De onderwijsuitdaging (1): ‘Ban ongelijkheid tussen zwarte en witte scholen’

Op donderdag 1 september gaan tienduizenden Brusselse kinderen weer naar school. Vijf ervaringsdeskundigen geven hun mening: wat is de grootste uitdaging voor het Brusselse onderwijs in het komende schooljaar? ‘Alle leerlingen moeten dezelfde kansen krijgen, de ongelijkheid tussen scholen moet verdwijnen’, zegt Laurent Hanseeuw, lid van de Vrijdaggroep en consultant bij KPMG. “Verander daarom ook de voorrangsregeling in het Nederlandstalige onderwijs.”

“Er is te weinig plaats op de Brusselse scholen”, zegt Hanseeuw, die als consultant bij KPMG vooral de publieke sector bestudeert, en voor jongerendenktank Vrijdaggroep veel Brusselse scholen bezocht. “Dat is een eerste belangrijk werkpunt, want niet naar school gaan is uiteraard nog slechter dan les volgen op een school van slechte kwaliteit. Maar daarna moeten we de enorme sociale ongelijkheid aanpakken.”

Bijna nergens in Europa is het verband tussen de schoolprestaties en het studieniveau van de ouders sterker en de prestatiekloof tussen autochtone leerlingen en leerlingen met een migratieachtergrond groter dan in België. “Als er niets verandert, evolueren we naar een duaal onderwijssysteem, met een concentratie van ‘zwarte’ en ‘witte’ scholen”, zegt Hanseeuw.

“Insiders vinden altijd wel een plekje in de zogezegde ‘beste’ Brusselse scholen, omdat hun broer of zus er al gaat, omdat ze weten wanneer ze moeten inschrijven, enzovoort.”

“Het gaat niet alleen om een politieke beslissing, het is een algemene maatschappelijke uitdaging voor de grote steden. In het Franstalige onderwijs zijn recent bijvoorbeeld regels ingevoerd om te vermijden dat ‘goeie scholen’ hun leerlingen uitkiezen. Maar ze kunnen daarbij niet hun niveau verlagen. Ouders met een hogere opleiding kunnen hun kinderen thuis meer ondersteunen, waardoor die een hoger niveau aankunnen. Kinderen met lager opgeleide ouders en een andere thuistaal kunnen daar niet op rekenen.”

Rijke blanken in de 'zwarte school'
Hanseeuw stelt twee concrete acties voor. “Allereerst moeten we natuurlijk de diversiteit in alle scholen vergroten, en dat in twee richtingen. Meer kinderen met een moeilijker thuissituatie in de ‘betere’ scholen, en vooral ook meer rijke blanke leerlingen in de ‘zwarte scholen’. Dat kan alleen maar als die scholen de beste leerkrachten krijgen, en de meeste middelen.”

Specifiek voor het Nederlandstalige onderwijs pleit Hanseeuw, zelf een Franstalige met een bijna perfecte kennis van het Nederlands, voor een verandering van de voorrangsregel. Sinds 2012 is 55 procent van de plaatsen in het Nederlandstalige secundair onderwijs voorbehouden voor kinderen van Nederlandstalige ouders, of anderstaligen die een taaltest hebben gehaald.

“Individueel begrijp ik Nederlandstalige ouders wel die hun kind willen inschrijven in een school die ook populair is bij anderstaligen, maar op maatschappelijk niveau valt die voorrangsregel heel moeilijk te verdedigen.”

Hanseeuw stelt een wijziging voor: “Het is duidelijk dat de kennis van het Nederlands problematisch is bij anderstaligen. Waarom geen voorrang geven aan ouders die zich ertoe verbinden in de komende drie jaar een bepaald niveau Nederlands te halen? Iedereen wil het beste voor zijn kinderen, ze weten dat op de arbeidsmarkt het merendeel van de jobs kennis van beide talen vereist. Daarmee spoor je ze aan om Nederlands te gaan leren, en intussen kan hun kind dat ook doen. Zo verandert het systeem dat voorrang geeft aan ‘goeie witte Nederlandstaligen’, naar een systeem dat iedereen kansen biedt.”

Absurditeiten
“Alle Brusselse scholen moeten hun leerlingen trouwens de kans geven beide talen goed te leren. In vele Franstalige scholen is er soms drie maanden geen les Nederlands, door lerarentekorten. Maar tegelijk kan iemand die aan de VUB Nederlands heeft gestudeerd, niet benoemd worden in het Franstalige onderwijs. Aan zulke absurditeiten moeten we een eind maken.”

Op langere termijn ziet Hanseeuw een oplossing in tweetalige scholen voor Brussel. “Ik weet dat veel Brusselse scholen in de jaren vijftig tot zeventig zijn opgesplitst, en toen had die tweedeling zin. Maar nu en zeker in de toekomst zullen er minder en minder puur Nederlands- of Franstalige leerlingen zijn.”