VUB-rector Caroline Pauwels gewikt en gewogen

“Ik vind haar mediaoptredens erg goed, persoonlijk, authentiek, met veel charisma en overtuiging, maar ook met veel menselijkheid en begrip,” zegt Dirk Van Damme, onderwijsexpert bij de OESO. Hij heeft niets dan lovende woorden over voor de mediaoptredens van de VUB-rector: “Caroline beseft zeer goed dat een goede mediastrategie, via de klassieke pers, maar ook via sociale media, erg belangrijk is om een beeld en een collectief gevoel rond de universiteit te creëren dat aantrekkelijk en positief is.”

Ook onder de verschillende decanen klinkt eensgezindheid over Pauwels’ mediabeleid. Volgens hen is de uitstraling van de universiteit positief geëvolueerd. Dat vindt ook Roland Pepermans, decaan van de faculteit Psychologie en Educatiewetenschappen. “Drie tot vier jaar geleden zagen we alleen maar Rik Torfs (voormalig rector KU Leuven, red.) in de media, terwijl dat beeld nu toch sterk veranderd is. Sinds haar aanstelling komt de VUB meer en sterker in de media. Pauwels praat vanuit de waarden van de universiteit en pleit voor vrij onderzoek. Er was heel wat tegenkanting rond de lezing van Theo Francken, maar dat hoort erbij wanneer je zelf inzet op vrijheid van meningsuiting.”

Die tegenkanting horen we ook bij Kilian Adriaenssens. De student Ingenieurswetenschappen aan de VUB schrijft in zijn vrije tijd voor studentenblad De Moeial en heeft vooral moeite met de manier waarop ze de hele discussie heeft aangepakt.

“Pauwels heeft een zeer goed mediabeleid, maar bij de discussie rond Theo Francken is ze in de fout gegaan, omdat ze het te persoonlijk heeft aangepakt. Ze kondigde het aan als een evenement dat georganiseerd werd door studenten, maar laat die studenten dan ook de lezing verdedigen. Als rector heeft ze een heel fel standpunt ingenomen dat niet per se het standpunt is van de VUB-gemeenschap.”

Concurrentiemodel

Eind maart van dit jaar publiceerde De Moeial een verontrustend cijfer. Professoren zouden gemiddelde werkweken draaien van 53 uur. Het resultaat van het concurrentiemodel dat universiteiten ertoe aanzet om zoveel mogelijk peer-reviewed te publiceren. Een belangrijk structureel probleem, waarvan Pauwels beloofde om het aan te pakken. “De problematiek rond de publicatie- en werkdruk is redelijk gecompliceerd. We lossen dat niet in een-twee-drie op,” zegt Stefaan Caenepeel, decaan van de faculteit Ingenieurswetenschappen. “Publiceren om te publiceren kan nooit de bedoeling zijn,” aldus Caenepeel.

Jo Coulier werkt al 25 jaar als vakbondsafgevaardigde van het ABVV op de universiteit. Hij heeft de negatieve evolutie van dichtbij meegemaakt, met als eindresultaat een toenemend aantal professoren dat uitvalt door een burn-out en zelfs door een depressie. “Eind vorig jaar heeft de rector een stuurgroep opgericht met Elke Van Hoof, professor in de gezondheidspsychologie over dit heikele punt.

"Onze mentaliteit moet anders, waarbij een goede organisatie, en haalbare en realistische doelstellingen van primordiaal belang zijn,” zegt Coulier. Hij vergelijkt de huidige situatie met hoogspringen. “Momenteel zijn we bezig aan een wedstrijdje hoogspringen en de lat komt steeds hoger te liggen. We moeten ons durven af te vragen of we als universiteit wel het hoogst moeten springen. Er zitten heel wat ideeën in de pijplijn om dat aan te pakken, nu moet de uitvoering volgen.”

Dat zegt ook Joël Branson, de decaan van de faculteit Economische en Sociale Wetenschappen en Solvay Business School. Hij merkt dat collega’s en universiteiten elkaar steeds meer bekijken als concurrenten en ziet dat als een groot gevaar. “We worden ook extern gepusht om de lat steeds hoger te leggen. Naast de druk die we onszelf opleggen, voelen we ook de hete adem van collega’s van de eigen of van andere universiteiten in onze nek. We zien elkaar als concurrenten bij promoties of projectaanvragen en dat schept een slechte werkomgeving. Dat moet anders, eerder naar een model dat zich niet richt op puur kwantitatieve parameters zoals het aantal publicaties.”

Een ander probleem is het aanbod in Vlaanderen. Volgens Dirk Van Damme is het moment aangebroken dat Pauwels belangrijke knopen doorhakt. “Een universiteit zoals de VUB kan echt niet alles blijven aanbieden. Dat is hét cruciale probleem waar de universiteit al 25 jaar voor staat. Door de afwezigheid van strategische beslissingen is het nu voor veel academici zo moeilijk werken.”

De allesbehalve rooskleurige financiële context maakt volgens Van Damme dat Pauwels doortastende maatregelen zal moeten nemen. “Ik hoop oprecht dat ze, meer dan haar voorgangers, in staat zal zijn om keuzes te maken in het profiel van de VUB en het opleidingsaanbod. Ze zal moeten snijden waar de VUB niet erg sterk in staat en verdere groeikansen bieden aan de sterke opleidingen. De slechtst mogelijke strategie is met de kaasschaaf passeren en bezuinigen. Dan kies je voor de lange pijn.”

De VUB en de stad

Het laatste punt is de connectie met de stad. Caroline Pauwels kondigde aan het begin van het academiejaar het project weKONEKT.brussels als volgt aan: ‘weKONEKT.brussels is één grote aanmoediging om de stad én stedelijkheid te ontdekken [...] en dus kunnen studenten zich ook helemaal in die stad te smijten.’ Tussen 26 en 30 maart werd de weKONEKT.week gehouden, waarbij vierduizend studenten les kregen in de stad. Het idee zat goed, alleen schortte er flink wat aan de uitvoering.

Het project een flop noemen durft hij niet, wel merkt student Kilian Adriaenssens nog heel wat kinderziektes op. “De communicatie is een groot probleem. Weinig studenten wisten van het project en het is ook van naam veranderd, want eerst heette het KONEKT.brussels. Om studenten mee te krijgen in je verhaal moet je ze aanspreken op de campus en dat gebeurt te weinig of helemaal niet.”

Dirk Van Damme vindt het een gemiste kans. “De rol van de campus als culturele aantrekkingspool kan nog verder gestimuleerd worden. Net zoals de associatie met andere Brusselse scholen. Een samenwerking met de Erasmushogeschool kan toelaten om het onderwijs- en onderzoeksgebeuren beter te vervlechten met het stedelijk weefsel. De Erasmushogeschool heeft zelfs verschillende vestigingen in het Brussels Gewest die zich daar goed toe lenen. Naar mijn gevoel wordt het aanwezige potentieel vandaag niet ten volle benut.”

Conclusie

Volgens vakbondsafgevaardigde Jo Coulier is het tijd voor actie: “Er zijn heel wat positieve zaken aangekondigd, maar qua realisaties blijf ik eerlijk gezegd nog wat op mijn honger zitten.” Dezelfde teneur horen we bij Kilian Adriaenssens: “Er zijn momenteel veel meer woorden dan daden en het wordt tijd dat ze zelf haar mijlpalen begint te zetten.”

Dirk Van Damme tot slot denkt dat het ideale moment is aangebroken om nu te bevestigen dat ze haar opgebouwde krediet heeft verdiend. “We zijn op een punt gekomen dat ze haar krediet moet verzilveren door beleidsbeslissingen, zowel op universitair niveau als op politiek niveau in Vlaanderen en Brussel.”

Vijf programmapunten van Caroline Pauwels

• DEMOCRATISERING. Studenten moeten beter begeleid worden. Pauwels wil studenten bij de hand nemen en gedurende het hele opleidingstraject begeleiden, zonder dat het niveau omlaag gaat.
• VRIJZINNIGHEID EN IDENTITEIT. Pauwels wil een nieuwe cultuur creëren op de VUB en streeft naar een vrijzinnigheid 2.0. Daarmee zet ze in op de veranderende samenleving, waar debatten rond gender en diversiteit niet uit de weg worden gegaan. De huidige invulling van vrijzinnigheid vindt de rector ouderwets en wat haar betreft passen er geen gebedsruimtes op de campussen.
• GELD. Het geld moet ergens anders gehaald worden, want rationaliseren kan niet langer volgens Pauwels. Ze wil als VUB-rector de politiek overtuigen dat de aanpak anders moet.
• LINK MET DE STAD. De VUB verbinden met de stad is een absolute must in haar programma. Pauwels wil meer contact leggen met de stad door onderzoek te doen naar problemen in Brussel en mee oplossingen voorstellen. Ze ziet Brussels als een ‘levend lab’ en ziet mogelijkheden om zo ook de uitstraling van de universiteit te vergroten.
• PUBLICATIEDRUK. Een enorm probleem waar niet alleen de VUB mee kampt, maar elke Vlaamse universiteit, is de publicatiedruk. Onderzoekers worden gereduceerd tot een publicatiemachine, waarbij kwantiteit de het haalt op kwaliteit. Pauwels ziet als mogelijke oplossingen mensen centraal stellen en voor een goed werkende administratie zorgen.