Avondje confederalisme eindigt alsnog in onmin: 'Wat u doet, is onverantwoord'

Is het confederalisme een oplossing voor België en hoe moet het dan met Brussel? Op deze vragen willen Philippe Van Parijs en Paul De Grauwe van Re-Bel een antwoord krijgen. Daartoe nodigden ze kamerlid Sander Loones (N-VA) uit, die donderdagavond in debat ging met experten. "Iedereen denkt dat wij Brussel onder curatele willen plaatsen, maar we willen de hoofdstad net meer bevoegdheden geven." Een verslag van een avond die blij begon maar kwaad eindigde.

Een ding is zeker: confederalisme is een mannenzaak. In de grote zaal van de Universitaire stichting is zeker 90 procent van de aanwezigen van het mannelijke geslacht. Reikhalzend kijken ze uit naar het debat met Sander Loones (N-VA), georganiseerd door Philippe Van Parijs (UCL) en Paul De Grauwe (London School of Economics), beide leden van Re-Bel, een denktank die België wil herdenken.

Hoewel, debat. Loones moet het in zijn eentje opnemen tegen gewezen SP.A-politicus en hoogleraar Frank Vandenbroucke (UvA), rechtsspecialist Eduardo Traversa (UCL) en bij uitbreiding de hele zaal. Moderatoren van dienst zijn Béatrice Delvaux (Le Soir) en Karel Verhoeven (De Standaard), die de kritiek evenmin sparen.

Ketje

“Ik zie onze hoofstad zeer graag,” begint Loones, “ik heb hier zelf 10 jaar gewoond. Ik beschouw mezelf als een ketje. Toch zegt men steeds weer dat de N-VA Brussel stiefmoederlijk behandelt, dat is fout. In ons model krijgt Brussel zelfs nog meer grondbevoegdheden, zoals de vennootschapsbelasting, spoorinfrastructuur enzovoort.”

Voor de regeling van de persoonsgebonden materies vertrekt de N-VA dan weer van wat al bestaat: de keuze die mensen maken tussen een Nederlands- of Franstalige school of bib. “En we breiden dat systeem nog uit,” zegt Loones. “Brusselaars kunnen dan kiezen tussen twee pakketten – een Waals en een Vlaams - van sociale zekerheid en bijstand: de Brusselkeuze.”

Om te vermijden dat mensen gaan shoppen tussen de twee systemen is het alles of niks, "met een eventuele wachtperiode van een paar jaar als je wil overstappen”, zegt Loones.

Dat dit een gespleten stad zou teweegbrengen, “een soort apartheid in de straat en zelfs in families”, zoals enkele vragenstellers opperen, wuift hij weg. “Nu al hebben verschillende mensen verschillende mutualiteiten, of betalen ze meer of minder belastingen naargelang de gemeente waarin ze wonen. Daarbij: de dienstverlening mag geen gevangenis zijn. Ook als je zelf voor het Franstalig systeem kiest, moet het perfect mogelijk zijn om je kinderen naar het Nederlandstalig onderwijs of dito scoutsclub te sturen." Als daar nog voldoende plaats is, tenminste.

Verouderd model

Voor Frank Vandenbroucke is deze opsplitsing tussen persoons- en grondgebonden materie het grote probleem. “Je baseert je op een model dat eigenlijk hopeloos verouderd is", zegt hij. "Voor onderwijs kan dat nog, maar voor de rest van je sociaal beleid niet. In één gemeente kun je niet een Nederlandstalig en Franstalig bijstandsbeleid (leefloon, red.) naast elkaar hebben. Dat gaat over reintegratie, werkgelegenheid, sociale economie, kortom zaken die je territoriaal organiseert. Ook gezondheidszorg is in hoge mate territoriaal, zowel in aanbod als in responsabilisering.”

En waarom krijgt Brussel geen volle bevoegdheden, wil de zaal weten. “Als we Brussel ook persoonsgebonden bevoegdheden geven, koppelen we het los van Vlaanderen en Wallonië en dat willen we niet”, aldus Loones. “Brussel is namelijk de hoofdstad van de confederatie België, en we willen dat er een link blijft bestaan tussen de verschillende landsdelen.”

Naast Brussel kwam ook de Europese Unie uitgebreid aan bod, dat een veel grotere uitdaging voor het confederalisme betekent dan Brussel. “Voor Europa blijven we samen verantwoordelijk voor schuld, begroting en klimaat. Stel nu dat de Walen hun begroting laten ontsporen, dan is de Belgische confederatie verantwoordelijk. Betogingen tegen de confederatie zullen het gevolg zijn."

Wat Karel Verhoeven ertoe noopt te vragen of de confederatie dan misschien een handige tussenstap is naar artikel 1 van de N-VA: Vlaamse onafhankelijkheid? “Het confederalisme is een eerlijk bod”, reageert Loones. “Het is geen voorafname op onafhankelijkheid.” Waarom het dan zo in artikel 1 van de statuten staat, wil de zaal weten? “Goh, de klassenstrijd staat ook nog in artikel 1 van de statuten van de PS”, klinkt het laconiek.

'Onverantwoord!'

De avond verloopt gemoedelijk, gezellig bijna, tot mede-organisator Paul De Grauwe (London School of Economics) ter afsluiting het gebeuren in eigen woorden samenvat. Daarbij prijst hij Loones’ moed om te komen spreken, maar hekelt hij diens weigering om concrete cijfers te geven over de overdracht van de federale schuld naar de deelstaten, en wat dat met de schuldratio van Wallonië en Vlaanderen doet. “Kan ik niet geven vanwege de gevoelige federale regeringsonderhandelingen", klinkt het.

Maar De Grauwe is niet onder de indruk. “Ik had eerder een gesprek met de chief economist van de N-VA en die zei dat de verdeling van de federale schuld in Wallonië tot een schuldgraad van 180 procent van het Waalse BNP zou leiden. Dat zijn Griekse toestanden”, aldus De Grauwe. “Hoe ga je daarmee Wallonië overtuigen van het confederale model?”

“Wat u doet is onverantwoord”, reageert Loones, "u geeft cijfers zonder context." Waarop De Grauwe zegt dat niets hem belet de cijfers alsnog te geven, tevergeefs. "Onverantwoord", klinkt het nog een paar keer boos, en zo eindigt de avond alsnog in onenigheid.

Want dat er iets moet gebeuren, daar was iedereen het roerend over eens. Of de stelling van Loones klopt, dat er niet teveel maar te weinig gesplitst is om het te doen werken, zal de toekomst uitwijzen. In elk geval zal hij niet kunnen rekenen op de PS want voorzitter Paul Magnette liet net op dat moment op RTBF weten dat de N-VA een gevaarlijke partij is, die het einde wil van België, en in haar confederaal model Brussel negeert. Wordt ongetwijfeld vervolgd.