Guy Vanhengel stopt in 2024 met politiek: 'Ik heb genoeg mot gekregen'

De Nederlandstalige spil van de Brusselse politiek stopt ermee. In 2024 zal de Open VLD het zonder z'n stemmenkanon moeten doen. Met BRUZZ blikt Guy Vanhengel nog eens terug, al heeft hij het liever over de toekomst. “Ik rij met een fiets zonder achteruitkijkspiegels.”

Guy Vanhengel ontvangt ons in zijn intussen beroemde mancave: een zeer degelijk uitgeruste bar in de garage van zijn rijhuis in Evere. De voormalige minister van Begroting en huidige eerste ondervoorzitter van het Brussels parlement heeft al wat gas teruggenomen en dat is eraan te merken. Uitgebreid neemt hij de tijd om ons langs de vele foto's, emblemen, nummerplaten en reclameborden te loodsen. Terwijl de modale kroeg haar authentiek aandoende uitrusting tegenwoordig in bulk aankoopt, hangt hier aan elk voorwerp nog een verhaal vast, een verhaal dat leidt naar Vanhengel. De bar is niet minder dan het verlengde van zijn persoon. “Drinkt ge graag bier? Dan heb ik straks een heel speciale tripel voor u.”
Maar eerst het interview. Dat vindt op het zonovergoten koertje plaats, met koffie, twee grote taarten die zijn vrouw heeft klaargezet en paaseitjes. “Stoort het als ik een sigaarke rook? Neen? Oké, begin maar.”

Wat is de voornaamste reden om ermee te stoppen?
Guy Vanhengel: De leeftijd. Ik ben rond mijn twintigste in de politiek gegaan. In 2024 word ik 66: een mooie leeftijd om ermee op te houden. Ik laat mijn plaats graag aan jongere mensen. Wel wil ik nog mijn ervaring ten dienste stellen, maar niet meer in de politiek.

Dus u stopt ook als gemeenteraadslid van Evere?
Vanhengel: Het politieke hoofdstuk wordt in 2024 volledig stopgezet. Ik zal ook geen lijst duwen, want dan zou ik verkozen kunnen raken en ik vind: als je meedoet, moet je het doen. En dat wil ik niet meer. Ik wil ook niet de plaats van een jongere afpakken op de lijst.

U zei dat u uw ervaring wel nog ten dienste wil stellen. Weet u al waar?
Vanhengel: Er zijn zoveel maatschappelijke domeinen waar dat kan. Als klein manneke heb ik nooit gedacht: ik wil minister worden. Integendeel. Toen ik vroeger voor ministers werkte, zei ik: 'Dat nooit!' Maar dan creëert men dat Brussels Gewest, en beland je daar als lokaal actieve politicus toch in. En omdat ik onder Guy Verhofstadt (Open VLD) op begrotingen heb gewerkt, was ik direct begrotingsspecialist. (Ironisch) Geweldig boeiende materie om politiek mee bezig te zijn, dat kan ik u verzekeren. De mensen staan daar in bewondering voor!

Had u liever een ander beleidsdomein gehad?
Vanhengel: Dat jaar dat ze mij sport hebben laten doen (in de Vlaamse regering, red.). Dat was plezant!

Op welke verwezenlijkingen bent u het meest trots?
Vanhengel: ​​​​​​​Ik heb er altijd van genoten om mensen samen te brengen en een dossier praktisch op te lossen. Bijvoorbeeld bij de renovatie van het Atomium. Daar kreeg ik de neuzen in dezelfde richting en konden middelen worden vrijgemaakt, zodat het ding bij zijn vijftigste verjaardag weer schoon stond te blinken. Voor de Vlaamse gemeenschap in Brussel hebben we dan weer iets wezenlijks kunnen doen door in te zetten op het Nederlandstalige onderwijs. Toen ik begon hadden we 25.000 leerlingen. Nu zitten we boven de 50.000 leerlingen. Als we dat niet hadden gedaan, bestonden we nu niet meer. Die groeiende groep Nederlandskundigen verankert de Nederlandstalige aanwezigheid in Brussel, meer nog dan de gewaarborgde politieke vertegenwoordiging. Dat zijn daarom niet altijd Vlamingen in de traditionele zin. Zo vind ik het heel fijn dat men nu een Franstalig regeringslid benoemd heeft dat in het Nederlands school heeft gelopen.

Nawal Ben Hamou?
Vanhengel: ​​​​​​​Ja! (Lacht) Dan zeg ik: nu zijn we er hé. Want ons Nawal, die is van ons hé.

Zijn er zaken die u beter anders had aangepakt?
Vanhengel: Mijn leuze is: doe wel en zie niet om. Ik rij met een fiets zonder achteruitkijkspiegels. Als je daar te lang bij blijft stilstaan, werkt dat verlammend. Maar ongetwijfeld zou ik nu sommige zaken anders aanpakken, al moet je die in hun tijdsgeest bekijken. Zo kon ik vroeger erg cassant uit de hoek komen. Maar dat was dan ook in een tijd van communautaire hoogspanning.

Wat niet gelukt is, is het Eurostadion, het nationale voetbalstadion op parking C, waar u zo hard voor gestreden hebt. Toch had ik de indruk dat u na de mislukking daar uw slaap niet voor liet.
Vanhengel: Dat is ook zo. Ik heb werkelijk alles gedaan om het mogelijk te maken. Dat het dan niet lukt, is vooral jammer voor het voetbal. Voor mij was dat een dossier. En ik heb dossiers zelden persoonlijk genomen.

U bent bijna twee decennia Brussels minister van Financiën geweest. Dat Gewest is nu een aanzienlijke schuldenberg aan het opbouwen. Hoe kijkt u daarnaar?
Vanhengel: Schuld moet beheersbaar blijven. We komen nu uit een periode waarin schulden aangaan in feite geen enkel probleem was.

U bedoelt door de lage rentevoet?
Vanhengel: ​​​​​​​Ja. Schulden aangaan kost nu weinig tot niks. Maar nu de rente gaandeweg weer begint te stijgen, moeten we de schuldgraad op het huidige niveau houden, of afbouwen. Wel moet de motor die Brussel is, kunnen blijven functioneren. Als die motor stilvalt, heeft dat negatieve effecten op het hele land.

Zou de motor stilvallen als er geen extra metrolijn komt, toch de hoofdreden waarom Brussel zich nu zo diep in de schulden steekt?
Vanhengel: Dat is een keuze op een zeker moment en waar ik nog altijd achter sta. De positieve effecten zullen, denk ik, nog groter zijn dan die van het doortrekken van de metro naar Erasmus (in 2003, red.). Ik zie dat nu weer debatten ontstaan rond het nut ervan. Maar ik heb de indruk dat die argumenten niet helemaal oprecht zijn. Budgettaire argumenten worden nu ingeroepen door mensen die al van in het begin tegen de metro waren.

Over de metro is de regering nog vrij eensgezind, maar dat is niet bij alle dossiers zo. Hoe schat u deze regering in?
Vanhengel: Het is een nieuwe ploeg met mensen die elkaar nog ten dele moeten vinden. Ze zijn ook nog niet zo lang bezig. Sven (Gatz, red.) heeft wel ervaring als minister, maar in een andere context. Ook Pascal (Smet, red.) heeft veel ervaring. Maar Alain Maron, Bernard Clerfayt, Elke Van den Brandt ... hun ervaring in het beheer van de Brusselse dossiers is heel klein.
Er is ook veel politiek gehakketak aan Franstalige kant, omdat men aanvoelt dat de kaarten bij de volgende verkiezingen weleens drastisch herschud kunnen worden. Daarenboven vond er binnen de PS een generatiewissel plaats. Charles Picqué, Laurette Onkelinx en Philippe Moureaux zijn allemaal weg. Daardoor is de PS nu haar historische en legendarische stabiliteit kwijt en op zoek naar een nieuw evenwicht. Waarbij ze worden opgejaagd door Ecolo en PTB.

Was dat anders toen u minister was?
Vanhengel: Het grote verschil met de laatste regering waar ik in zat, is dat we daar met drie zaten die al heel veel kilometers op de teller hadden en die elkaar sterk vertrouwden: Didier Gosuin (Défi), Rudi Vervoort (PS) en ikzelf. We zochten geen manieren meer om elkaar te overtreffen. Daardoor konden we vaker doortastend te werk gaan.

Kunt u dat concreet maken?
Vanhengel: ​​​​​​​De overname van de kinderbijslag bijvoorbeeld. Ik zou het deze ploeg weleens willen zien doen (schaterlacht)! Dat is een heel technisch, complex dossier, waar je politiek alle richtingen mee uit kunt. Maar uiteindelijk hebben we dat mooi afgerond.

Is het dat 'elkaar gunnen', in functie van het algemeen belang, wat nu te weinig gebeurt?
Vanhengel: Misschien wel. En ik denk dat er nu veel meer druk op die regeringsleden komt vanuit de partijhoofdkwartieren. Want ten individuelen titel probeert een regeringslid altijd zijn best te doen. Maar als de druk groot wordt van buitenaf, als je moet scoren en de peilingen zijn niet goed ... Ik denk dat het voor Vervoort momenteel niet makkelijk is. Maar 'it's part of the game'.

Uw partijvoorzitter heeft onlangs gezegd dat Open VLD zich zoveel mogelijk met de MR moet verbinden. Hoe staat u daar tegenover?
Vanhengel: ​​​​​​​Ik denk dat alle sterren goed staan om dat beter te doen dan in het verleden. Er zijn nu een aantal sterke, degelijke, jonge politici opgestaan die in al hun vezels Brussels zijn en lokaal ook zeer goed scoren. Denk aan David Leisterh, David Weytsman en Alexia Bertrand, die fractieleider is in het parlement.

U zei dat u plaats wil maken voor een jongere generatie. Maar eerlijk gezegd zien we die bij de Brusselse Open VLD niet meteen klaarstaan.
Vanhengel: We hebben een aantal mandatarissen die aan het groeien zijn. Denk aan Quentin van den Hove in Schaarbeek, Martine Raets in Evere.

Ik wil niemand beledigen, maar piepjong is zij niet meer.
Vanhengel:... of Vincent Riga in Sint-Agatha-Berchem (die van CD&V komt, red.). Er zijn er ook die nu geen mandaat hebben, maar die de rangen hebben vervoegd. Zo zijn ze na de bestuursverkiezing in Schaarbeek hier een pint komen drinken. Ik heb onder mijn voeten gehad van mijn vrouw: met vijftien stonden ze hier! Allemaal jonge, toffe mensen die geëngageerd zijn en goesting hebben.

Een van de relatief jonge mensen is Els Ampe. Hoe zit het daar nu mee?
Vanhengel: : (Ernstig) Ik stel voor dat we het gesprek gezellig houden.

De Brusselse afdeling diende een klacht tegen haar in, omdat ze tijdens een illegaal lockdownfeest uithaalde naar de politie die het feest probeerde stil te leggen.
Vanhengel: ​​​​​​​Dat loopt, we zullen wel zien.

Spreken jullie met elkaar?
Vanhengel: ​​​​​​​Heel weinig.

Is dat niet jammer?
Vanhengel: ​​​​​​​Politiek is en blijft een ploegsport. Je kunt jezelf niet systematisch naast de ploeg zetten.

Heeft dat conflict u zetels gekost in 2019, toen u van vijf naar drie parlementsleden ging?
Vanhengel: ​​​​​​​Zeker weten. In een café waar ruzie is, komen geen klanten.

Egbert Lachaert is op zoek naar een nieuwe naam voor Open VLD. Heeft u een suggestie?
Vanhengel: ​​​​​​​(Lacht) Nee, maar ik denk wel dat Lachaert op het juiste moment de juiste beweging inzet. Een groot deel van de publieke opinievorming gebeurt nu los van de professionele journalisten, door mensen die op sociale media n'importe quoi kunnen lanceren. Daardoor is de keuzevorming bij de kiezer nog minder dan vroeger inhoudelijk onderbouwd. Hoe zullen we ons daar als Open VLD in herpositioneren? Kan dat met de oude figuren, de oude vlag en de oude inhoud? Neen.

U kunt toch niet zomaar van inhoud veranderen?
Vanhengel: ​​​​​​​De liberale filosofie blijft wat ze is. Maar binnen dat kader kun je kiezen wat de kernpunten worden van het beleid voor de komende drie à vier jaar. En dat is aan herijking toe als we willen scoren bij de publieke opinie.

Elke straat hangt vol camera's, je vliegt de bon op als je een fractie te snel rijdt, de strikte neutraliteit staat op de helling en door de seksismewet krijgen burgers celstraffen omdat ze het andere geslacht niet aankijken. Dat is er allemaal gekomen met of zelfs door de liberalen. Hoe liberaal is dat nog? Hebben jullie jezelf niet een beetje voorbijgelopen?
Vanhengel: ​​​​​​​Dat weet ik niet. Rond dat soort thema's moet je de individuele vrijheid natuurlijk maximaal eerbiedigen, maar die eindigt waar die van een ander begint. Dat vereist soms pragmatische oplossingen. Terwijl in veel van de debatten men nu plots zeer dogmatisch is. Dat stoort mij. Zo hel ik persoonlijk over naar de Franse 'laïcité', een strikte scheiding tussen kerk en staat. Maar als er een maatschappelijke consensus is die zegt dat levensbeschouwelijke kentekens in de backoffice mogelijk zijn, waarom niet?

Welke goede raad hebt u nog voor uw opvolgers?
Vanhengel: ​​​​​​​(Denkt na) Zichzelf blijven, heel hard studeren en elk vraagstuk op zijn eigen merites beoordelen. Ik raad ook iedereen aan om, net als ikzelf, als OCMW-raadslid te beginnen. Dan denk je altijd na over welk effect je beslissingen hebben op mensen die al zeer achtergesteld zijn. Maar vooral: weten dat je keihard zal moeten werken.

Bemoedigend.
Vanhengel: ​​​​​​​Het is nodig als je het goed wil doen. En dat is een van de redenen waarom ik er in 2024 mee stop. Je moet weten: bij élke beslissing die je neemt, krijg je motten. Je kunt nooit voor iedereen goed doen, en dat is nu nog erger dan vroeger. Charles Picqué had net daarom op het einde geen goesting meer om nog veel te beslissen. 'Dat gaan we bestuderen,' zei hij dan (lacht). Die motten kregen Vervoort, Gosuin en ikzelf ook. Maar op het einde zeg je: dankuwel. Nu heb ik genoeg mot gekregen.