'Let op, Brusselse regering: geld lenen kost ook geld'

Donderdag 29 september 2022 houdt de Brusselse regering een begrotingsconclaaf. Zowel burgers als bedrijven vragen om extra steun bij het betalen van hun energiefacturen. Maar de schatkist is leeg.

‘Let op, geld lenen kost ook geld.’ Met die slogan wil Europa iedereen eraan herinneren dat je niet alleen het geleende bedrag moet terugbetalen, maar daarbovenop nog eens interest moet ophoesten ook.

Voor overheden is die waarschuwing minstens even belangrijker, net omdat zij leningen afbetalen door nieuwe leningen aan te gaan. Om 100 euro plus 2 euro interest af te betalen, moeten zij dus een nieuwe lening aangaan van 102 plus 2,04 euro interest, enzovoort.

Omdat de rente de laatste jaren erg laag stond, viel dat voorlopig behoorlijk mee, en konden leningen zelfs goedkoper geherfinancierd worden. Maar dat feest is nu voorbij. De rente stijgt, en dan gaat de rentesneeuwbal automatisch aan het rollen. Om hetzelfde bedrag terug te betalen, moet een steeds hoger bedrag ontleend worden.

De enige manier om die spiraal te doorbreken, is door te besparen, en zo met het begrotingsoverschot een deel van de lening ‘af te korten’, waardoor er niet zoveel meer geleend moet worden.

Maar net dat gebeurt al een tijdje niet meer in Brussel. Integendeel: het tekort komt dit jaar uit op maar liefst 1,49 miljard euro: een vijfde van de Brusselse ontvangsten. Daardoor groeit de schuld nog aan, en moet er geleend worden om de oude leningen én de nieuwe uitgaven te dekken. Het zette ratingbureau Standard & Poor’s ertoe aan om de outlook voor Brussel te veranderen van ‘stabiel’ naar ‘negatief’. Wel behoudt het Gewest zijn AA-rating.

De reden is niet ver te zoeken: nieuwe uitgaven voor coronamaatregelen, de opvang van Oekraïense vluchtelingen en de indexering van de ambtenarenlonen zorgen voor uitgaven die de inkomsten ver overschrijden. Uitzonderlijke maatregelen kun je denken, maar het is elk jaar wel wat. Voor corona waren het de tunnels die moesten gerenoveerd worden, dan weer was er het effect van de aanslagen en onder dat alles loopt de nieuwe metrolijn, die met de huidige inflatie nog meer dan de begrote 2,3 miljard euro zal kosten.

En dan is er nog de energiecrisis. Even verderop in dit magazine pleit PS-fractievoorzitter Ridouane Chahid voor maatregelen die winkels en kmo’s moeten beschermen tegen de hoge energieprijzen. Met een schuldgraad – de verhouding tussen de brutoschuld en de totale ontvangsten – van 180 procent is dat sowieso geen evidente vraag. Nu de rentevoet stijgt, is die extra steun bijna onmogelijk.

Verschillende economen pleiten er dan ook voor om nu een strakke begroting in te dienen, waardoor die rentesneeuwbal minder groot wordt, en makkelijker te stoppen valt. Want als de kredietbeoordelaars het tekort nog zien aangroeien, verlagen ze de rating, waardoor geld lenen nog veel duurder wordt – en dan dreigen écht Griekse toestanden.

En toch. Toch wordt de vraag om steun niet zomaar weggewuifd. Want krijgen bedrijven die steun niet, dan gaan ze over de kop, waardoor de overheid uiteindelijk inkomsten mist om haar schulden af te betalen.

Dat is waar Chahid ook op aanstuurt, als hij zegt dat de overheid via ondersteuning het economische weefsel vrijwaart. “De kosten die we daar nu voor maken, verdienen we later terug.”

Daar valt ook iets voor te zeggen. Al is dat laatste zinnetje wel erg belangrijk: de steun moet effectief weer terechtkomen bij de overheid. En dat is niet vanzelfsprekend. Zo haalden Belgische bedrijven vorig jaar de hoogste winstmarges ooit, net nadat ze steunmaatregelen hadden gekregen van de overheid tijdens de pandemie. Toch vloeit maar een deel van die steun terug naar de schatkist. De rest blijft kleven bij aandeelhouders.

Donderdag en vrijdag houdt de Brusselse regering begrotingsconclaaf. Dan bespreekt ze de begroting van 2023, en eventuele bijkomende steunmaatregelen. Dat er nog maar eens geld gepompt zal worden in de Brusselse economie, lijkt waarschijnlijk. Maar nu dat geld niet langer gratis is, moet nog veel strenger gewaakt worden over de terugbetaling ervan. Zo niet, is dit de crisis te veel, en wordt de rentesneeuwbal een lawine.