Elke Roex (ex-politica): ‘Ik kies niet alleen een andere job, maar ook een ander leven'

In de zomer publiceert BRUZZ elke maandag een uitgebreid interview met een Brusselaar die professioneel of privé een boeiend jaar achter de rug heeft, en tijdens de zomer even de tijd neemt om te reflecteren. Deze week Elke Roex (Vooruit) die als schepen van Anderlecht afscheid neemt van de politiek. Ze doet dat onthecht. Iedereen is vervangbaar, zegt ze. Al kijkt ze toch met een zekere ongerustheid naar de lokale democratie. “Het respect bij de bevolking voor politici kwijnt weg.”

Elke Roex was haar tijd ver vooruit. Al in 2016 voerde ze voor zichzelf eigenhandig de decumul in. Het cumuleren wordt in 2024 overal verboden. Ze stapte uit het Brussels parlement en werd voltijds schepen. En in 2007, lang voor de Samusocialaffaire losbarstte, nam ze ontslag uit een intercommunale, Sibelgas, wegens de hoge zitpenningen en het politieke gekonkel.

“Dat was niet normaal. Ik kwam als kersvers lid van de raad van bestuur toe op de eerste vergadering en men wenste me meteen proficiat omdat ik voorzitter werd. Ik wist van niets. Vervolgens kreeg ik te horen dat ik 15.000 euro per jaar zou verdienen. Daarna vroegen ze me om mijn handtekening te zetten onder een wit blad papier. Ik werd verondersteld carte blanche te geven als voorzitter, wat ik prompt weigerde.”

“Later werd ik door de directeur van Sibelgas uitgenodigd in Le Pou Qui Tousse, het favoriete restaurant van Elio Di Rupo destijds. De directeur legde me uit dat het toch wel gênant was dat ik als voorzitter zo domme vragen stelde. Terwijl ik mijn vragen met de studiedienst had voorbereid. Toen werd het me duidelijk dat het zo één van die functies was die je kreeg, goedbetaald, maar waar je maar beter kon zwijgen. Toen heb ik ontslag genomen. De zitpenningen stortte ik in een fonds voor studenten van de VUB.”

Zoveel jaar later staat het vertrouwen in de politiek op een laag pitje. Merk je dat ook op het lokale niveau?

Elke Roex: Zeker. Er is weinig vertrouwen en ook weinig respect. Een politicus moet dat afdwingen, maar het is in korte tijd helemaal omgeslagen. In de vorige legislatuur was ik schepen van Netheid. Ik kreeg dagelijks mails over het vuil op straat. Die mails waren niet altijd even vriendelijk, maar dat ging nog. Nu zijn het scheldmails, elk uur van de dag. En dan zwijg ik nog over de gemeenteraden die steeds woeliger verlopen.

Maakt je dat ongerust?

Roex: Ja. Je kan zeggen dat het je koude kleren niet raakt, maar dat klopt niet. Ik ben bepaalde agressieve mails in een mapje gaan verzamelen, zodat ik ze pas op gezette tijden kon bekijken. Uiteindelijk merk je dat het altijd om dezelfde mensen gaat. Dat relativeert het een en ander, maar toch.

Heb je er een verklaring voor? Velen wijzen naar Good Move als katalysator.

Roex: Good Move was eerder de druppel. Maar we moeten durven toegeven dat we als gemeentebestuur fouten hebben gemaakt. We hebben de mensen te weinig hoop gegeven, dat de circulatieplannen hen ook iets zou teruggeven. Een betere openbare ruimte bijvoorbeeld. Op het Jorezplein vragen mensen al jaren om een speelpleintje. We hebben tien parkeerplaatsen weggehaald, eenrichtingsstraten gemaakt, betonblokken gezet, maar geen speelpleintje aangelegd.

Ik vergelijk het ook graag met de voetgangerszone in de Vijfhoek. Ook daar is een circulatieplan ingevoerd, maar er stond wel iets tegenover. Hier in Anderlecht waren het betonblokken zonder hoop. Betonblokken die we trouwens nog eens snel bij elkaar moesten rapen, want door begrotingsperikelen konden we geen nieuwe kopen. Er is veel geïmproviseerd.

Maar volstaat dit als verklaring voor de agressie die we nu meemaken tijdens de gemeenteraden en buurtvergaderingen?

Roex: Agressie is nooit goed te praten. We zien ook dat een aantal mensen is opgestaan die er een spel van maken om het overal te doen ontploffen. De protesten verschuiven naar andere wijken, maar met dezelfde aanstokers. Dat is niet oké.

Maar er was toch ook echte woede, uit wanhoop. We mogen daar niet blind voor zijn. Het zijn mensen die al zoveel problemen hebben dat ze die knip in hun straat er niet nog eens bij konden nemen. We zien dat ook in de hele samenleving. Iedereen zit vandaag een beetje op zijn tandvlees, en niet alleen in Kuregem.

Is burgemeester Fabrice Cumps (PS) niet te snel overstag gegaan? Moet je op zo’n moment geen rots in de branding zijn?

Roex: Ik ben het niet eens met die analyse. Die eerste gemeenteraad waren er zeventig demonstranten in de zaal en nog eens driehonderd buiten. Als je dan geen bakzeil haalt, ontploft de wijk. Hij kon niet anders. De rust moest terugkeren.

Staat Cumps wel achter de circulatieplannen en Good Move?

Roex: Zeker. Hij wil inzetten op zachte mobiliteit. Anders was hij er ook niet voor gegaan.

Nochtans heeft de PS de naam van een partij te zijn die de automobilist niet te veel in de weg wil leggen.

Roex: Voor Cumps klopt dat zeker niet. Bij de PS heb je verschillende strekkingen. En Cumps leunt meer aan bij degenen die pleiten voor een autoluwe stad.

Problematischer is het wanneer het een symbooldiscussie wordt, zoals bij de Pierre Marchantbrug (bouwvallige brug die vervangen moet worden, met een debat over het toekomstig statuut, SVG). Ik vind dat je in dat dossier naar de feiten moet kijken. De bouwaanvraag gold voor een autobrug. Niet voor een fiets- of wandelpasserelle. Het gaat om een erg dure en zware brug. Kan je dan zeggen dat er geen auto’s over mogen rijden? Of openbaar vervoer? Aan Biestebroek werd ondertussen een hele nieuwe wijk gebouwd tussen het kanaal, de sporen en de ring. Dat ligt helemaal geïsoleerd.

Weet je, eigenlijk moet daar een tram komen. Dàt moet het onderwerp van discussie zijn, en niet: met of zonder wagens.

Schrijver Joost Vandecasteele was zo ontdaan over de debatten dat hij besloot om de gemeente te verlaten. Hij noemt Brussel een laffe stad. Heb je hem nog gesproken?

Roex: Neen, wel met zijn partner. (Denkt na) Met Joost was geen dialoog meer mogelijk, zijn frustratie was te groot. Die dialoog was trouwens ook in het college niet meer mogelijk.

Je bedoelt met Ecolo-Groen?

Roex: Ja. En dat is heel spijtig natuurlijk. Dat is precies het gevolg van die symboolpolitiek. Ik hoor nu zelfs zeggen: “als er geen beslissing valt blijft de Pierre Marchantbrug wat ze is. En dat vinden we best fijn.” Dat is de negatie van de politiek. Ik kom daar elke dag. Het is er niet aangenaam. Het is er onveilig, zeker als vrouw, en wie eronderdoor fietst, kan maar beter een stevige bel hebben, want de kans dat je op een onverwachte tegenligger botst, is groot. Neen, stilstand is niet goed.

Vind je, los van deze perikelen, dat Anderlecht er de afgelopen decennia op vooruit is gegaan?

Roex: Toch wel. Zeker op vlak van mobiliteit. Je ziet nu overal fietsers. Langs het kanaal is het druk, misschien zelfs te druk soms. Dat is duidelijk anders dan toen ik veertig jaar geleden in Anderlecht met mijn fiets en saxofoon naar de muziekles ging. Ik werd namelijk raar bekeken. Het was ook de tijd dat ik met mijn ouders van Anderlecht met de auto naar de bioscoop ging op het De Brouckèreplein. Iedereen deed dat, maar vandaag ondenkbaar.

In 2016 nam je plots ontslag uit het Brussels parlement om voltijds schepen te kunnen zijn. Nooit spijt gehad van die beslissing?

Roex: Nee. Ik had daarvoor in het Vlaams Parlement gezeten, waar de grote maatschappelijke debatten worden gevoerd. In het Brussels parlement gaat het meer over lokale politiek. En als schepen is mijn actieterrein nog meer verkleind. Je zou dus kunnen zeggen dat ik een omgekeerde politieke loopbaan volgde. Maar hier zit ik ook echt aan de knoppen, kan ik dingen in beweging brengen.

Maar waarom nam je toen ontslag?

Roex: Ik herinner me nog hoe ik door weer en wind naar het parlement fietste om een vraag in een van de commissies te gaan stellen. En plots kon ik me de vraag niet meer voor de geest halen. Om het te kunnen combineren met mijn schepenambt moest ik steeds meer beroep doen op de parlementaire medewerkers. Ik was de controle kwijt. Toen heb ik beslist: ik hou er mee op en ga volledig voor het schepenambt.

Ik herinner me op de vooravond van de Zinnekeparade nog dat ik iets ging drinken met Hannelore Goeman, mijn opvolger. Hannelore wist van niets. Ze had net een nieuw mantelpakje gekocht. Ik zei haar: hou het klaar voor vrijdag. Je zal het nodig hebben.

Voorzitter Conner Rousseau heeft recent nogal hard ingehakt op Brussel. In Molenbeek voelt hij zich niet thuis, zei hij. Kwam dat hard aan?

Roex: Ja. Ik was erg verontwaardigd, al kan ik de uitspraken wel plaatsen. Ik heb dat ook zo aan de PS uitgelegd. Als je op een seniorenfeest in Anderlecht je ronde doet, hoor je gelijkaardige verhalen: Het is niet meer wat het geweest zijn; het zijn nu allemaal Arabieren; et cetera. Zo’n zaken wórden verteld. Alleen vind ik dat je die als politicus niet moet herhalen. We hebben een bepaalde verantwoordelijkheid en die bestaat er niet in om racisme te induceren. Maar het debat leeft wel en soms op plekken waar je dat niet verwacht. Als schepen van Middenstand krijg ik van handelaars van Marokkaanse origine in de Wayezstraat de vraag om opschriften in het Arabisch te verbieden. Ze willen er zijn voor iedereen. Ze willen geen monoculturele winkelstraat.

Staat het samenleven onder druk vandaag in Anderlecht?

Roex: Dat blijft altijd een uitdaging, maar met dialoog kom je al een heel eind. Ik zal een voorbeeld geven. Hier een beetje verder woont de woordvoerder van Uber. Naast hem de vader van een klassieke taxichauffeur. Die twee hebben verwoede discussies gevoerd, maar eigenlijk komen ze goed overeen. Zo zou het altijd moeten zijn. Zelfs al heb je tegengestelde belangen, je blijft elkaars buur. Dat mis ik in de debatten van vandaag.

Zijn er dingen waar je fier op bent als schepen?

Roex: Ik maak geen lijstjes, zo zit ik niet in mekaar, maar ik ben wel tevreden hoe we de schoolgebouwen van Nederlandstalig onderwijs hebben kunnen verbeteren. We hebben daar grote stappen vooruit gezet. We hebben een Freinetschool kunnen oprichten. Er komt een nieuwe basisschool en een crèche aan het kanaal.

Je gaat nu het Neerhof leiden, een pedagogische boerderij. Vanwaar die keuze?

Roex: Ik had al langer besloten om te stoppen als schepen en dit kwam toevallig op mijn weg. Ik dacht: alles klopt. Ik ben pedagoog van opleiding, heb management gedaan, ben nu al met duurzame land- en tuinbouw bezig, en, last but not least, ik heb er goeie herinneringen aan als kind. (Toont fotootje van zichzelf als kind op het Neerhof, SVG)

Je staat nu in het midden van de macht. Riskeer je niet in de buitenbaan terecht te komen? Letterlijk in dit geval, want het Neerhof ligt in Dilbeek.

Roex: Het Neerhof ligt net over de grens, een kwartiertje fietsen van waar ik woon. En mijn sociale leven blijft zich in Anderlecht afspelen.

En voor de rest: ik kies niet alleen voor een andere job, maar ook voor een ander leven. Dat zal het grootste verschil zijn. Ik heb al twintig jaar een politiek mandaat. Dat betekent dat je zeven dagen op zeven aanspreekbaar bent. Mensen komen aan mijn deur kloppen om te vragen hoe ze hun identiteitskaart in orde moeten brengen. Dat zal verdwijnen. Ik zal nu zelf kiezen waar mijn maatschappelijke engagementen liggen, terwijl die tot nu toe eigen waren aan mijn job. Maar ik ben er vrij zeker van, mezelf kennende, dat mijn inzet voor de stad niet zal verdwijnen.

In een eerdere versie schreven we over zitpenningen bij Sibelga. De organisatie waar het over gaat is de intercommunale Sibelgas, en niet die andere intercommunale Sibelga. Excuses voor de verwarring.