Brusselse advocaat zit al bijna vijfhonderd dagen vast in Congo

Advocaat Philippe Chansay-Wilmotte zit al sinds 24 augustus 2022 vast in Kinshasa, Congo. De migratiedienst heeft zijn paspoort afgenomen en verbiedt hem het grondgebied te verlaten. Dat zou alles te maken hebben met de druk van een oliedeal ter waarde van 617 miljoen dollar. "De Belgische ambassade noemt dit een privézaak," vertelt hij aan BRUZZ.

Philippe Chansay-Wilmotte is afkomstig uit Huy, maar als advocaat ingeschreven aan de balie van Brussel met een specialisatie in internationaal recht. Al meer dan twintig jaar staat hij de Congolese staat bij met juridisch advies. Daarvoor is hij regelmatig in Congo, maar toen hij op 24 augustus 2022 op de luchthaven een vlucht via Parijs terug naar Brussel wilde nemen, trok het Congolese directoraat-generaal Migratie (DGM) zijn paspoort in. De dienst verbood hem het grondgebied te verlaten, een verbod dat tot op vandaag geldt.

"Sindsdien zit ik vast in Congo," zegt hij aan BRUZZ. Chansay-Wilmotte, die ooit nog vice-voorzitter was van de Parti Populaire, verblijft in een hotel in Gombe, de zakenwijk van de hoofdstad Kinshasa. Hij verkeert in goede gezondheid.

Dig Oil

Dat hij vastzit, heeft te maken met een groot oliedossier, waarin Chansay-Wilmotte de Congolese president Félix Tshisekedi adviseert. Het Arbitragehof van Parijs veroordeelde de Congolese staat in 2018 tot een schadevergoeding van 617 miljoen euro, te betalen aan de Zuid-Afrikaanse oliemaatschappij Dig Oil, voor contractbreuk. Congolese olieconcessies die in 2010 onder Joseph Kabila aan Dig Oil waren toegewezen, werden nadien namelijk aan een andere oliemaatschappij toegekend.

Het Arbitragehof in Parijs sprak zich uit in het nadeel van de Congolese staat, die het daaropvolgende cassatieberoep ook verloor. Huidig Congolees minister van Financiën Nicolas Kazadi stelde daarop een compromis voor aan president Tshisekedi. In dat met Dig Oil doorgesproken voorstel moest de Congolese staat geen 617 miljoen dollar uitkeren, maar 300 miljoen dollar. En dat bedrag moest niet in geld maar via het beheer van een oliewinningsgebied worden betaald.

Kazadi probeerde president Tshisekedi van deze deal te overtuigen. Die liet ‘huisadvocaat’ Chansay-Wilmotte overkomen om hem hierin te adviseren.

De Belgische advocaat raadde de president sterk aan om niet te betalen. Volgens Chansay-Wilmotte was het grootste deel van de contracten met Dig Oil niet geldig omdat ze niet bekrachtigd waren door een presidentieel besluit. Voor een ander olieveld zou dan weer al een schadevergoeding betaald geweest zijn. Het Arbitragehof in Parijs heeft volgens de advocaat dan ook niet het Congolees recht gerespecteerd. "Er wordt een kunstmatige schuld geschapen, waarbij men erop uit is de natuurlijke rijkdommen van het land te plunderen," vatte hij het samen in zijn advies.

De president en zijn entourage volgden dat advies, waardoor de deal niet doorging, tot ontevredenheid van de andere regeringsleden. Zowel aan La Libre als aan onze redactie vertelt Chansay-Wilmotte nu dat hij na het advies geïntimideerd werd. Zo gingen twee hoge functionarissen bij hem langs, om hem te vragen de aanvallen op minister van Financiën Kazadi, die de deal wel genegen is, te stoppen. Ook werden pogingen ondernomen om hem te arresteren.

Uiteindelijk leidde het dispuut ertoe dat het directoraat-generaal Migratie zijn paspoort afnam en een uitreisverbod vervaardigde. Chansay-Wilmotte kan zich vrij bewegen, maar het land kan hij niet uit. Hij staat onder bescherming van het militaire parket, dat onder het bevel staat van de president. "De veiligheidsdiensten nemen voorzorgsmaatregelen, met name tijdens mijn verplaatsingen," vertelt hij.

Verdeelde macht

Dat Chansay-Wilmotte tegen de wil van de president vastzit, lijkt moeilijk te begrijpen, maar is niet zo uitzonderlijk in Congo, zo bevestigen meerdere bronnen aan onze redactie. De macht in Congo is verdeeld en verschillende delen van de macht heffen elkaar soms op. "Het staatshoofd is vastbesloten de rechtstaat te beschermen," zegt Chansay-Wilmotte. "Hij volgt mijn advies en verhindert dat de olievoorraden geplunderd worden. Vandaar de woede en intriges, in een omgeving waarin machtskringen elkaar soms neutraliseren."

Hulp van de Belgische ambassade krijgt hij niet. "Ze noemen dit een privézaak, wat ongelooflijk lichtzinnig is. Toen ik me vorig jaar tot de ambassadeur richtte, kreeg ik bescherming van het Congolese leger: het militaire parket had me een militaire escorte toegewezen. Hoe kan dat dan een privézaak zijn? Dat is belachelijk en onaanvaardbaar. Was het niet van mijn eigen ervaring, kennis en connecties in Congo, ik was al dood geweest."

‘Geen commentaar’

Gecontacteerd door onze redactie laat Buitenlandse Zaken weten geen commentaar te geven op individuele dossiers. "We komen in geen geval tussenbeide in de grond van een zaak. We respecteren de scheiding der machten en de soevereiniteit van elke staat," klinkt het. Chansay-Wilmotte heeft een lijst met advocaten ter beschikking gekregen.

Hoe het nu verder gaat, is moeilijk in te schatten. Op 20 december staan verkiezingen gepland in Congo. Wat de gevolgen daarvan zullen zijn voor Chansay-Wilmotte, valt af te wachten. Hij heeft er, zo blijkt uit documenten die BRUZZ kon inkijken, meermaals op aangedrongen zijn paspoort alsnog vrij te geven en het uitreisverbod te schrappen. Voorlopig zonder succes.