Transparantie rond nevenmandaten: Etterbeek is beste van de klas

In hoeverre zijn de 19 gemeenten in het Brussels gewest transparant over de nevenmandaten en vergoedingen die openbare mandatarissen van de gemeente opstrijken? Het consortium Brussels Papers zocht het voor je uit. Niemand haalt een tien op tien, maar Etterbeek is veruit de beste leerling van de klas. Ganshoren reageerde totaal niet op onze vragen en bungelt helemaal achteraan.

Nevenmandaten zijn zitjes die bijvoorbeeld gemeenteraadsleden, schepenen of burgemeesters innemen in raden van bestuur van bijvoorbeeld gemeentelijke vzw's of intercommunales. Waarom doen die nevenmandaten er eigenlijk toe? Omdat politici daar tot voor kort grof geld mee konden verdienen, denk maar aan Yvan Mayeur (PS). Niemand houdt immers bij hoeveel nevenmandaten politici hebben en hoeveel ze ermee verdienen, blijkt uit ons onderzoek. Meer informatie over het onderzoek vind je in dit artikel.

Deze rondvraag is het startschot voor de publicaties van de Brussels Papers, een consortium van zes media in samenwerking met Transparencia.be. BRUZZ, VRT, Het Nieuwsblad/De Standaard, RTBF, La Capitale en Le Vif/L'Express gaan de verkregen informatie rond nevenmandaten en -vergoedingen uitspitten.

Een overzicht van de medewerking per gemeente:

Anderlecht

Het college in Anderlecht laat ons weten dat het de gevraagde informatie over nevenmandaten en vergoedingen niet kan geven vermits het die niet verzameld heeft - nochtans een wettelijke verplichting sinds 2006. De gemeente geeft datzelfde antwoord aan de Commissie voor Toegang tot Bestuursdocumenten (CTB). Op 21 november zet de gemeente wel een kadaster online, ook met nevenmandaten.

Brussel-Stad

De gemeente reageert traag. Na wat aandringen ontvangen we midden oktober overzichten met de (wettelijke) vergoedingen van gemeenteraadsleden en schepenen vanaf 2007. Voor nevenmandaten bij bijvoorbeeld gemeentelijke vzw's verwijst de Stad naar die vzw's. Brussels Papers schrijft er zeven aan, die reageren niet of zeer beperkt. Voor een totaaloverzicht verwijst de Stad naar het Gewest, dat dan weer verwijst naar de Stad - een vicieuze cirkel die we ook bij andere gemeenten tegenkomen. Sinds het Samusocial-schandaal heeft Brussel-Stad sinds midden 2017 een mandatenkadaster online, met daarin de nevenmandaten in de huidige situatie. Het merendeel van de genoemde mandaten is onbetaald.

Elsene

Elsene heeft een online mandatenkadaster voor 2016, met daarin alle nevenmandaten en bijbehorende vergoedingen. Voor de jaren 2006-2015 stuurt de gemeente eind oktober lijsten met de (wettelijke) lonen en onkostenvergoedingen van schepenen en gemeenteraadsleden, maar zonder nevenmandaten. Voor die nevenmandaten verwijst de gemeente naar de vzw's of intercommunales zelf. Voor de jaarlijkse transparantieverslagen verwijst de gemeente naar het gewest, dat stelt dat we inzage moeten vragen bij Elsene zelf.

Etterbeek

Etterbeek is duidelijk de beste leerling van de klas. Al in juli stuurt de gemeente lijsten met mandaten door voor de periode 2006-2016. Die bevatten voor de laatste jaren ook vergoedingen uit nevenmandaten. De gemeente heeft ook een overzichtelijk online kadaster met mandaten en nevenmandaten, vergoedingen en onkosten. Tijdens een telefoongesprek vertelt een medewerkster dat de transparantievragen tot extra werklast leiden maar dat de gemeente het belangrijk vindt om te antwoorden.

Evere

Evere vraagt ons om een privé-mailadres, maar stuurt uiteindelijk helemaal niets door. Na een rappel zegt de gemeente dat ze de vraag door zal sturen naar de gemeentesecretaris, maar vervolgens treedt complete radiostilte in. Op de website van de gemeente vinden we geen details over mandaten en vergoedingen.

Ganshoren

De slechtste leerling van de klas. Ganshoren reageert gewoon totaal niet op onze vragen. Er kwam geen enkele informatie over de nevenmandaten en bijbehorende vergoedingen van de mandatarissen.

Jette

Elf dagen na onze aanvraag meldt de gemeente dat ze online een mandatenkadaster voor 2016 gaat publiceren. De nevenmandaten en bijbehorende vergoedingen zijn er in elk geval voor een deel te vinden. Na beraad in het college stuurt Jette ons ook een jaarverslag van 2016, met daarin onkosten en vergoedingen van het college. Na advies van de Commissie voor toegang tot Bestuursdocumenten (CTB) stuurt de gemeente nog enkele verslagen van eerdere jaren.

Koekelberg

Met uitzondering van een ontvangstbevestiging reageert de gemeente niet op onze vragen. Ook niet na contact met de gemeentesecretaris, de woordvoerder van de burgemeester en na een voor ons gunstig advies van de Commisie voor Toegang tot Bestuursdocumenten (CTB). Online vinden we in het jaarverslag informatie over nevenmandaten, maar zonder de corresponderende vergoedingen. Koekelberg scoort dus ook bijzonder slecht.

Oudergem

De gemeente stuurt ons voor de periode 2012-2016 de vergoedingen voor gemeenteraadsleden en schepenen, maar geen informatie over nevenmandaten. Die is ook niet terug te vinden op de website van de gemeente. Eind oktober keurt de gemeenteraad wel een motie goed waarin staat dat verkozenen voortaan inzage zullen moeten geven in al hun nevenmandaten en de vergoedingen die daarbij horen.

Schaarbeek

De gemeente vraagt eerst een privé-emailadres en verwijst daar dan door naar verslagen die op de website staan. Een beetje speurwerk toont aan dat de jaarrapporten net na onze aanvraag op de website zijn geplaatst en in de loop van de weken nog worden aangevuld. Ze bevatten geen informatie over de afgeleide mandaten van de mandatarissen. Uiteindelijk komt er een (beknopt) kadaster online met nevenmandaten in vzw's en intercommunales en bijhorende vergoedingen.

Sint-Agatha-Berchem

De gemeente antwoordt niet op onze vragen, ook niet na advies in ons voordeel van de Commissie voor Toegang tot Bestuursdocumenten (CTB). op de gemeentelijke website kun je wel jaarrapporten met onder meer onkostenvergoedingen vinden, maar daar is geen informatie in te vinden over nevenmandaten en de vergoedingen die daarvoor uitbetaald worden.

Sint-Gillis

De gemeente heeft nooit gereageerd op onze vragen, ook niet na een voor ons gunstig advies van de Commissie voor Toegang tot Bestuursdocumenten. Eind oktober 2017 heeft de gemeente wel de afgeleide mandaten van 2016 op haar website gepubliceerd.

Sint-Jans-Molenbeek

De gemeente Molenbeek heeft op haar website een transparantieluik met daarin voor de jaren 2012 tot en met 2016 informatie over de lonen, zitpenningen en gsm-onkostenvergoedingen van burgemeester, schepenen en gemeenteraadsleden. Er wordt ook aangeduid wie parlementslid is. Maar informatie over alle nevenmandaten en bijbehorende vergoedingen ontbreken. Als we voor de derde keer om die informatie vragen, zegt Molenbeek de vorige mail niet ontvangen te hebben. Een week later krijgen we – via het e-mailadres van een collega – de mandaten van gemeentelijke vertegenwoordigers in para- en intercommunales toegestuurd. Een aantal van de nevenmandaten van de gemeenteraad worden later gedeeltelijk toegevoegd aan het transparantiedocument op de website. Over vergoedingen voor al die nevenmandaten komen we niets te weten.

Sint-Joost-ten-Node

Na drie aanvragen - vanaf 5 juli - en het inschakelen van de Commissie voor Toegang tot Bestuursdocumenten (CTB) reageert de gemeente op 22 november met een verwijzing naar een document op haar website. Daar zijn de lonen en onkostenvergoedingen te vinden van de politieke mandatarissen, net als een lijst met nevenmandaten: vaak niet-betaalde, en af en toe ook een betaald mandaat.

Sint-Lambrechts-Woluwe

Deze gemeente stuurt ons geen verslagen en antwoordt laat. Op de site staat wel een kadaster van nevenmandaten, maar er worden geen vergoedingen gespecifieerd. Aan de telefoon vertelt de burgemeester ons dat zijn schepenen al jarenlang geen vergoedingen uit nevenmandaten ontvangen. In zijn gemeente zou afgesproken zijn dat alleen gemeenteraadsleden iets mogen bijverdienen aan nevenmandaten. Toch blijkt op de site dat alvast één schepen wel een vergoeding krijgt uit een nevenmandaat. Deze gemeente vraagt nog verder spitwerk.

Sint-Pieters-Woluwe

Omdat Sint-Pieters-Woluwe driemaal niet antwoordt op onze vragen rond nevenmandaten en vergoedingen, bellen we met de gemeente en worden doorverbonden met het secretariaat van de burgemeester. Daar vragen ze ons om rechtstreeks met de burgemeester te mailen. Omdat via het platform Transparencia.be de informatie voor iedereen raadpleegbaar is, blijven we zo verder communcieren. Een antwoord blijft uit en dus vragen we advies aan de Commissie voor Toegang tot Bestuursdocumenten (CTB). Enkele dagen daarna ontvangt onze journalist per post informatie voor 2016, met onder meer de nevenmandaten en enkele vergoedingen. Het poststempel is van de datum van de adviesaanvraag bij de CTB.

Ukkel

Na drie aanvragen antwoordt Ukkel één dag na de derde aanvraag dat de gevraagde informatie op de website van de gemeente te vinden is, weliswaar enkel voor het jaar 2016. Dat blijkt inderdaad zo te zijn. Wat betreft voorgaande jaren heeft Ukkel nooit alle mandaten en vergoedingen opgelijst, zegt de gemeente, en dus hoeft ze die informatie niet te verstrekken.

Vorst

De gemeente reageert niet op onze herhaalde vragen via Transparencia.be. Na een melding bij de Commissie voor Toegang tot Bestuursdocumenten (CTB) stuurt de gemeente enkel de wettelijk vastgelegde lonen en zitpenningen, niets over nevenmandaten.

In een verslag van de gemeenteraad in mei vinden we de verklaring. Oppositieraadslid Laurent Hacken (CDH) stelde toen een vraag over het uitblijven van transparantie en kreeg te horen van burgemeester Marc-Jean Ghyssels (PS) dat de gemeente ‘bestormd’ wordt door vragen via het platform Transparencia.be. (Wij tellen er tot die datum vijf.) De gemeente kan die werklast niet aan, volgens de burgemeester. Hij zegt dat het “geen zin heeft om die informatie bekend te maken, omdat bepaalde mandatarissen een deel doorstorten aan hun partij, een deel niet. Sommigen werken veel, anderen niet. Zolang het niet wettelijk verplicht is”, zegt Ghyssels, “zullen we informatie over vergoedingen (van nevenmandaten, red.) niet publiceren” – hoewel die verplichting dus al bestaat sinds 2006. “Als we de vergoedingen van burgemeesters en schepenen publiceren, dan moeten we dat ook doen voor de gemeentesecretaris en andere ambtenaren.”

Watermaal-Bosvoorde

De gemeente Watermaal-Bosvoorde had al sinds begin 2017 een overzichtelijk kadaster online van alle nevenmandaten en bijbehorende vergoedingen voor het jaar 2016. Op de website is voor de periode vanaf 2013 informatie te vinden over alle zitpenningen. Nadat de Brussels Papers-groep voor de twee keer vroeg naar alle nevenmandaten en vergoedingen voor de jaren 2006-2015 krijgen we drie weken later ook een rapport met informatie over 2015, en nog eens anderhalve maand later het rapport met info over 2011 en 2013. Die drie rapporten bevatten echter geen vergoedingen van de nevenmandaten.

Transparencia.be zoekt nog vrijwilligers, juristen en klokkenluiders die willen helpen bij het onderzoek rond de Brussels Papers. Je aanmelden daarvoor kan via het formulier hier.