Opgepakte activist bij Fally Ipupa: wie zijn de 'combattants' die concerten verhinderen?

Zaterdag werd dicht bij de ING Arena, waar de Congolese superster Fally Ipupa die avond ging optreden, een radicale activist opgepakt met een lading benzine en een aansteker. Wie zijn de 'combattants' die al tien jaar concerten van grote Congolese artiesten in België en daarbuiten proberen te verhinderen met brandstichting en bedreigingen?

In tien jaar tijd heeft de Congolese zanger Fally Ipupa – misschien wel de bekendste zanger van Congo-Kinshasa – zelden in Europa opgetreden. Aan zijn populariteit in Europa zal het niet gelegen hebben, maar de organisatoren en muzikanten die aan geplande concerten meewerkten, ontvingen regelmatig bedreigingen. Vaak werden concerten daardoor geannuleerd.

In 2020 trad de zanger wel op, in Parijs. Dat heeft de stad geweten: auto's en vuilnisbakken werden in brand gestoken, dikke donkergrijze rookwolken stegen op, het treinstation Gare de Lyon werd uit voorzorg ontruimd.

Dit weekend was Brussel aan de beurt. Dagen voor het concert verschenen al dreigende filmpjes op sociale media, weet beleidsmedewerkster Sandrine Ekofo van Broederlijk Delen. Maar Fally Ipupa had aangekondigd dat de Congolese 'combattants', radicale activisten die telkens achter de bedreigingen zaten, niet meer tussen hem en het volk zouden staan. Het concert in ING Arena, vroeger Paleis 12, ging door.

Ook de politie was voorbereid op de komst van de combattants en had voorzorgsmaatregelen genomen. Een paar uur voor het concert begon, hield ze een 53-jarige man aan op de Heizelvlakte, niet ver van de concertzaal. De man had tegen een concertganger gezegd dat hij diens auto in brand zou steken. Op het moment van de arrestatie droeg hij vier bidons met benzine. Hij wilde volgens het parket brand stichting om politieke redenen.

Tien jaar boycots van Congolese zangers

De poging tot brandstichting komt niet als een verrassing voor de Congolese gemeenschap in Brussel. Het bestaan van activisten die concerten proberen tegen te houden evenmin. "Iedereen die Congo en Congolezen kent, kent deze beweging," zegt Ekofo.

De radicale activisten die zichzelf combattants noemen, zijn actief in verschillende Europese landen, waaronder Groot-Brittanië, Frankrijk en België. De groepering ontstond tien jaar geleden al, als reactie op het presidentschap van Joseph Kabila. Bedreigingen zijn hun handelsmerk, net als brandstichtingen.

Ze komen lang niet alleen bij concerten van Fally Ipupa in actie, heel wat Congolese muzikanten worden geboycot. Ook in Brussel doken ze verschillende keren op, bijvoorbeeld bij een betoging tegen Félix Tshisekedi in 2019, waarbij onder andere een auto in brand werd gestoken, of bij het concert van de groep Zaïko Langa Langa in Bozar.

Met hun acties willen de combattants de aandacht trekken naar de misstanden in Congo, zegt Ekofo. Ze verzetten zich tegen uitbuiting in de mijnbouw of de decennialange gewapende conflicten in het Oosten van het land, maar vooral ook het gebrek aan reacties daarop binnen de internationale gemeenschap.

Miljoenenpubliek bereiken

De wereldberoemde zangers zouden – zo is de redenering – via hun miljoenenpubliek deze problematiek onder de aandacht kunnen brengen, zoals het Amerikaans-Palestijnse model Bella Hadid dat doet voor Palestina. Of zoals Alpha Blondy, reggaezanger uit Ivoorkust, die zijn boodschap van sociale rechtvaardigheid in de hele wereld verspreidt.

Na de vulkaanuitbarsting in Goma in 2021 waren er in Brussel veel solidariteitsacties. "Dat zou best meer mogen zijn," vindt Ekofo. "Het is ergens paradoxaal dat we ons kunnen verenigen rond zang en dans, maar minder rond politiek. Alleen een kleine groep is daar hard mee bezig," zegt Ekofo. "Het doel van de combattants is nobel, maar de manier waarop ze handelen is dat niet," vertolkt ze het gevoel van een deel van de Congolese diaspora.

Veel Congolese zangers mengen muziek liever niet met een kritisch geluid tegenover de politieke leiders. Sterker nog: ze dragen hun muziek vaak op aan de minister-president, zegt Ekofo. Is dat omdat ze de Tshisekedi of zijn voorganger Kabila zo fantastisch vinden? Dat niet direct, denkt Ekofo. "Maar niemand wil problemen."

Toch hebben de combattants zich enigszins vergist in Fally Ipapu, voegt historicus Klay Mahungu toe. De zanger heeft, in tegenstelling tot andere zangers, nooit voor Kabila of Tshisekedi gezongen. "De combattants willen dat hij aan politiek doet op het podium, maar dat is niet zijn job."

In een recent interview met #CheckMag zegt de zanger zelf dat hij zich sinds 2013 engageert om het land te helpen. Met zijn stichting steunt hij talloze projecten in Congo en hij spreekt zich ook uit tegen geweld. "Het wordt tijd dat het stopt," zegt hij daarover. "Het is goed om te praten, maar nog beter om actie te ondernemen," aldus nog de zanger.

Geen terroristische dreiging

Hoewel de combattants er niet voor terugschrikken om geweld te gebruiken, worden ze door de Belgische overheid voorlopig niet aangemerkt als terroristische dreiging, meldt een interne bron aan BRUZZ. Hun acties worden op dit moment vooral gezien als verstoring van de openbare orde.

Veel concertgangers hebben de combattants ook zo ervaren. "De combattants zeiden van tevoren dat ze mensen voor de deur gingen opwachten en chaos wilden creëren. Dus de eerste concertgangers waren zeker dapper, maar al snel bleek dat er voldoende beveiliging was. De schrik is inmiddels volledig weg bij bezoekers."

Heeft Fally Ipupa de combattanten 'getemd', zoals een Congolese nieuwswebsite opgetogen schrijft na drie Europese concerten zonder grote incidenten? Stellen dat deze Europese tour het einde inluidt van de boycotacties, is mogelijk te vroeg. Veel zal afhangen van de uitslag van de Congelese verkiezingen, die normaal gezien woensdag plaatsvinden.