook voor de professionele bachelors.

“Wie al een bachelordiploma heeft, kan een verkorte bachelor lager onderwijs volgen via werkplekleren,” legt Ann Martin van Odisee uit. “Studenten kunnen dan vier dagen per week gaan lesgeven. Alleen woensdag moet de school hen vrijmaken, zodat ze bij ons hun opleiding kunnen volgen.” Ook bij de Erasmushogeschool starten ze volgend jaar met zo’n verkorte bachelor met werkplekleren.

(Lees verder onder de afbeelding)

Brusselpremie

Piet Vandermot van scholengroep Sint-Goedele pleit dan weer voor een hervorming van de lerarenloopbaan. “Nu krijgen jonge leerkrachten vaak de moeilijkste klassen. Eigenlijk zouden de oudere leerkrachten dat moeten doen, maar door de vlakke loopbaan kan je daar geen loonsverhoging tegenoverstellen.”

Vandermot merkt hoe veel jonge leerkrachten die in Limburg of West-Vlaanderen wonen, Brussel verlaten omdat ze een job vinden dichter bij huis. Iets wat ook Frank Noten van de Erasmushogeschool opvalt: “In Brussel moet een woonpremie komen voor leerkrachten, zeggen we soms al lachend. Maar ook het HR-beleid op scholen moet beter, zodat beginnende leerkrachten goed begeleid worden.”

Jurgen Wayenberg van GO! Brussel ziet heil in een Brusselpremie. “We moeten de beste leerkrachten in Brussel voor de klas krijgen. In Brussel heb je nu eenmaal meer diversiteit, taalproblematiek en zorgnoden. Wie hier lesgeeft, moet een extra inspanning doen en daar mag een bonus tegenover staan. Daar zijn we al tien jaar vragende partij voor.”