Het hoofddoekenverbod: meer dan een symbolenstrijd

De federale regeringsvorming, sexting in Vlaanderen en het om zich heen grijpende virus zouden ons kunnen doen vergeten dat er enkele weken geleden een debat plaatsvond in de gemeente Molenbeek waar we de komende maanden en jaren nog veel over zullen horen.

Een meerderheid in de gemeenteraad van Molenbeek sprak zich op 1 september uit voor inclusieve neutraliteit. Dat betekent dat het personeel van de gemeente, ook dat aan het loket, voortaan levensbeschouwelijke tekens mag dragen. Hoofddoek, keppeltje of tulband? Het maakt niet uit. Het principe van neutraliteit uit zich in de handeling van de ambtenaar, niet in hoe hij of zij zich kleedt.

Het hoofddoekenverbod is een debat dat al enkele decennia met regelmaat de kop opsteekt. Maar de beslissing van de gemeenteraad in Molenbeek kan een keerpunt betekenen. Brussel is zowat de bakermat van de vrijzinnigheid en het antiklerikalisme in ons land. Deze beslissing gaat daar recht tegen in.

De motie in Molenbeek is breed gedragen door de lokale mandatarissen van PS, Ecolo, SP.A en Groen. Ook PTB stemde voor. Toch is het ook voor progressief Brussel een explosief thema. Zowel bij socialisten als ecologisten komen hiermee twee strekkingen lijnrecht tegenover elkaar te staan. De vaandeldragers van gelijke rechten, die het hoofddoekenverbod discriminerend vinden, en de verdedigers van de klassieke vrijzinnige waarden. Zij hebben gestreden voor het verwijderen van kruisbeelden uit gemeentehuizen en rechtszalen, en moeten nu met lede ogen aanzien hoe personeel binnenkort met een hoofddoek aan het loket zal mogen plaatsnemen.

We kunnen PS en Ecolo niet helemaal over dezelfde kam scheren. Bij Ecolo is er al langer een tendens om die gelijke rechten boven de neutraliteit te plaatsen. Herinner u het vertrek van Marie Nagy, Ecolo-lid sinds jaar en dag, die persona non grata was geworden binnen haar partij nadat ze met verve het hoofddoekenverbod had verdedigd. Ze is haar heil gaan zoeken bij Défi , waar de vrijzinnige waarden wel nog van tel zijn. Maar ook onlangs in Molenbeek heeft de motie diepe wonden geslagen in de afdeling. Karim Majoros, ex-schepen van Ecolo en fractieleider, stapte op uit de gemeenteraad. Hij vond de motie geen goed idee, wat hem kwalijk is genomen door Rajae Maouane, de Brusselse Ecolo-voorzitter en gemeenteraadslid in Molenbeek.

Bij de PS ligt het anders. De partij is echt diep verscheurd. Dat kwam zelfs tot uiting bij de voorzittersverkiezingen. Ahmed Laaouej, die de meer vrijzinnige PS vertegenwoordigt en bij de verkiezingen de steun had van burgemeester Philippe Close en minister-president Rudi Vervoort, won die verkiezingen, maar moet ook balanceren op een slappe koord om zijn eigen kiespubliek niet voor het hoofd te stoten en de rest van zijn partij in het gareel te houden.

Sowieso zal de PS dat debat intern moeten aangaan en hier eensgezind een standpunt moeten innemen. De motie van 1 september kan in die zin zelfs als een zoete wraak gezien worden van burgemeester van Molenbeek Catherine Moureaux (PS), die bij de voorzittersverkiezingen binnen de PS in het zand beet en haar kandidaat niet in zadel heeft kunnen hijsen. Ze zet Laaouej hiermee onder druk. Hij zal nu sneller dan hij misschien wilde binnen zijn partij het debat over de hoofddoek moeten aangaan.

Hoe moet het nu verder? Het is nog even afwachten wat de MR zal doen in Molenbeek. De partij is gekant tegen het afschaffen van het hoofddoekenverbod. Maar de MR zit wel in de meerderheid en kan dus, ondanks de motie, nog wegen op het beslissingsproces. Burgemeester Catherine Moureaux heeft de discussie geëvacueerd door ze in een werkgroep te stoppen. Wat daaruit komt, ligt zeker nog niet honderd procent vast.

En ten gronde? De crux is dat er in dit soort discussies weinig echt rationele argumenten aan te pas komen. Het blijft altijd gaan om het spanningsveld tussen vrijheid en gelijkheid waarbij godsdienstvrijheid – een waarde uit de Verlichting – en de scheiding tussen Kerk en Staat – ook al een waarde uit de Verlichting – haasje-over spelen. En als er weinig ratio is, komt de emotie aan de oppervlakte drijven.

Het kan daarom misschien geen kwaad om ook eens in een aantal Vlaamse steden waar het hoofddoekenverbod al enkele jaren is opgeheven, te gaan kijken. Dat heeft daar zelden of nooit tot problemen geleid. In die zin valt er wel iets voor te zeggen om die neutraliteit voortaan op een minder steriele manier in te vullen. Zeker als de strijd voor het verbod op hoofddoeken nog altijd gevoed wordt door een anachronistisch antiklerikalisme of – erger nog – een rabiate islamofobie.