Topman GO!: 'Negen weken geen Nederlands zorgt voor achterstand'

Hoogstaand onderwijs is de weg naar gelijke kansen, zegt topman Koen Pelleriaux van het Gemeenschapsonderwijs. Toch is de kloof in het Vlaams onderwijs groot en zelfs groeiend. Om die te dichten pleit het GO! opnieuw voor een kortere zomervakantie. “Kinderen die negen weken geen Nederlands spreken, verleren de instructietaal. Brussel is daar een uitstekend - of slecht - voorbeeld van.”

Op 1 september opent het Vlaamse gemeenschapsonderwijs GO! twee nieuwe schoolgebouwen in Brussel: basisschool Ulens in Molenbeek en de nieuwe Pistacheschool aan de oude Pacheco-site. “In totaal hebben we nu 41 basisscholen in Brussel, dat is toch wat,” vindt afgevaardigd bestuurder Koen Pelleriaux. “Wij vinden het natuurlijk fantastisch dat we geld krijgen om in Brussel uit te breiden, maar je moet ook leerkrachten vinden.” Zijn Brusselse scholengroep, goed voor bijna een derde van het Nederlandstalige aanbod in Brussel, zoekt nog 101 mensen om donderdag goed te starten.

Om die mensen te vinden, kwam Pelleriaux de voorlaatste vrijdag van augustus met een reeks ideeën. Scholen konden inspiratie halen in het hoger onderwijs, vond hij, met instructie voor grotere klasgroepen en coaching in kleinere groepjes. Teacher design teams zouden lessen en examens uitwerken, zodat leerkrachten zelf een of twee uur meer voor de klas kunnen staan. En misschien kon het ambitieniveau van de leerlingen omhoog door een ander profiel van leerkrachten aan te trekken? “Mensen met ambitie die wat meer willen bereiken in het leven,” zei hij.

U heeft zich een paar dagen na uw voorstel geëxcuseerd. Bent u te voortvarend geweest?
Koen Pelleriaux: Ik heb mij geëxcuseerd voor mijn uitspraak dat de huidige leerkrachten niet ambitieus genoeg waren. Dat vind ik onterecht, de leerkrachten hadden gelijk om daar boos over te zijn. Los van die ongelukkige uitspraak blijft het lerarentekort natuurlijk van die aard dat we nog mensen zullen moeten aanwerven. Bij voorkeur ook uit andere sectoren, zoals de zorgsector of de privésector. Ik wil zeggen dat we baat zouden hebben bij wat meer diversiteit in het korps, onder meer op vlak van ervaring en diploma.

De rest van uw plan blijft overeind?
Pelleriaux: Zij-instromers aantrekken blijft nodig. Ik denk ook echt dat het onderwijs beter kan door niet altijd met dezelfde standaardgroep te werken van 20 à 23 leerlingen. Dat gaat voor klassikaal onderwijs, waar de leraar iets uitlegt en de interactie vooral eenrichting is, maar het is wat problematisch als je dat ook doet om te oefenen en te coachen. Je zou de groepsgrootte kunnen variëren naargelang de leeractiviteit. Een reeks van onze scholen doet dat al. Go!4City in Molenbeek heeft bijvoorbeeld grote trappen in het nieuwe schoolgebouw in de Picardstraat. Die kunnen ze gebruiken in een soort aulaopstelling.

Riskeert uw voorstel om meer uren les te geven de aantrekkelijkheid van het beroep niet verder te verminderen?
Pelleriaux: Dat denk ik niet. Voor leerkrachten is het ook belangrijk en aangenaam om les te geven in gemoderniseerd onderwijs. Kijk naar onze nieuwe scholen aan de Pacheco-site of de Ulensstraat. Er is een lerarentekort, ja, maar zij vinden leerkrachten en kunnen voltallig starten. Moderne gebouwen en moderne concepten: dat trekt blijkbaar aan.

Meer uren lesgeven betekent trouwens niet meer uren werken. Er gebeurt nu veel dubbel, driedubbel of honderdvoudig werk. Zijn we zeker dat we leerkrachten nog altijd willen vragen om elk hun eigen lesmateriaal en examens te maken? Dat samen doen zal onwaarschijnlijk veel tijd besparen. Die tijd komt vrij voor de kerntaken: lesgeven, coachen en oefeningen begeleiden.

Vroeger ging het onderwijsdebat heel erg over gelijke kansen, vandaag over de lat die te laag ligt. Wat is er gebeurd?
Pelleriaux: In de PISA- of PIRLS-resultaten (Internationaal onderzoek dat resultaten op het vlak van wiskunde, wetenschappen en begrijpend lezen vergelijkt, red.) voor Vlaanderen zie ik drie trends. We gaan achteruit, dat is les één. Les twee is dat de kloof tussen de kopgroep en de staart groot is en gerelateerd aan sociale kenmerken, zoals het origine of opleidingsniveau van de ouders. Daar zouden we aan moeten werken, want de kloof groeit. Maar er is nog een derde les: Vlaanderen scoort nog altijd hoog. Ook dat is belangrijk om te zeggen.

Is wat u nu vertelt het gevolg van het gelijke kansenbeleid? Heeft het Vlaams onderwijs te lang gepamperd?
Pelleriaux: In alle eerlijkheid: we zijn niet honderd procent zeker aan wat die daling precies ligt.

We hadden de indruk dat u het heersende discours nahuppelt dat wie hard werkt er wel komt. Hebben we u beledigd?
Pelleriaux: Ja, want ik vind niet dat ik dat zeg. Fantastisch onderwijs is de grootste dienst die je kan bewijzen aan de samenleving. Publiek onderwijs van de gemeenschap is de garantie op gelijke kansen. De upper class zal wel voor zichzelf onderwijs maken, maar als wij mensen uit de lagere klassen excellent opleiden, zullen zij ook goede jobs vinden. Daar moeten we naar streven. Is dat meritocratisch? Wellicht wel, maar ik zeg niet dat iedereen kan opklimmen als hij maar hard genoeg werkt. Ik zeg dat je uitstekend onderwijs nodig hebt om dat te bereiken.

Volgend jaar krijgen scholen met het nieuwe inschrijvingsdecreet weer meer vrijheid in het bepalen van de voorrangsregels voor anderstalige leerlingen. Gaan we terug naar een breuklijn tussen de concentratiescholen van het GO! en de meer elitaire scholen van het vrij onderwijs?
Pelleriaux: Ja, ik vrees dat en ik vind het niet zo’n goed model. Al is de situatie in Brussel complex. Je zit hoe dan ook met te weinig Nederlandstaligen om alle Nederlandstalige scholen te bevolken. Bij elke onderwijsaanbieder raakt het aantal Nederlandstalige leerlingen geconcentreerd binnen bepaalde scholen, dat zie je ook bij ons. De Franstaligen maken hetzelfde mee: hun marktaandeel is ongeveer 75 procent van alle leerlingen in Brussel, maar er zijn helemaal geen 75 procent Franstaligen meer, net zoals er geen 25 procent Nederlandstaligen zijn.

Moet het Nederlandstalig onderwijs dat marktaandeel in Brussel behouden?
Pelleriaux: Natuurlijk, want je zo leer je Nederlands aan Brusselaars. Wie in de luchthaven wil werken, moet ook Nederlands kennen. Het is iets meer werk om de eindtermen in het Nederlands aan te leren aan een kind dat thuis een andere taal spreekt, maar dat is toch maar normaal? Het moet ons engagement zijn om dat toch te doen.

Het Franstalig onderwijs start nu vroeger na een kortere zomervakantie. Hoe kijkt u daarnaar?
Pelleriaux: Ik ben eerder voorstander om het model van de Franse gemeenschap te volgen, omdat ik denk dat het argument voor gelijke kansen hout snijdt. Als jonge mensen negen weken niet naar school gaan, vergroot de sociale ongelijkheid. Wie thuis minder ondersteund of gestimuleerd wordt, verleert de leerstof. Dat wordt nog erger als je een andere thuistaal hebt: kinderen die negen weken geen Nederlands spreken, verliezen een deel van de instructietaal. Brussel is daar een uitstekend voorbeeld van. Of een slecht, naargelang hoe je het wil noemen.

Wie verdedigt die groep kinderen in het debat? Je hoort vaker dat er geen draagvlak is bij de leerkrachten.
Pelleriaux: Wij - en dat is een beslissing van de Raad van het GO! - vinden de wetenschappelijke evidentie meer dan genoeg om te pleiten voor een herschikking van de kalender. Dat geeft niet minder verlofdagen, ze zijn alleen anders gespreid. De Franstalige kalender heeft nu gelijke periodes van acht lesweken. Dat is organisatorisch goed voor de verdeling van de leerstof. En vandaag hoor je dat één week herfst- of krokusvakantie wat kort is om uit te rusten. Ik denk dat het ook voor leerkrachten beter zou zijn om die naar twee weken te verlengen. En in Brussel zit je natuurlijk met ouders die kinderen hebben in de twee gemeenschappen.

Uw voorstellen voor het lerarentekort zullen pas over enkele jaren effect hebben. Ligt u wakker van de start op 1 september?
Pelleriaux: Ja, want het is heel nipt en het lerarentekort is bij het begin van het schooljaar het kleinst. In de grote vakantie melden leerkrachten zich niet ziek. Vanaf september begint de uitstroom en wordt het moeilijker om vervangers te vinden. Ik hoop niet dat het zover komt, maar een diepe recessie zou het lerarentekort even doen dalen. Als de werkgelegenheid in andere sectoren zakt, komen mensen weer naar het onderwijs. Alleen zorgt dat niet voor een structurele oplossing: na de crisis ben je die mensen weer kwijt. Mijn vrees is dat de recessie het lerarentekort niet zal oplossen, maar gewoon maskeren.