VUB-studie: vooroordelen leerkracht beknotten ambitieuze studiekeuze

Uit onderzoek van de Vrije Universiteit Brussel blijkt dat leerkrachten doorgaans lagere verwachtingen hebben van leerlingen uit sociaal zwakkere milieus. Daardoor kiezen die voor minder ambitieuze richtingen. “Om sociale ongelijkheid in het onderwijs te bestrijden, is het dus handig om naar de leerkrachten te kijken.”

Het onderzoek van de VUB bestudeerde de studiekeuze van 6.585 leerlingen in het vierde jaar secundair onderwijs, verspreid over 601 klassen en 56 scholen in Vlaanderen. De onderzoekers verzamelden zowel gegevens van leerlingen, leerkrachten als ouders, en definieerden ‘ambitieuze studierichting’ volgens het aantal uren wiskunde. Als de leerling koos voor een opleiding met minder uren wiskunde dan de keuze van de meeste leerlingen uit de klas, dan werd die als ‘minder ambitieus’ beoordeeld.

Uit die gegevens blijkt nu dat als de leerkracht lage verwachtingen heeft, die leerling een minder ambitieuze studiekeuze zal maken. Bovendien toont de studie aan dat leerkrachten lagere verwachtingen hebben van leerlingen uit sociaal zwakkere milieus, ook als die dezelfde scores behalen als leerlingen uit sociaal sterkere milieus.

Volgens onderzoekster Ilse Laurijssen is het effect daarvan significant. “Het vooroordeel van leerkrachten tegenover sociaal-economisch zwakkere kinderen gebeurt vermoedelijk onbewust,” vertelt Laurijssen. “Ze maken immers niet enkel op basis van prestaties, maar ook op basis van gedragingen of opvattingen een inschatting.”

Lerarenopleiding

Over de specifieke, Brusselse situatie durft Laurijssen geen uitspraak te doen. “Er bestaat onderzoek dat lijkt te suggereren dat in een omgeving met veel kwetsbare kinderen de impact van leerkrachten nog sterker wordt. Maar voor Brussel zelf heb ik geen cijfers.”

Behalve de verwachtingen van de leerkracht spelen ook de opvattingen van leerlingen zelf een rol. Die opvattingen krijgen ze hoofdzakelijk mee aan de hand van de opvoedingswaarden van de ouders. Maar dat effect is minder groot.

“Om sociale ongelijkheid in het onderwijs te bestrijden, is het dus handig om naar de leerkrachten te kijken,” aldus de onderzoekster. “In de lerarenopleiding kunnen we hen aanleren hoe ze zich neutraler kunnen opstellen tegenover de sociaal-economische situatie van een leerling.”