Friche Josaphat: hoogspanning in de Brusselse regering

De friche Josaphat is een waardevolle brok natuur geworden in het hart van de stad, waar trekvogels komen rusten, en zeldzame libellen en bijen verblijven. De PS deed een tegemoetkoming aan Ecolo door het aantal woningen te verminderen en in een park te voorzien. Onvoldoende, oordeelt de groene partij. Het Richtplan van Aanleg Josaphat is nu al bijna een jaar geblokkeerd.

Volgens Ecolo kunnen er woningen komen op het oostelijke stuk van de site, waar al industriële gebouwen staan. Ecolo verwijst naar de kritiek die uit het openbaar onderzoek naar boven kwam en naar de verenigingen die zich verzetten tegen het betonneren van de site.

De Brusselse regering staat onder hoogspanning. Regeringspartij PS wil 1.200 woningen bouwen op de Josaphat-site, er wegen aanleggen en andere infrastructuur. Coalitiepartner Ecolo verzet zich tegen het betonneren van dit voormalige spoorterrein.

De PS probeert nu via de raden van bestuur van vier agentschappen de bouw van 517 woningen er toch al door te duwen door de openbare aanbesteding, die intussen liep, alvast toe te kennen. Zo omzeilt ze het geblokkeerde Richtplan van Aanleg. Een regelrechte oorlogsverklaring aan Ecolo dat verzet heeft aangetekend via de regeringscommissaris in een van de agentschappen.

Dat geeft de Ecolo en PS extra tijd om binnen de regering tot een oplossing te komen. Lukt dat niet – en zo ziet het er vandaag toch naar uit – dan dreigt een enorme regeringscrisis, waarbij het maar de vraag is of de PS met dit soort powerplay kan winnen.

Niet alleen wordt het hele openbaar onderzoek, en de inspraak van de bevolking, over het Richtplan van aanleg zo naar de prullenmand verwezen, er is ook een democratisch deficit in de beslissing, want ze is genomen door (gepolitiseerde) raden van bestuur, zonder te zijn afgedekt door de regering. Dat is om moeilijkheden vragen. Om nog maar te zwijgen over de dreigende regeringscrisis.

Meer fundamenteel stelt het conflict binnen de regering de vraag over de natuur in de stad. Enkele jaren geleden bracht BRUZZ al een studie uit van de Universiteit van Amsterdam, waaruit bleek dat er tussen 2003 en 2016 minstens elf vierkante kilometer aan groen verdween, goed voor 14,4 procent van alle groen in de stad. Het gaat om tuinen die versteend worden, onbebouwde percelen waar appartementsblokken verrijzen, maar ook om grote terreinen die ontwikkeld worden als Thurn & Taxis, wijken in de buurt van het Erasmusziekenhuis, Gouddal in Woluwe, en zo meer.

Men kan er gif op innemen dat er sinds 2016, zeven jaar later dus, nog eens ettelijke vierkante kilometer aan groen is verdwenen. Brussel is al jaren een grote bouwwerf. Er is de gevangenis van Haren, het Navo-gebouw in Evere, maar ook langs het kanaal in Anderlecht en in Heembeek en Haren worden lustig appartementen gebouwd.

Alsof dat nog niet erg genoeg is, gaat wat er rest aan hoogwaardige maar onbeschermde natuur er in ijltempo achteruit. Dat blijkt tenminste uit het verslag over de Staat van de Natuur in Brussel dat vorig jaar verscheen. Bij 235 hectare aan hoogwaardige groene ruimte ging de kwaliteit van de biodiversiteit erop achteruit in de periode 1996 tot 2006.

Is het dan allemaal kommer en kwel? Zeker niet. Er staan nieuwe parkprojecten op stapel, her en der wordt openbare ruimte onthard, er worden bomen aangeplant en het beheer van de Brusselse parken is ecologischer dan vroeger. En Brussel heeft nog altijd die groene long: het Zoniënwoud, al wijzen experten er wel op dat je met bos alleen er niet komt. Er zijn ook andere biotopen nodig om de stedelijke biodiversiteit te vrijwaren.

Wat vandaag ontbreekt, is een stedenbouwkundig plan voor de vrijwaring van de natuur in de stad. Toen het Gewestelijk Bestemmingsplan (GBP) in 2001 het licht zag, was er weinig aandacht voor de groene stad. De discussie ging vooral over waar er kantoren of woningen moesten komen op de toen nog talrijke onbebouwde terreinen. Die erfenis draagt Brussel tot op vandaag mee, want heel wat mooie natuur staat ingeschreven als bouwgrond, en riskeert in de toekomst te verdwijnen.

Later kwam er een nieuw GBP om de bevolkingsstijging voor te bereiden, het zogenaamde PRAS démographique. En er werden weer massaal veel vergunningen afgeleverd voor het verder bebouwen. Waar Brussel nu nood aan heeft is een PRAS climatique, een klimaat-GBP dat Brussel voorbereidt op de onafwendbare klimaatopwarming. Een planningsdocument waar op territoriaal niveau rekening wordt gehouden met mogelijke overstromingen, met het bestrijden van hitte-eilanden en, ja, ook met de biodiversiteit in de stad.