Samira Elagoz klopt aan bij het WoWmen!-festival

Dat ze niet meer verwantschap voelt met haar Finse dan met haar Egyptische achtergrond of omgekeerd, vertelt performancekunstenaar Samira Elagoz (Helsinki, 1989) ter kennismaking. “Noords/Arabisch, koud/warm, dronken/nuchter: het is een voortdurende onbesliste strijd in mijn hoofd.” Elagoz studeerde twee jaar geleden af als bachelor choreografie aan de Hogeschool voor de Kunsten in Amsterdam, waar ze nog steeds woont.

Sindsdien toerde ze zowat onafgebroken met haar twee bekroonde afstudeerprojecten. De film Craigslist allstars, die haar ontmoetingen documenteert met onbekende mannen met wie ze afsprak via de site Craigslist, en de daarmee verwante theaterperformance Cock, cock… who’s there?, waarmee ze deze week in het Kaaitheater te zien is.

Beide passen in Elagoz’ doorlopende Stranger Project, een collectie van veelal gefilmde ontmoetingen met vreemde mannen in verschillende wereldsteden en in cyberspace. Daarmee snijdt ze onderwerpen aan als de ontmoeting tussen man en vrouw, de vrouwelijke seksualiteit, seksueel geweld en de manipulatieve kracht van de camera. Altijd met inzet van eigen lijf en leden, want 'Cock, cock… who’s there?' bespreekt helaas ook een persoonlijk verhaal van seksueel misbruik.

Je hebt choreografie gestudeerd. Welke aspecten daarvan zijn nog in dit werk terug te vinden?
Samira Elagoz: Eigenlijk heb ik vooral performance gestudeerd, en daar ben ik nog altijd in geïnteresseerd. Hoe ‘performen’ mensen zichzelf? In levenden lijve, voor een camera, of online. En hoe ‘spelen’ we onze genderrollen in een clichématige situatie als de eerste ontmoeting tussen een man en een vrouw? De gefilmde reacties van de mensen die ik toon, hoe subtiel ook, zeggen meer over genderrelaties dan acteurs ooit zouden kunnen tonen. Ik laat het publiek echte mensen zien die zoeken naar aandacht, erkenning of een of andere vorm van identiteit.

Herover je met je projecten de vrouwelijke zeggenschap over de representatie van vrouwelijkheid, seksualiteit en genderrollen?
Elagoz: Mijn research was geen kruistocht voor empowerment en ook geen commentaar bij onze sociale relaties, maar het is duidelijk dat mijn werk mensen kan confronteren met de kracht van vrouwelijkheid en de reacties die die kracht kan uitlokken. Ik denk dat mijn werk de mannelijke blik deconstrueert, zonder hem in competitie te laten gaan met de vrouwelijke blik. Want de mannen die ik film, konden zelf kiezen hoe ze zich gedroegen, en mochten mij ook filmen.

Cock, cock… who’s there? is verwant met je documentaire film Craigslist allstars, waarin je soms hallucinante first dates vastlegt met vreemde mannen met soms vreemde voorkeuren. Alleen gaat het in dit stuk ook over je persoonlijke ervaringen met seksueel geweld. Hoe verhouden de twee werken zich tot elkaar?
Elagoz: Craigslist allstars functioneert op zichzelf zonder het verhaal van de verkrachting. Cock, cock… who’s there? kijkt terug op de periode van research voor de film, maar bevat ook de onthulling van mijn ervaring met seksueel geweld. Zo wordt het een poging om weer de confrontatie aan te gaan met mannen, en met het effect dat het trauma had op mijn identiteit, relaties en mijn eigen seksualiteit.

De performance moest een eerlijk en toegankelijk perspectief bieden op verkrachting. Zonder het publiek het ongemakkelijke gevoel te bezorgen mij als een slachtoffer te moeten zien. Met de mogelijkheid om een open discussie over het onderwerp te kunnen hebben. Ik hoor soms dat Cock, cock… who’s there? een onconventionele manier zou zijn om met trauma om te gaan.

Maar wat is in dezen dan conventioneel? Zelfverminking? Groepstherapie? Door ongecensureerd te vertellen wat er allemaal door mijn hoofd ging, wilde ik tonen hoe complex het is om met zo’n zaak om te gaan, maar ook hoeveel legitieme manieren er zijn om dat te doen. Het is geen rechtszaak, maar een onderzoek. Niet alleen naar mannen, maar ook naar mijn eigen handelingen.

Het stuk heeft als monoloog iets van een met film gedocumenteerde lezing. Wat is de kracht van deze vorm?
Elagoz: Film kan authentieke levenservaringen vastleggen. Beter dan re-enactments of een toneelbewerking toont film waar je echt doorheen ging. Maar naast die documentaire waarin het publiek mijn emotionele en soms verwarde vroegere zelf ziet, is er die getuigenis op de scène, waarin mijn huidige zelf bedacht kan terugblikken.

Helaas sluit dit verhaal ook aan bij de vele recente #MeToo-getuigenissen.
Elagoz: Het lijkt zelfs alsof mijn stuk een #MeToo-getuigenis is, maar #MeToo dateert van na dit stuk. Al sinds 2015 gebruik ik het web om de gevolgen van de verkrachtingscultuur te onderzoeken. Ik kan dus ook moeilijk zeggen dat ik verrast werd door #MeToo. Het feit dat ik hiermee bezig was, wees erop dat er iets zat aan te komen. Al ben ik wel verheugd dat het bewustzijn over dit onderwerp zich via internet en sociale media zo snel uitbreidt en zoveel teweegbrengt.

> Samira Elagoz: Cock, Cock... Who's there? 6 & 7/3, 20u30. Kaaistudio's.