Vande Lanotte: ‘Belgische Unie met vier deelstaten’

Een Belgische Unie met vier volwaardige deelstaten. Dat is volgens Johan Vande Lanotte (SP.A) de oplossing om structureel uit het huidige moeras te raken. Cultuur en onderwijs blijven bij de gemeenschappen. [volledige uiteenzetting in bijlage]

Vande Lanotte stelde zijn idee voor tijdens een gastcollege aan de universiteit van Gent. Naast een duizendtal studenten tekende ook de voltallige Wetstraatpers present.

Het concept van Vande Lanotte gaat uit van een Unie van vier deelstaten die verregaande bevoegdheden krijgen. Tot die deelstaten behoren naast Vlaanderen en Wallonië ook het Brussels gewest en het Duitstalige gebied.

De Unie behoudt wel tien kerntaken.

- Defensie

- Buitenlands Beleid

- Migratie en asiel

- Veiligheidsbeleid

- De financiering van de sociale zekerheid

- Het beheer van de uitgaven in de sociale zekerheid (pensioenen). Een uitzondering vormen de middelen die op een geobjectiveerde manier naar de deelstaten kunnen gaan (zoals gezinsbijslagen).

- De financiering van de deelstaten, voor het deel dat die niet zelf bekostigen via eigen fiscale inkomsten

- Garanderen van minderheidsrechten

- Garanderen van de economische monetaire Unie

- Coördinatie van internationale verplichtingen

De bovenstaande lijst betekent meteen dat de deelstaten verregaande bevoegdheden krijgen. Daartoe behoren:

- De bestaande bevoegdheden van de gemeenschappen en gewesten die gehomogeniseerd worden.

- Economisch en werkgelegenheidsbeleid

- Justitie

- Beheer van de uitgaven in de sociale zekerheid

- Bepalen van de inkomsten via een eigen fiscale bevoegdheid

Taboes
Het model van Vande Lanotte raakt aan twee kanten van de taalgrens aan taboes: Brussel als volwaardig gewest erkennen is in Vlaanderen niet evident. Maar de overheveling van een deel van de sociale zekerheid naar de deelstaten is dat evenmin in Franstalig België. Vande Lanotte gelooft echter dat de geesten klaar zijn voor grotere stappen.

Het model van Vande Lanotte voorziet overigens niet in een overheveling van onderwijs of cultuur naar het Brussels Gewest. "Als we in die richting verder willen gaan, botsen we op de grenzen van het huidige model van gemeenschappen en gewesten," stelt de ex-bemiddelaar. "Een gedifferentieerd beleid binnen één grondgebied (het Brussels Hoofdstedelijk Gewest) is zinvol en aanvaardbaar op het vlak van onderwijs, cultuur en welzijn, maar niet inzake sociale rechten. Die rechten mogen niet verschillen voor inwoners van hetzelfde gewest."

Belangrijkste les
"De belangrijkste les die ik uit mijn bemiddelingsopdracht heb getrokken is dan ook dat een verdieping van de staatshervorming -die ik wenselijk acht- onmogelijk zal zijn indien geen duurzame oplossing wordt gevonden voor een overheveling naar het Brussel Hoofdstedelijk Gewest van individuele sociale rechten en meer in het algemeen van de bevoegdheid om dwingende individuele bepalingen op te leggen," aldus nog Vande Lanotte. "Een duurzame oplossing houdt in dat bij die overheveling een differentiatie (Vlaamse/Franse Gemeenschap) binnen het Hoofdstedelijk gewest wordt vermeden."

Vande Lanotte benadrukte tegelijk dat zijn model betekent dat er niet wordt geraakt aan het territorialiteitsprincipe. Geen uitbreiding dus van het Brussels gewest.

'Brussel op termijn ook bevoegd voor onderwijs en cultuur'
Op Radio 1 noemde Europees Commissaris Karel De Gucht (Open VLD) het voorstel van Vande Lanotte "een zinvolle poging om iets op papier te zetten." Volgens De Gucht is het wel niet haalbaar op korte termijn. Uiteindelijk is het volgens hem wel onvermijdelijk dat Vlaanderen Brussel als volwaardig gewest zal moeten aanvaarden. Op lange termijn zal Brussel ook bevoegd worden voor cultuur en onderwijs, meent De Gucht.