Turkse journalisten in Brussel: 'Erdogan voert druk al jaren op'

De Turkse president Recep Tayyip Erdoğan voert de druk op tegen iedereen die kritiek heeft op zijn regime de laatste dagen nog op. Maar die druk was al heel groot, vertellen ontslagen Turkse journalisten hier in Brussel aan BRUZZ: ‘Ik ga nooit meer terug.’

“Toen ik in 2007 in Brussel kwam wonen, werkten hier 10 tot 15 correspondenten voor Turkse media van allerlei strekking”, zegt journalist Sertaç Aktan. “Sindsdien is hun aantal enorm gedaald. Voor een stuk omdat de relaties tussen Turkije en de EU stroever verliepen en er minder aandacht voor Brussel was vanuit Ankara. Maar sinds de jongerenprotesten rond het Gezi Park in Istanbul in 2013 zijn de cijfers ook afgenomen omdat de druk op de media is opgevoerd."

Veel journalisten verloren hun job in die tijd. Ook Aktan, die als Brussels correspondent voor het nieuwsagentschap van regeringssignatuur IHA aan de slag was. "Anderen plegen sindsdien zelfcensuur. Nu werken hier enkel nog correspondenten van de openbare omroep en van het Turkse staatsnieuwsagentschap.”

Wat begon als een sit-in van boze inwoners van Istanbul, die het Gezipark in het hart van de stad wilden beschermen tegen een bouwproject, leidde tot protesten in het hele land tegen de groeiende druk van de overheid op de vrijheid van meningsuiting. Bij de protesten doodde de Turkse politie elf betogers. Ruim achtduizend anderen raakten gewond.

“Ik ben een actief gebruiker van sociale media en schreef toen dat ik vond dat de politie buitensporig veel geweld gebruikte om de protesten op te breken”, zegt Aktan. “Daardoor werd ik ontslagen.”

Geen accreditatie
Erdoğans machtigste tegenstander, de geestelijke Fethullah Gülen, woont in ballingschap in de VS en bestiert van daaruit een heel imperium aan stichtingen, scholen en ook media. “Vanaf 2014 kregen de correspondenten van Gülen-gezinde media geen accreditaties meer als de Turkse premier of minister van Buitenlandse Zaken naar Brussel kwam”, zegt Aktan.

Zelf werkt hij nog af en toe als freelancer voor Deutsche Welle, de BBC of Euronews. “Maar ik heb geen vaste baan. In de laatste twee jaar ben ik nog maar heel af en toe aan de slag als journalist.” Toch denkt hij niet aan weggaan uit Brussel. “Ik heb mijn leven hier opgebouwd, ik ga nooit meer terug. Maar zelfs mijn collega’s die wel van plan waren om naar Turkije terug te keren, stellen dat nu uit denk ik.”

De meerderheid van de Belgische Turken zijn Erdogan-aanhangers, bevestigt Aktan. “In Turkije zelf steunt de helft van de bevolking de regering. In Brussel loopt dat op tot 70 procent. De Turken die ooit naar hier migreerden, komen uit heel traditionele gebieden, en de meerderheid is heel conservatief.”

Ook bij media die zich richten op Belgen van Turkse oorsprong is de druk daarom te voelen. In december 2015 berichtte BRUZZ bijvoorbeeld over het ontslag van Kenan Erer, journalist bij de Turks-Brusselse zender Gold FM.

Twee keer ontslagen
Erer voorzag in zijn dagelijkse ochtendshow Het Ontbijt van de Raaf een halfuur waarin luisteraars mochten bellen met hun mening over de actualiteit, en zo was er geregeld kritiek op president Erdogan te horen. “Het klopt dat Erer in zijn programma het hele scala van meningen aan het woord liet”, zei Turks-Belgisch journalist Mehmet Koksal toen aan onze redactie.

Volgens Koksal, medewerker van de Europese Federatie van Journalisten (EFJ), was het "zeer plausibel" dat eigenaar Unal Yildrim bezweek voor druk van AKP-gezinde zakenlui die ermee dreigden niet meer op zijn zender te zullen adverteren. In de plaats van Erers talkshow is nu een apolitiek muziekprogramma te horen.

“Ik ben vijf jaar geleden als correspondent van de Turkse nationale radio en televisie TRT naar Brussel gekomen”, vertelt Erer nu aan BRUZZ. “Ik werd er aan de deur gezet omdat ik over kritiek op de regering berichtte. Vervolgens presenteerde ik een talkshow op Gold FM, waar ik om dezelfde reden ontslagen ben. Nu ben ik al zes maanden werkloos.”

Gevlucht naar Brussel
Na de couppoging van een paar weken terug schroeft de Turkse overheid de druk nog op. “Werden Turkse journalisten eerst verbaal bedreigd, dan worden ze nu aangehouden”, zegt Aktan. “Vele journalisten zijn het land ontvlucht.” Woensdag raakte bekend dat het Turkse gerecht arrestatiebevelen heeft uitgevaardigd tegen 47 oud-medewerkers van de krant Zaman. Het dagblad, tot begin maart de grootste oppositiekrant van het land en gelieerd aan de geestelijke Fethullah Gülen, staat sinds een aantal maanden onder staatstoezicht.

Bij de mensen die opgepakt zijn, zijn volgens de krant Hurriyet twee oud-hoofdredacteurs van de Engelstalige Today's Zaman.

De laatste hoofdredacteur van Today’s Zaman, Sevgi Akarçeşme, wachtte de arrestatiegolf niet af. Zij boekte in mei, toen de Turkse overheid haar krant overnam, een enkele vlucht naar Brussel. “Ik zat in een openluchtgevangenis in Turkije en voelde me extreem opgelucht toen ik in Brussel landde”, zei ze toen aan Deutsche Welle. “Er heerst een dictatuur, die alle kritiek de mond snoert. Van hier (Zaman heeft/had in Brussel een kantoor en brengt een versie voor de Benelux uit, red.) kan ik tenminste mijn stem laten horen.”

In de krant De Tijd vertelde haar ex-collega Selçuk Gültasli deze week dat ze met een studiebeurs naar de VS zou vertrekken, maar op de luchthaven van Zaventem is tegengehouden. De Turkse overheid heeft haar paspoort ingetrokken.